سوغات مهاجران شیرازی که با فتحعلی‌شاه به تهران آمدند

وقتی آقامحمدخان، بنیانگذار سلسله قاجار، در قفقاز کشته شد، فتحعلی‌شاه در مقام ولیعهدی از شیراز به تهران آمد تا بر تخت پادشاهی بنشیند. او در این سفر پرماجرا تعدادی از شیرازی‌ها را با خودش به پایتخت آورد و این گونه بود که نخستین گروه شیرازی‌ها به تهران مهاجرت کردند.

به گزارش همشهری آنلاین، آنطور که در منابع مکتوب تاریخی آمده، شیرازی‌ها در بدو ورود به پایتخت در دو محله متفاوت سکونت پیدا می‌کنند و با گذشت سده‌های طولانی هنوز رد پای آنها در این دو محله دیده می‌شود. داریوش شهبازی، تهران‌پژوه، در باره روال مهاجرت شیرازی‌ها به تهران می‌گوید: «مدل مهاجرت به تهران که از دوره قاجار رواج پیدا کرد این گونه بود که مهاجران معمولا در رکاب پادشاه به تهران می‌آمدند تا در رتق و فتق امور دربار مشارکت کنند. شیرازی‌ها با چنین رویکردی و همراه فتحعلی‌شاه حد فاصل سال‌های ۱۲۱۱ تا ۱۲۱۳ شمسی به تهران آمدند. در نقشه موسیو کرشیش می‌بینیم که کوچه‌ای در محله سنگلج و کوچه دیگری در چال میدان به نام شیرازی‌ها ثبت شده که جمعیت قابل اعتنای شیرازی‌ها در تهران قدیم را نشان می‌دهد.»

جمعیت شیرازی‌های مقیم تهران تا سال ۱۲۳۷ به حدی رسید که در پایتخت صاحب محله و هویت شدند و نام برخی از آنها در نخستین‌های تهران هم به چشم می‌خورد. شهبازی در این باره می‌گوید: «آمدن جمعیتی از شیرازی‌ها به تهران در دوره فتحعلی‌شاه اوج گرفت، اما مهاجرت از شیراز به تهران در دوره آقامحمدخان در برخی منابع مکتوب ثبت شده است. میرزا صالح شیرازی که برای تحصیل به اروپا رفت و در بازگشت به ایران روزنامه کاغذ اخبار، نخستین روزنامه ایران، را منتشر کرد یکی از شیرازی‌هایی بود که در همان دوره به تهران آمد و گروهی دیگر از شیرازی‌ها را برای اداره امور این روزنامه به تهران آورد.»

شیرازی‌های مقیم تهران منشاء کار‌های مختلفی در پایتخت بودند، اما به‌طور مشخص می‌توان گفت موسیقی را هم آنها در تهران آموزش و رواج دادند. شهبازی در این باره می‌گوید: «در دوره فتحعلی‌شاه دو بانوی شیرازی به نام‌های استاد مینا و استاد زهره که از شاگردان رستم یهودی، موسیقیدان شیرازی، بودند مسئولیت آموزش موسیقی به درباری‌ها را بر عهده داشتند و نقل است که در دوره ناصری هم کنسرت‌هایی برای درباری‌ها برپا می‌کردند. آنها ردیف‌های موسیقی را ابداع کردند و پایه گذار مکتب موسیقی فاخر ایرانی شدند که از دل آن مکتب، میرزا علی اکبر فراهانی، یکی از برجسته‌ترین نوازندگان تاریخ موسیقی ایران متولد شد.»