چرا شی جین پینگ به ارتش خود بی‌اعتماد است؟

فرارو- طی دو ماه گذشته مجموعه‌ای از ژنرال‌های ارشد چینی از دید عموم ناپدید شده اند از جمله این افراد می‌توان به وزیر دفاع و مسئول موشک‌های بالستیک هسته‌ای و متعارف زمینی ارتش چین اشاره کرد. این ناپدید شدن‌ها با توجه به این تصور که "شی جین پینگ" رئیس جمهور چین بر ارتش آزاد‌یبخش خلق تسلط دارد و با توجه به تعهدش برای ریشه کن کردن تخلفات در اوایل دوران زمامداری اش، شگفت انگیز به نظر می‌رسند. در واقع، چنین رخداد‌هایی نه تنها ادامه یافته اند بلکه برخی حساس ترین بخش‌های ارتش آزادیبخش خلق چین را نیز تحت تاثیر قرار داده اند که نشان دهنده محدودیت‌های قدرت شی می‌باشند.

به گزارش فرارو به نقل از فارین افرز، شی و حزب کمونیست چین به طور گسترده‌تر مدت‌هاست به ارتش آزادیبخش خلق آن کشور خودمختاری قابل توجهی برای اداره امور داخلی خود اعطا کرده اند. اعطای درجه بالایی از استقلال عمل به ارتش آزادیبخش خلق چین کمک می‌کند تا از تبعیت سیاسی آن نهاد از شی و حزب کمونیست اطمینان حاصل شود. با این وجود، در صورت فقدان کنترل و توازن غیر نظامی بستر برای بدرفتاری و پاسخگویی ضعیف فراهم می‌شود. اگرچه جزئیات پاکسازی‌های اخیر هنوز مبهم هستند، اما نشان دهنده عدم اعتماد شی به برخی از ارشدترین افسران اش می‌باشند.

چنین تردید‌هایی در مورد شایستگی افراد تحت امر شی و تجهیزات و تدارکاتی که آنان ظاهرا نشان داده بودند که به درستی مدیریت کرده اند می‌تواند بر محاسبات شی در مورد خطرات آغاز درگیری تاثیر بگذارد و او را کم‌تر مطمئن سازد که تصمیم گرفتن برای استفاده از قوه قهریه وی را به نتایج مورد نظر می‌رساند. تا زمانی که شی نسبت به داستان‌هایی که ژنرال هایش درباره مهارت خود به او می‌گویند تردید دارد بی اعتمادی اش به ارتش احتمالا عاملی بازدارنده برای آغاز جنگ خواهد بود.

ناپدید شدگان

موج اخیر ناپدید شدگان از ماه آگوست آغاز شد زمانی که فرمانده ارشد و کمیسر سیاسی نیروی موشکی ارتش آزادیبخش خلق چین با منصوبانی از نیروی دریایی و هوایی جایگزین شدند اقدامی بسیار غیر معمول که به نوعی دور زدن افسران رده پایین نیروی موشکی قلمداد می‌شد.

این تصمیم با طرح شایعاتی مبنی بر فساد و فروش اسرار نظامی در سطوح ارشد آن واحد همزمان بود هر چند تاکنون به طور رسمی هیچ اتهامی مطرح نشده است. این امر زمانی ادامه یافت که رئیس دادگاه نظامی چین توسط کنگره ملی خلق چین از کار برکنار شد. سپس در ماه سپتامبر ناظران متوجه شدند که "لی شانگ فو" وزیر دفاع در چندین برنامه از پیش برنامه ریزی شده حضور نداشته و این ناپدید شدن شایعاتی مبنی بر آن که او نیز به دلیل نقش داشتن در اختلاس در سیستم تدارکات تحت تحقیق و بازجویی قرار گرفته را تایید کرد. لی از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ میلادی به عنوان مقام ارشد در بخش تجهیزات ارتش خدمت کرده بود.

