رازگشایی از سفر وندی شرمن به چین

سفر وندی شرمن، دومین مقام بلندپایه وزارت امور خارجه آمریکا به چین از اهمیت بسزایی برخوردار است. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که تنش‌های بین دو کشور بالا گرفته است. به همین منظور واشنگتن امیدوار است که زمینه‌های همکاری با چین را پیدا کند، در عین حال که در موضوعات مورد اختلاف با پکن رودررو هم شود.

این در شرایطی است که گفتگو‌های دو طرف با سخنان تند مقامات چینی آغاز شد. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، دو کشور آمریکا و چین روز دوشنبه جنگ لفظی به راه انداختند. اما راهبرد بایدن این است که این رابطه را مدیریت کند؛ اما همزمان در تهدید را هم به روی چین نبندد. اما روز دوشنبه به نظر می‌رسد که چین این در را محکم به هم کوبید و با این اقدام نشان داد که می‌توان در یک روز هم همکاری کرد و در انتهای آن روز این همکاری را از بین برد.

وندی شرمن، نفر دوم وزارت خارجه ایالات متحده در حالی در چین به سر می‌برد که با حملات لفظی مقامات چین روبه رو شده است و جای امیدواری اندکی باقی گذاشتند که دو قدرت بزرگ می‌توانند بعد مدت‌ها مشکلات خود را حل کنند. وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا هم بعد از این دیدار به نیویورک‌تایمز گفت: در حوزه‌هایی که ما منافع مشترک داریم و منافع جهانی بزرگی وجود دارد، ما گفتگو‌های بسیار اساسی داشتیم و ایده‌هایی را رد و بدل کردیم. باید ببینیم این روند به کجا می‌انجامد.

نشست‌های وندی شرمن در چین، در ادامه تور آسیایی او در ژاپن، کره و مغولستان انجام شد و در شرایطی بود که لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا به سنگاپور و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا به هند سفر کرده بودند و همگی این‌ها بازتاب اهمیتی است که دولت بایدن برای آسیا قائل شده است. سفر وندی شرمن به تیانجین درواقع نخستین نشست عالی رتبه از زمان نشست پرتنش ماه مارس در آلاسکا میان بلینکن و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا با وانگ‌یی و مقام‌های ارشد چین به‌شمار می‌رود.

این اظهارات پس از نشست‌های شرمن نشان می‌دهد که مناقشه‌های ماه مارس نه تنها حل نشده است، بلکه همچنان ادامه خواهد یافت؛ خصوصا بر سر مسائل حقوق بشری در آستانه میزبانی پکن برای المپیک زمستانی و تلاش‌های بین‌المللی برای تعیین منشأ ویروس کرونا.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: معاون وزیر خارجه به طور خصوصی نگرانی‌ها را ابراز کرد؛ همان‌طور که ما پیش‌تر به طور علنی درباره اقدامات چین که مغایر ارزش‌ها و منافع ما و متحدان و شرکای ماست و قوانین مبنی بر قانون بین‌المللی را نقض می‌کند، گفته بودیم.

پرایس ادامه داد: شرمن نگرانی‌ها درباره وضعیت حقوق بشر، شامل سرکوب غیردموکراتیک پکن در هنگ‌کنگ، نسل‌کشی کنونی و جنایت علیه بشریت در سین‌کیانگ، سوءرفتار‌ها در تبت و محدودسازی دسترسی رسانه‌ها و آزادی مطبوعات را مطرح کرد. او همچنین درباره نگرانی‌های ما درباره رفتار پکن در فضای سایبری، در تنگه تایوان و در دریای چین شرقی و جنوبی گفت.

نشست وندی شرمن تنها چند روز پس از مخالفت چین با برنامه سازمان بهداشت جهانی برای فاز دوم تحقیقات در رابطه با منشأ ویروس کرونا انجام شد.

پرایس تاکید کرد: معاون وزیر خارجه همچنین نگرانی‌ها درباره امتناع چین برای همکاری با سازمان بهداشت جهانی و اجرای فاز دوم تحقیقات در چین درباره منشأ کرونا را مطرح کرد. او همچنین در رابطه با مساله بازداشت آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها در چین طبق ممنوعیت‌های خروج صحبت داشت و به مقام‌های چین یادآور شد که مردم معمولی اهرمی برای چانه‌زنی نیستند.

با این حال آمریکا از چین درخواست‌های فراوانی داشته است. این موارد شامل حقوق بشر، محدود کردن آزادی‌های سیاسی در هنگ کنگ و آنچه را که وندی شرمن اقدامات وحشتناک در سین کیانگ می‌خواند، می‌شود؛ منطقه‌ای در چین که عمدتا مسلمان نشین است و مسلمانان آن در اردوگاه تلقین و آموزش به‌سر می‌برند.

شرمن همچنین درباره خواسته‌های چین در قبال تایوان، عملیات نظامی آن‌ها در دریای جنوب چین و اتهامات هفته گذشته ایالات متحده مبنی بر اینکه وزارت امنیت دولتی چین در پشت هک سیستم‌های ایمیل مایکروسافت و احتمالا سایر حملات سایبری است، گفتگو کرد. وی گفت: «این موضوع بسیار جدی است؛ اینکه وزارت امنیت دولت به مجرمان کمک می‌کند تا مایکروسافت و دیگران را هک کنند.»

