پرده آخرِ برجام؛ ایست ترامپ به تنش‌زدایی پزشکیان؟

ناظران با اشاره به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مدعی‌اند که در صورت بازگشت دونالد ترامپ، تهران ممکن است در شرایط دشواری قرار گرفته و سیاست تنش‌زدایی این کشور با غرب به بن‌بست برسد. این گروه به رویکرد دولت اول ترامپ در ارتباط با تهران اشاره کرده و می‌گویند، در صورت بازگشت او به کاخ‌سفید، بعید است به‌واسطه یارکشی‌های اسرائیل، استراتژی واشنگتن در ارتباط با تهران تغییر کند. 

به گزارش اقتصادنیوز، دیلی صباح با انتشار یادداشتی مدعی شد: ایران خود را برای نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا آماده می‌کند. به ادعای این نشریه، شکی نیست که پیروزی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، چالش‌هایی را برای تهران به همراه خواهد داشت. به‌ویژه آن‌که هر ۲ بازیگر در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، تنش‌های جدی را تجربه کردند. به ادعای دیلی صباح، نتیجه این انتخابات احتمالاً بر روابط ایالات متحده با ایران، به‌عنوان یکی از موضوع‌های کلیدی سیاست‌خارجی این کشور تأثیر خواهد گذاشت. پیروزی ترامپ می‌تواند به منزله بازگشت آمریکا به مواضع رادیکال خود باشد؛ مواضعی که در قابش سیاست فشار حداکثری علیه تهران تعریف شده بود. 

ترکش‌های پیروزی ترامپ برای ایران

دیلی صباح در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورده است: در سال‌های اخیر، ایران با بحران اقتصادی، تورم بالا و افزایش قیمت‌ها روبه‌رو بود؛ شرایطی که عمدتاً ماحصل تحریم‌های آمریکا است. پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، ترامپ تحریم‌ها را با تمرکز بر بخش حیاتی نفت ایران به‌عنوان بخشی از کمپین «فشار حداکثری» خود اعمال کرد و آنان را گسترش داد. توسل به چنین سیاستی باعث شد تا صادرات نفت ایران به شدت تحت‌تاثیر قرار گرفته و تا سال ۲۰۱۹ به ۳۰۰ هزار بشکه در روز یا کمتر برسد؛ چراکه ایالات متحده فشار بر منبع اصلی درآمد تهران را تشدید کرده بود. 

کاهش شدید صادرات نفت ایران به‌طور قابل‌توجهی بر دولت ایران تأثیر گذاشت و موجب شد تا درآمد نفتی تهران که پیشتر ۷۰ درصد از درآمدهای تهران را تشکیل می‌داد، سیر نزولی را طی کند. علاوه بر این، در دولت اول ترامپ، ترور (شهید) قاسم سلیمانی، سطح تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داد، تا جایی‌که کار به رویارویی غیرمستقیم کشیده شد. از همین رو، گروهی مدعی‌اند در صورت بازگشت ترامپ، بعید است تهران با چهره‌ای که در ترور فرمانده ارشد این کشور نقش داشته، رایزنی داشته باشد. 

دیلی صباح در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری جدید ایران، هدف خود را احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برای رفع تحریم‌ها، تعامل مجدد با قدرت‌های غربی و تقویت تجاری برای رسیدگی به مشکلات اقتصادی کشور تعریف کرده است. با این حال، یک سوال حیاتی باقی می‌ماند: ایران چگونه می‌تواند با چهره‌ای که در ترور (شهید) قاسم سلیمانی نقش داشته، رایزنی کند؟ این در حالی است که امکان تعامل با دولت جمهوری‌خواه برای تهران دشوارتر از دولت دموکرات است. علاوه بر این، بدون دخالت ایالات متحده، کشورهای اروپایی و عرب، احتمالا روابط خود را با ایران تعمیق نمی‌کنند و تن به گسترش تجارت با ایران را نمی‌دهند. 

به ادعای این نشریه، اعلام پیروزی ترامپ در انتخابات سه شنبه می‌تواند به بازارهای مالی ایران شوک وارد کرده و هم‌زمان فشار قابل‌توجهی بر این تهران وارد کند. در گذشته، بازار مالی ایران نسبت به تحولات سیاسی و اخبار مربوط به روابط ایران و آمریکا بسیار حساس بوده اما امروز هرگونه خبری قادر است، وضعیت را تحت‌تاثیر مستقیم قرار دهد. 