این ناپدید شدن‌ها برای بسیاری از ناظران مسائل چین تعجب آور بودند. شی اغلب به عنوان قدرتمندترین رئیس ارتش چین از زمان تصدی "دنگ شیائوپینگ" به عنوان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی در دهه ۱۹۸۰ میلادی به تصویر کشیده می‌شود. شی در امور نظامی حتی پیش از ارتقای خود به ریاست کمیسیون مرکزی نظامی در سال ۲۰۱۲ میلادی فعال بود. او پسر یک فرمانده ارتش سرخ و متحد "مائو تسه تونگ" است که در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی منشی وزیر دفاع بود و در طول فعالیت استانی خود در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ اغلب با ارتش در مورد مسائل بسیج هماهنگ می‌شد و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ به عنوان معاون رئیس کمیسیون مرکزی نظامی در دروان ریاست جمهوری "هو جین تائو" از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ میلادی خدمت کرده بود.

شی از آن زمان به این سو اعتبار خود را تحت سیستم به اصطلاح مسئولیت کرسی کمیسیون مرکزی نظامی کسب کرده که مبتنی بر این ایده است که رئیس در نهایت مسئول تصمیمات کلیدی نظامی است. شی هم چنین بیش از اسلاف خود زمان بیش تری را صرف بازرسی واحد‌های نظامی کرده است و چندین رساله نظامی منتشر کرده که مطالعه آن برای سربازان تبدیل به امری ضروری شده است.

حذف افسران ارشدی که یا مرتکب فساد شده و یا وفاداری سیاسی مشکوکی دارند و یا مرتکب هر دو خطا شده اند یکی از وظایف اصلی شی در آغاز تصدی اش به عنوان رئیس کمیسیون مرکزی نظامی در سال ۲۰۱۲ میلادی بود. کارزار ضد فساد او در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۶ میلادی باعث کنارگذاشته شدن دست کم ۴۵ مقام نظامی بلندپایه شد. هم چنین، در جریان این کارزار نظامیان بازنشسته‌ای مانند "شو کایهو" و "گوئو بوکسیونگ" معاونان سابق کمیسیون مرکزی نظامی نیز تحت پیگرد قرار گرفتند.

تحقیقات ضد فساد از آن زمان به این سو کم‌تر متداول بوده و این استدلال را تقویت می‌کند که تلاش‌های اولیه شی برای تمیز کردن خانه تا حد زیادی موفقیت آمیز بوده است. شی همچنین به شدت در انتصابات نظامی درگیر بوده و بنا بر گزارش‌ها بر ارتقای درجه تا درجه سرلشکری نیز نظارت داشته است. شی در بیستمین کنگره حزب در سال گذشته فهرست تازه‌ای از افسران کمیسیون مرکزی نظامی از جمله لی وزیر دفاع را انتخاب کرد. این انتخاب‌ها قابل اعتماد، شایسته و وفادار قلمداد می‌شدند.

بروز موارد خاص به دلیل موقعیت‌هایی که این افسران اشغال کرده اند شگفت انگیزتر است. نیروی موشکی مسئول نیروی موشکی بالستیک قاره پیمای چین است و بنابراین، حساس‌ترین واحد درون ارتش آزادیبخش خلق چین محسوب می‌شود. دادگاه نظامی بخشی از دستگاه کنترل داخلی است و مانند هر سیستم قضایی نظامی نیازمند رهبری‌ای مبرا از رسوایی است.

وزیر دفاع یکی از تنها شش مقام یونیفورم پوش نظامی است که در کمیسیون مرکزی نظامی حضور دارد و دیپلمات ارشد نظامی چین محسوب می‌شود که روابط نظامی آن کشور را با ارتش روسیه و سایر نیرو‌ها مدیریت می‌کند. احتمالا دیگر نامزد‌های مطرح شده برای تصدی چنین نقش‌هایی تحت شدیدترین ارزیابی‌های ممکن قرار گرفته بودند و شخصا از سوی شی تایید می‌شدند. شکست او در حصول اطمینان از شایستگی افراد منصوب شده در این نقش‌های حیاتی پرسش‌هایی را در مورد موفقیت او در مدیریت گسترده‌تر ارتش ایجاد می‌کند.

