مختومقلی فراغی، شاعری که هیچگاه نام را فدای نان نکرد

با وجود اینکه حدود سه قرن از درگذشت مختومقلی می‌گذرد، اما آنچه از او به یادگار مانده، سبب حفظ هویت و فرهنگ قوم اصیل و نجیب ترکمن شده است و امروز نه فقط ترکمن‌های ایرانی بلکه در کشور‌های مختلف، مختومقلی و اشعارش را بخشی از فرهنگ و زندگی خود می‌دانند.

به گزارش ایسنا، دکتر پزشکیان رئیس‌جمهور ایران روز گذشته پنج شنبه ۱۹ مهرماه به مناسبت سی‌صدمین سالگرد مختومقلی فراغی شاعر پرآورازه وارد عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان خواهد شد. زبان پارسی حدو مرز ندارد و اشتراکات فرهنگی باعث شده ارتباط ایران با حوزه آسیای مرکزی قوی بماند و نیاز است پارسی زبانان از مسیر فرهنگ زبان دوستی و همسایگی را تلمذ کنند.

مختومقلی فراغی شاعر و عارف ترکمن درسال ۱۷۳۳ میلادی برابر با سال ۱۱۱۲ شمسی در روستای حاجی قوشان از توابع بخش مرکزی گنبدکاووس متولد شد و پس از ۵۷ سال زندگی در کنار چشمه عباساری در دامنه رشته کوه سونگی داغی بین ایران و ترکمنستان درگذشت.

پیکر این شاعر برای دفن به روستای آق تقای در ۴۰ کیلومتری غرب شهرستان مراوه‌تپه در منتهی الیه شرق استان گلستان منتقل و در جوار آرامگاه پدرش دولت محمد آزادی که خود نیز از عارفان و عالمان زمانه بود، به خاک سپرده شد.

ایران اسلامی و استان گلستان از دیرباز مهد اقوام و فرهنگ‌ها و مهد تمدن و پرورش مشاهیر، بزرگان و نام‌داران و نام‌آوران فراوانی بوده که در تاریخ و جهان پرآوازه هستند و امروز اسم مختومقلی فراغی نه تنها در ایران بلکه در جای جای جهان و در بسیاری از کشور‌های دنیا و تمام بشریت می‌درخشد و هر چه می‌گذرد این نام جاودانه‌تر می‌شود.

مختومقلی فراغی شخصیت برجسته ایرانی است که به کل بشریت تعلق دارد و باید در معرفی این شخصیت تلاش کنیم. امروز و در عصر حاضر مهمترین ثروت سرمایه فرهنگی است و اگر ما بتوانیم بزرگان و الگو‌هایی فاخری مثل مختومقلی فراغی را از دل تاریخ و فرهنگ ایران به نسل حاضر و نسل جوان معرفی کنیم، کار بزرگ فرهنگی انجام داده‌ایم.

اتحاد و همدلی شیعه و سنی در ترکمن صحرا زبانزد است و بنا به منویات و فرمایشات مقام معظم رهبری و نماینده ولی فقیه در استان، گلستان الگوی وحدت نه تنها در کشور بلکه در جهان اسلام است. تکریم و گرامیداشت مشاهیر و بزرگان این سرزمین همچون مختومقلی به واقع گرامیداشت بخشی از هویت فرهنگی، اجتماعی، دینی ما است. تکریم و گرامیداشت شاعران و بزرگانی همچون مختومقلی، با برپایی بزرگداشت یا با نامگذاری اماکن فرهنگی در سطح شهر‌ها و مناطق، نمونه اندک و ناچیزی در راستای تکریم و قدردانی از آن انسان‌های بزرگ منش و بلند آوازه است.

خدمات مختومقلی به زبان ترکمنی را می‌توان همپای فردوسی در زبان فارسی دانست. پروفسور «سلطان شاه نیازف» معتقد است، نام ترکمن با نام مختومقلی در جهان متجلی می‌شود و او پدر شعر ترکمن و شاعر تمام مردم جهان و مظهری از آمال و آرزو‌های مردم شرق است..

رستم جرجانی یکی از فعالان فرهنگی و ترکمن گلستان، گفت: مختوم قلی فراغی پدر ادبیات نوین ترکمن است که از جمله مفاهیم و محتوای شعر‌های مختومقلی اعتقاد ایشان به اهل بیت علیهم‌السلام است که در جای جای آثار وی اشعاری درباره اهل بیت سروده شده است.

وی اضافه کرد: مختومقلی اشعاری درباره امام حسن و امام حسین (ع) دارد و از شهیدان کربلا یاد کرده و آنها را افضل‌ترین شهدا می‌داند.