چین، اما در این‌باره گفت که هیچ نقشی نداشته و تاکید کرد که آمریکا حق ندارد به این راحتی تهمت بزند. به نظر می‌رسد که سفر شرمن به چین نه تنها تنش‌ها را کم نکرد، بلکه بر آن افزود. وانگ یی، نفر دوم وزارت خارجه چین می‌گوید: «سیاست‌های دولت بایدن چیزی نیست جز تلاشی کاملا مخفیانه برای مهار و سرکوب چین.»

یک داستان هسته‌ای

همزمان با سفر شرمن به چین، این سوال مطرح شده است که آیا چین کنترل تسلیحات هسته‌ای را کنار گذاشته و وارد فاز رقابت تسلیحاتی شده است. این سوال هم مطرح است که آیا تحرکات چین در حوزه موشک‌های هسته‌ای یک کارت دیگر برای امتیاز گرفتن از آمریکا است.

در بیابان بی آب و علفی که در ۱۲۰۰ مایلی غرب پکن قرار دارد، دولت چین در حال حفاری میدان جدیدی برای پرتاب موشک هسته‌ای است. این دومین میدانی است که اخیرا توسط تصاویر ماهواره‌ای تجاری ضبط و ثبت شده است.

این ممکن است نشان‌دهنده گسترش زرادخانه هسته‌ای چین باشد و این ولع پکن برای ورود به فاز رقابت تسلیحاتی با واشنگتن و مسکو باشد. برخی، اما می‌گویند این شاید یک بازی جدید از سوی چین باشد تا دست خالی در مذاکرات با آمریکا حضور پیدا نکند.

سیلو‌های جدید به گونه‌ای طراحی شده اند که به راحتی قابل کشف و دیدن باشند. جدیدترین سیلو که در ماه مارس کار ساخت آن آغاز شد، در قسمت شرقی منطقه سین‌کیانگ، نه چندان دور از یکی از معروف‌ترین اردوگاه‌های «آموزش مجدد چین» در شهر حامی واقع شده است. تصاویر این میدان جدید هفته گذشته توسط فدراسیون متخصصان هسته‌ای آمریکا و نیویورک تایمز بررسی شد.

از دهه‌ها قبل، زمانی که چین در دهه ۱۹۶۰ نخستین آزمایش هسته‌ای خود را با موفقیت به انجام رسانید، چین همواره بر کنترل تسلیحات هسته‌ای تاکید کرده بود. کارشناسان تخمین می‌زنند، چین در حدود ۳۰۰ کلاهک هسته‌ای داشته باشد. اگر این رقم درست باشد، این مقدار کلاهک هسته‌ای یک پنجم کلاهک‌های هسته‌ای روسیه و آمریکا است. چین همواره مدعی رعایت اخلاقیات در حوزه تسلحیات جمعی و خطرناک است. اما به نظر می‌رسد با مدیریت شی جین‌پینگ، اصول پیشین پکن در حال تغییر و پوست‌اندازی است. در زمانی که چین در حال سرکوب مخالفان در خانه است، به کنترل بیشتر هنگ‌کنگ نیز اقدام می‌کند. سوای اینکه تایوان را تهدید می‌کند، حملات سایبری این کشور را افزایش داده است و حالا هم به نظر می‌رسد وارد فاز رقابت تسلیحاتی شده است.

مت کردا و هانس کریستنسن، در یک مطلبی نوشتند که دو سیلوی جدید چین در شهر‌های یومن و حامی، مهم‌ترین نشانه برای توسعه تسلیحاتی چین در حوزه هسته‌ای به حساب می‌آید. برای دهه‌ها چین گفته است که ۲۰ سیلو برای موشک‌های بزرگ با سوخت مایع دارد که آن‌ها دی اف- ۵ می‌خواند. اما این میدان جدید کشف‌شده در چند صد مایلی یومن در شمال شرق چین نشان می‌دهد که دست‌کم ۲۳۰ سیلوی جدید اضافه شده است. اما سوال رازآلود این است که چرا چین تغییر کرده است؟

چندین فرضیه در این زمینه وجود دارد: ساده‌ترین جواب این است که چین الان خود را در مقام یک ابرقدرت می‌داند و در کنار توسعه‌های بی‌نظیری که در حوزه فناوری دارد، در این حوزه هم قصد دارد، رخ بنماید. فرضیه دیگر این است که چین نگران سیستم موشکی ایالات متحده بوده که اخیرا رشد سریعی داشته است. سپس اطلاعیه‌های اخیر روسیه وجود دارد که مدعی شده در حوزه تسلیحات مافوق صوت دستاورد‌های شگفت‌انگیزی داشته است و این کشور هم می‌خواهد به یک بازدارندگی موثری دست پیدا کند.

سومین فرضیه هم این است که چین نگران شکنندگی موقعیت موشکی خود در میدان نبرد است و برای همین ۲۰۰ سیلوی جدید ساخته است و این می‌تواند بازی را در منطقه تغییر دهد. وی‌پین نارنگ، استاد موسسه فناوری ماساچوست که متخصص استراتژی هسته‌ای است، می‌گوید:، چون شما این سیلو‌ها را ساخته‌اید، به این معنی نیست که باید همه آن‌ها را با موشک پر کنید. برخی هم می‌گویند شاید این یک کارت بازی از سوی چین باشد تا در مذاکرات امتیاز بیشتری بگیرد.