معاملات فاسد

ناپدید شدن‌های اخیر نشان می‌دهند تسلط شی بر ارتش آزادیبخش خلق چین ممکن است کم‌تر از آن چه پیش‌تر تصور می‌شد تکمیل شده باشد. این ناپدید شدن‌ها هم چنین ساختار بنیادین روابط مدنی - نظامی را در چین بازتاب می‌دهد که به توضیح چگونگی ادامه موارد فساد و سوء مدیریت حتی در بخش‌های بسیار حساس ارتش آزادیبخش خلق چین کمک می‌کند. اگرچه شی جایگاه خود را به عنوان رئیس قدرتمند کمیسیون مرکزی نظامی تثبیت کرده ارتش آزادیبخش خلق چین هنوز در هسته خود یک نهاد خودگردان محسوب می‌شود. برخلاف ارتش‌های غربی هیچ کنترل و توزان خارجی‌ای مانند نظارت کنگره، قوه قضائیه مستقل یا گزارشگران تحقیقی بر روی عملکرد ارتش آزادیبخش خلق چین وجود ندارد. علاوه بر این تنها به استثنای چند مورد شی دستیاران نزدیکی که او را در طول زندگی حرفه‌ای اش می‌شناختند وارد ستاد ارتش کرده و این برخلاف سیستم ایالات متحده است که در آن روسای جمهوری چهره‌های از نظر سیاسی وفادار به خود را در نهاد‌های بوروکراتیک منصوب می‌کنند.

ارتش آزادیبخش خلق چین همواره وضعیتی جزیره‌ای داشته است، اما در دهه ۱۹۸۰ میلادی به سطوح بالایی از خودمختاری دست یافت. در دوران زمامداری امور توسط مائو رتش آزادیبخش خلق چین به شدت در اداره کشور شرکت داشت و افسران ارشد آن مناصب بالایی را در حزب کمونیست چین در اختیار داشتند. با این وجود، دنگ شیائوپینگ حکومت تکنوکرات‌های غیر نظامی را ترجیح داد و به افسران ارتش آزادیبخش خلق چین دستور داد به پادگان‌ها بازگردند جایی که آنان به طور محدود بر نوسازی نظامی تمرکز کردند. او هم چنین از نظامیان خواست این کار را با استفاده از بودجه‌های ناچیز انجام دهند. معامله ضمنی این بود که ارتش آزادیبخش خلق چین در صورتی که حکمرانی حزب کمونیست چین را بپذیرد و به یک تهدید تبدیل نشود آزاد خواهد بود تا هر آن گونه که صلاح می‌داند عمل کند.

رهبران غیرنظامی موافقت کردند که به ارتش در محدوده بوروکراتیک خود دامنه اختیارات وسیعی را اعطا کنند. دنگ هم چنین به ارتش آزادیبخش خلق چین اجازه داد تا امپراتوری‌های تجاری گسترده‌ای را اداره کند که در دهه ۱۹۹۰ میلادی به موارد بدنامی مانند واردات و فروش خودرو‌های لوکس توسط نمایندگان تدارکات نظامی منجر شد. جیانگ زمین و هو جین تائو جانشیان دنگ در متقاعد کردن ارتش برای کنار گذاشتن چنین سرمایه گذاری‌هایی با مشکلات زیادی مواجه شدند.

در این میان، شی ارتش آزادیبخش خلق چین را تشویق کرده تا تمیزتر و حرفه ای‌تر باشد. او در یک سخنرانی تاریخی در سال ۲۰۱۴ میلادی در گوتیان محل برگزاری کنگره معروف حزب در سال ۱۹۲۹ میلادی جایی که این اصل ایجاد شد که "حزب اسلحه را فرمان می‌دهد" از فضائل نظم و انضباط مناسب در میان افسران ارتش آزادیبخش خلق چین که آنان را به "سستی بیش از حد" متهم کرد سخن گفت و آنان را به در پیش گرفتن وظایف شان تشویق کرد. او افسران را متهم کرد که در انجام وظایف شان بیش از حد سستی به خرج داده اند و برای "جنگ و پیروزی در جنگ ها" بیش از حد بر تمجید شخصی نسبت به مسئولیت‌های حرفه‌ای شان متمرکز شده اند.