معنای بازگشت رئیس‌جمهوری پیشین برای خاورمیانه

دیلی صباح در ادامه مدعی است: در شرایط کنونی که خاورمیانه دور تازه‌ای از تنش‌ها را تجربه می‌کند و منطقه به‌واسطه رویارویی تهران و تل‌آویو و همچنین رویارویی اسرائیل با جبهه مقاومت در آستانه جنگی تمام‌عیار قرار دارد، ممکن است نتیجه انتخابات آمریکا برای طرفین درگیر پرهزینه باشد. جمهوری‌خواهان همچنان از دولت جو بایدن، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا، به‌دلیل صدور مجوز برای ایران جهت افزایش صادرات نفت و ایجاد درآمد انتقاد می‌کنند و مدعی هستند که جریان پول به تهران و جبهه مقاومت به‌طور موثر تحت رهبری دموکرات‌ها مختل نشده است. 

این نشریه در ادامه به موضع تهاجمی نتانیاهو در ارتباط با ایران و محور مقاومت اشاره کرده و مدعی است: اتحاد ادعایی ترامپ و نتانیاهو می‌تواند برای تهران پرچالش باشد. دیلی صباح ادعا می‌کند، در حالی‌که دولت جو بایدن برای تنش‌زدایی در خاورمیانه و تعدیل نقش تل‌آویو، نتانیاهو را تحت‌فشار قرار داده بود، بازگشت ترامپ به قدرت می‌تواند نشان‌دهنده رویکردی بسیار سخت‌گیرانه واشنگتن علیه تهران باشد. بنابراین، موضع تند ترامپ احتمالاً نتانیاهو را جسورتر کرده و شاید موجب شود تا اقدامات تحریک‌آمیز این بازیگر را در سراسر منطقه افزایش یابد. 

بایدن و هریس به خوبی می‌دانند که نتانیاهو به احتمال زیاد به پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آینده امیدوار است، چرا که دولت ترامپ احتمالاً نتانیاهو را برای انجام اقدامات تهاجمی‌تر در منطقه تشویق می‌کند.

 یکی از اقدامات کلیدی ترامپ در خاورمیانه در اولین دوره ریاست جمهوری اش، تلاش برای انزوای ایران بود. بخش مهمی از این راهبرد، در قاب پیمان ابراهیم تعریف شد که هدف آن عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و چندین کشور عربی بود. بحرین، امارات و مراکش از جمله کشورهایی بودند که به این توافقنامه پیوستند. در صورت پیروزی ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری، دولت او برای گسترش و تقویت این بسترسازی خواهد کرد و کشورهای بیشتری را به میدان می‌آورد.

این مقوله می‌تواند منجر به انزوای (ادعایی) ایران شود. در حالی که ایران نسبت به بازگشت ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا از رویکرد محتاطانه پیروی می‌کند، کمپین ترامپ مدعی است که تهران «تهدیدهای واقعی و مشخص» را اعمال کرده (ادعایی که ایران آن را به کلی رد کرده است). هنوز مدرک و سندی دال بر تلاش تهران جهت ایجاد چالش برای ترامپ وجود ندارد؛ با این همه رئیس جمهوری پیشین آمریکا مدعی است که ایارن نمی‌خواهد او با کاخ سفید بازگردد. 

به نظر می‌رسد ترامپ به احتمال بالا بر کنترل توسعه برنامه هسته‌ای ایارن متمرکز شود. ترامپ که به‌خاطر توافق‌سازی شهرت دارد، در تلاش است تا مانع از عبور ایارن از آستانه گریز هسته‌ای شود. او مدت‌هاست که از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) انتقاد کرده و آن را «بدترین توافق» در تاریخ ایالات متحده می‌داند و تمایل خود را برای یک توافق جدید ابراز کرده است - توافقی که امضای او را داشته باشد نه باراک اوباما. این خواسته تا اندازه‌ای برجسته شده که بوریس جانسون، نخست وزیر سابق بریتانیا، از متحدان نزدیک ترامپ، به توافق احتمالی لقب «معامله ترامپ» داد.

فارغ از این ادعا ها، ایران احتمالاً از هریس در انتخابات آتی ایالات متحده حمایت می‌کند، زیرا معتقد است که یک دولت دموکرات فضای بیشتری را برای بهبود وضعیت اقتصادی فراهم می‌کند و از رویارویی‌های شدیدی که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ تجربه شد، جلوگیری خواهد کرد. 

از سوی دیگر، در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید، سوال اصلی این است که آیا ایران حاضر به مذاکره با فردی که دستور ترور (شهید) سردار قاسم سلیمانی را صادر کرد و در دوره قبلی او سیاست فشار حداکثری را بر ایران اعمال کرد، خواهد بود. دیلی صباح در ادامه با اشاره به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه مدعی شد که شرایط در منطقه به گونه‌ای ملتهب است که بعید است دولتی دموکرات نیز بتواند یا بخواهد در باب تنش‌زدایی با ایران گامی جدی بردارد. به ادعای دیلی صباح، بنیامین نتانیاهو در ایجاد شکاف میان تهران و غرب نقش برجسته‌ای ایفا کرد.