یکی از اشعار زیبای‌ایشان این است:

 مختومقلی سندان قورقار یوره گیم حق‌یانیند مقبول بولسین دیله گیم - حسن حسین عرشی کرسی گره گیم کربلا ده شهید اتدینگ سن دنیا

ترجمه:‌ ای مختومقلی، دلم از تو می‌ترسد بلکه در نزد حق حاجتم مستجاب گردد - از حسن و حسین، عرش عالم را طلب می‌کنم ای دنیا، تو آنان را در کربلا شهید کردی

همچنین شعر دیگری در ارتباط با کربلا دارند:

مگر یوسف دوشدی چایا جمالینگ دیب باقام آیا عراق زمین، کربلا یا باقام یوسف دیه دیه 

ترجمه:

- مگر نه یوسف افتاده در چاه من جمال تو را در ماه می‌جویم سر زمین عراق به کربلا - نگاه می‌کنم یوسف گویان

این فعال فرهنگی افزود: یکی از شعر‌های بسیار معروف‌ایشان در وصف سجایای دوازده امام است. شعری است به نام ما را ببخش، که در این شعر شاعر از دوازده امام التماس دعا دارند. وی در این شعر یک یک امامان را نام می‌برد و توصیف می‌کند که این سخن وی نشانگر میزان اعتقاد و ارادت‌ایشان به امامان است.

جرجانی با اشاره به اینکه این اشعار و امثال آن طرز تفکر و فرهنگ مکتوب گذشتگان ما را می‌رساند که تا چه اندازه به امامان ارادت داشته‌اند، اضافه کرد: اشعار مختومقلی بیشتر پند و اندرز اجتماعی دعوت به وطن خواهی و عدالت و از احادیث و قرآن نیز به وفور استفاده کرده است.

وی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۰ دیوان کامل اشعار مختومقلی فراغی شاعر و عارف نامدار ترکمن ایرانی با تلاش هشت ساله، شش نفر از فعالان فرهنگی و ادبی ترکمن بنام گروه مترجمین به زبان فارسی ترجمه شد، گفت: در این مجموعه چهار جلدی ۴۰۰ شعر دیوان مختومقلی ترجمه شده است که هر جلد آن شامل ۱۰۰ شعر است.

این فعال فرهنگی وطن پرستی، اتحاد و همدلی، عدالت خواهی وظلم ستیزی را از جمله مضامین ارزشمند اشعار مختومقلی فراغی برشمرد و تصریح کرد: اشعار این شاعر و عارف نامدار ترکمن ایران زمین در بین دیگر ملل جهان نیز بلند آوازه شده، دارای مضامین اجتماعی، سیاسی، دینی و عرفانی است و دیوان شعر او نیز تاکنون به چند زبان دنیا از جمله فارسی، انگلیسی، روسی و... ترجمه و چاپ شده است. 

آخوند عبدالجبار میرابی، مختومقلی فراغی را شاعری حکیم و عارفی قابل احترام برشمرد و افزود: مختومقلی فراغی از زبان شعر برای تبیین دین خدا بهره می‌گرفت و روایات دینی و احادیث پیامبر و امامان را به زبان زیبای شعر بیان می‌کرد و در حقیقت با این شیوه به امر به معروف و نهی از منکر در جامعه می‌پرداخت.

امام جمعه اهل سنت روستای قره تپه بندرترکمن با اشاره به اینکه مختومقلی فراغی در اشعار خود بر دوستی و مودت اهل بیت و احترام به والدین تأکید دارد، افزود: تکریم شاعران بزرگی مانند مختومقلی فراغی سبب آشنایی نسل جوان با بزرگان و مفاخر شده و علاوه بر آن انگیزه‌ای برای افراد مستعد خواهد شد تا راه او را ادامه دهند.

عالم اهل سنت شهرستان بندرترکمن، مختومقلی را شاعری وحدت طلب دانست و اضافه کرد: مرحوم مختومقلی به وحدت بین مسلمانان اعتقاد زیادی داشت و این اعتقادات را در اشعارش بیان کرده به همین دلیل خواندن اشعار این شاعر بلندآوازه باعث تقویت زنجیره اتحاد بین مسلمانان می‌شود.

وی اضافه کرد: دستگاه‌های متولی می‌توانند با دعوت اساتید ترکمن استان و شاعران بزرگ فارسی‌زبان در خصوص ترجمه اشعار مختومقلی فراغی با یکدیگر بحث و تبادل نظر کرده و برای ترجمه صحیح با یکدیگر همفکری کنند.