شی همراه با کارزار مبارزه با فساد بوروکراسی را برای ارتقای مدیریت بهتر از جمله با اعطای اختیارات بیشتر به حسابرسان مالی و بازرسان ضد فساد مجددا سازماندهی کرد. با این وجود، شی معامله‌ای را که دنگ به ارتش ارائه کرده بود تغییر نداد. او به ارتش آزادیبخش خلق چین اجازه داد تا به دخالت اندک مقام‌های دولتی از نوعی خودگردانی برخوردار باشد. "وانگ کیشان" که بر پاکسازی‌های ضد فساد در بوروکراسی غیرنظامی نظارت می‌کرد هیچ حکمی برای انجام همین کار در مورد ارتش نداشت اگرچه، از قضا، اعضای ارتش بر روی کرسی‌های بدنه نظارت بر تحقیقات غیرنظامی نشسته بودند.

دلیل اصلی اعطای این خودمختاری آن بود که شی نیازمند جلب حمایت از سوی ارتش آزادیبخش خلق چین به نفع خود و حفظ این حمایت بود. اگرچه او مصمم به ریشه کن ساختن شبکه‌های افسران فاسد و بالقوه بی وفا بود، اما برای تحکیم قدرت خود و اجرای آن چه که گسترده‌ترین بازسازی نظامی از دهه ۱۹۵۰ به این سو محسوب می‌شد به کسب حمایت از سوی مقام‌های ارشد نظامی نیاز داشت. این تغییر شامل کاهش ۳۰۰۰۰۰ پرسنل و کاهش سهم نیرو‌های زمینی با نفوذ سیاسی از بیش از دو سوم به کم‌تر از نیمی از نیرو‌ها بود. مقاومت بوروکراتیک جیانگ و هو را از اجرای طرح‌های بلندپروازانه مشابه برای اصلاحات نظامی باز داشت.

شی می‌توانست به چنین اصلاحاتی دست یابد، زیرا از نیرو‌های نظامی حمایت می‌کرد و به ارتش آزادیبخش خلق چین اجازه می‌داد تا حد زیادی از نظارت بیرونی آزاد بماند. شی هم چنین از هنجار‌های بلند مدت ترفیع و بازنشستگی پیروی کرد و موقعیت‌های جدیدی را برای افسران ارشد در سازماندهی مجدد پیدا کرد و به آنان اجازه داد تا دوره تصدی خود را با مزایای کامل سپری کنند.

نظارت سست بر ارتش آزادیبخش خلق چین با افزایش مستمر بودجه نظامی تخصیص یافته همراه شد. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ میلادی هزینه‌های رسمی دفاعی چین از ۶۷۰ میلیارد به ۱.۴۵ تریلیون رنمینبی (تقریبا ۱۰۶ تا ۲۳۰ میلیارد دلار) افزایشی دو برابر یافته است. تقریبا ۴۰ درصد از این بودجه به بودجه تدارکاتی اختصاص یافت جایی که برنامه‌های مجلل مانند ناو‌های هواپیمابر، مدرن سازی جنگنده‌ها و گسترش حیرت‌انگیز زرادخانه هسته‌ای چین را تامین مالی کرد. افرادی مانند رهبران نیروی موشکی، واحد تجهیزات و افرادی که مسئول نظارت بودند همگی در موقعیت‌های همراه با ظرفیت سودورزی قرار گرفتند. علیرغم لفاظی شی جین پینگ در مورد کارزار ضد فاسد و حرفه‌ای سازی ارتش واقعیت آن است که نظامیان در عمل از ابزار، انگیزه و فرصت کافی برای پر کردن جیب‌های شان برخوردار بودند.

بحران اعتماد

درک پاکسازی‌های اخیر از دریچه روابط مدنی – نظامی منحصر بفرد چین نشان دهنده میزان توانایی شی در برهم زدن بوروکراسی نظامی چین است و هم چنین توضیح می‌دهد که چرا چنین مواردی یک دهه پس از تصدی وی و در سمت‌های حساس ادامه داشته است. نیاز سیاسی شی به اعطای درجه بالایی از خودمختاری به ارتش آزادیبخش خلق چین هم چنین می‌تواند به توضیح موارد غافلگیرکننده دیگری کمک کند که در آن به نظر می‌رسد ارتش خارج از محدوده کنترل غیر نظامی عمل می‌کند از جمله در طرح‌های بحث برانگیز ساخت و ساز زیرساخت‌ها در منطقه چالش برانگیز دوکلام با بوتان که در سال ۲۰۱۷ میلادی باعث ایجاد بحران دیپلماتیک چین با هند شد و به نظر می‌رسید امری ناامید کننده برای رهبری چین بوده و حادثه بالن جاسوسی در ماه فوریه نیز احتمالا باعث شد این تصور ایجاد شود که ارتش آزادیبخش خلق چین برنامه‌های مخفیانه را بدون نظارت یا هماهنگی با مقام‌های غیر نظامی آن کشور انجام می‌دهد. ارتش آزادیبخش خلق چین از برخی جهات، همان چیزی است که "اندرو اسکوبل" دانشمند علوم سیاسی آن را یک لباس"سرکش" می‌نامد نهادی که بعید است کودتا انجام دهد، اما نظارت ضعیفی بر روی آن وجود دارد.

از بین رفتن آشکار اعتماد شی به برخی از رهبران ارشد حزب آزادیبخش خلق چین پرسش‌های تازه‌ای را برای ناظران خارجی مسائل داخلی چین و برای شی و سایر غیر نظامیان کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب کمونیست چین در مورد میزان پوسیدگی در سیسم تدارکات نظامی و مسائل دیگری که ارتش چین ممکن است در مورد شرایط مخارج و هزینه و عملیات آن پنهان کرده باشد را ایجاد می‌کند. در ترکیب با تمرکز حزب بر اقتصاد متزلزل رسیدگی و توجه به مسائل مربوط به سوء مدیریت در ارتش آزادیبخش خلق چین احتمالا به زمان بیش تری نیاز دارد. فقدان اعتماد به ارتش هم چنین احتمالا پیامد‌هایی بر ملاحظات حزب در مورد استفاده ازقهوه قهریه در سالیان آینده خواهد داشت. با توجه به سوابق شخص شی، او احتمالا می‌داند که علیرغم تلاش‌های تبلیغاتی حکومتی و اقدامات دوره‌ای از طریق انجام کارزار‌های ضد فساد از سوی حکومت ارتش آزادیبخش خلق چین نهادی مستعد ایجاد رسوایی است و کنترل آن نهاد دشوار است.

موارد اخیرا رخ داده صرفا این تردید را تعمیق می‌بخشند که ممکن است ارتش آزادیبخش خلق چین نقص‌های دیگری را نیز از جمله در مورد تجهیزات حیاتی خریداری شده در دهه‌های گذشته پنهان کرده باشد. این امر می‌تواند در نهایت بر آمادگی نظامی یا دست کم بر تصورات نخبگان غیر نظامی در مورد توانایی و قابل اعتماد بودن نیرو‌های نظامی در یک درگیری تاثیر بگذارد. آنان باید از خود بپرسند که اگر ارتش آزادیبخش خلق چین از نمایش‌های قدرت نمادین مانند اعزام جت‌های جنگنده به نزدیکی تایوان و درگیری واقعی علیه یک دشمن توانا فراتر رود چه مشکلی ایجاد خواهد شد. چنین نگرانی‌های باید بر روی تصمیمات شی و کمیته دائمی دفتر سیاسی در مورد ورود به هرگونه درگیری با امریکا و در وهله نخست با تایوان تاثیر بگذارد.

شی می‌تواند برای ساختن یک ارتش قدرتمند در زمان صلح که چالش‌های غیرقابل انکاری را برای تایوان و دیگر رقبای منطقه‌ای ایجاد می‌کند اعتبار قائل شود. آیا این وجود، دقیقا به این دلیل که او نیاز به جلب حمایت ارتش آزادیبخش خلق چین را داشت در زیر و رو کردن رویه بوروکراتیک از خود تردید نشان می‌داد. آگاهی شی از مخفی کاری و سوء مدیریت درون ارتش ازادیبخش خلق چین در اعماق ساختار آن نهاد می‌تواند او را در مورد مهارت عملیاتی آن نهاد در جریان بروز یک بحران یا درگیر دچار تردید سازد. علیرغم آن که ایالات متحده نگران بهترین روش برای جلوگیری از تهاجم چین است محدودیت‌های حیاتی ممکن است درون نهاد‌های نظامی چین باشد.