کاوش در «سیلک» با هزاران سال راز سر به مُهر

پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از آغاز فصل سوم از مرحله سوم طرح بازنگری سیلک به سرپرستی جبرئیل نوکنده و جواد حسین‌زاده ساداتی خبر داد. این فصل تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۳ ادامه خواهد داشت.

به گزارش ایسنا، جبرئیل نوکنده، سرپرست هیأت باستان‌شناسی سیلک گفت: طرح بازنگری سیلک برنامه پژوهشی بلندمدتی است که راونشاد «صادق ملک شهمیرزادی» آن را با هدف ساماندهی و به‌روز کردن پژوهش‌های باستان‌شناسی سیلک بنیاد نهاد که مرحله نخست آن با سرپرستی او از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ انجام شد و مرحله دوم آن به سرپرستی «حسن فاضلی نشلی» در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ ادامه یافت.

او افزود: مرحله سوم طرح بازنگری سیلک از سال ۱۴۰۱ به سرپرستی بنده و جواد حسین‌زاده ساداتی آغاز شده و اکنون فصل سوم آن در جریان است. هدف از مرحلۀ سوم طرح بازنگری سیلک، که با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، موزه ملی ایران و گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان در حال انجام است، پاسخ به پرسش‌های پژوهشی و تخصصی باستان‌شناختی منطقه مرکزی ایران از دوران نوسنگی تا ابتدای دوره هخامنشی و در کنار آن فراهم کردن شرایط و امکانات برای نمایش آثار باستان‌شناختی محوطه به بازدیدکنندگان و گردشگران ایرانی و خارجی است.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی سیلک اظهارکرد: در این فصل کارگاه O.۲۸ و P.۲۸ برای پژوهش و کاوش انتخاب شده که هدف از آن هم ادامه کاوش‌های سال گذشته و نیز شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تری از جدیدترین لایه‌های محوطه است. از جمله آثار مهمی که تاکنون از این قسمت به دست آمده کارگاهی صنعتی به طول حدود ۸ و عرض حدود ۲ متر است که با توجه به یافته‌های موجود احتمالا کارگاهی مرتبط با فعالیت‌های فلزگری از دوره ششم سیلک (حدود ۲۸۰۰ تا ۲۶۰۰ سال پیش) باشد.

این کارگاه شامل یک دیوار طولی در سمت غرب و دو دیوار عرضی شمالی و جنوبی است و به نظر این کارگاه در بخش شرقی دیوار نداشته و سقف روی تیر‌های احتمالا چوبی استوار بوده است. روی کف این کارگاه آثاری از یک چاله حرارت‌دیدۀ کوچک (احتمال محل قرار دادن بوته ذوب)، مشته سنگ‌ها و سنگ‌های ساب و خاکستر دیده می‌شود که شواهدی بر کاربری فضای به دست آمده‌اند. از طرفی در آوار‌های بخش شرقی این فضا بخشی از یک لوله دم نیز کشف شده که باز شاهدی دیگری بر تایید کاربری فضای به دست آمده است.

این باستان‌شناس، یکی دیگر از یافته‌های شاخص این فصل را کشف مجموعه‌ای سفالی از دوره سیلک ۴ (۵۳۰۰ تا ۴۹۰۰ سال پیش) دانست و اظهار کرد: این مجموعه که شامل یک خمره سفالی، دو کاسه موسوم به کاسه‌های لبه واریخته، بخش‌هایی از یک جام سفالی منقوش و بخشی از یک کوزه است که در زیر سازه‌های دوره سیلک ۶ قرار داشته و از اینرو بافت و بستر این مجموعه اکنون چندان مشخص نیست و تشخیص آن به فصول آتی وا نهاده می‌شود.

نوکنده بیان کرد: امیدواریم با ادامه کاوش در این فصل مدارک و شواهدی جدیدی از آخرین مراحل استقرار در محوطه مهم سیلک در کاشان به دست آید و پس از سال‌ها علت ترک سیلک در اواخر دوران ماد روشن‌تر شود.

تپه سیلک در محدوده کاشان از استان اصفهان واقع شده است که ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ۳۸ در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است. این محوطه از دو تپه شمالی و جنوبی و چندین محوطه گورستانی تشکیل شده است که تا کنون آثاری از هزاره هفتم پیش از میلاد تا آغاز دوره هخامنشی به جز دوره مفرغ در آن کشف شده است که در بسیاری از موزه‌های بزرگ به نمایش گذاشته شده است.

نخستین پژوهش و کاوش میدانی در تپه‌های باستانی سیلک در سال ۱۳۱۲ شمسی توسط «رومن گیرشمن» فرانسوی انجام شد. به گفته باستان‌شناسان، محوطه باستانی سیلک، با داشتن لایه‌های فرهنگی متعلق به دوران پیش از تاریخ، آغاز عیلامی و عصر آهن به مانند میراثی گران‌بها و خزانه‌ای اطلاعاتی است که می‌تواند در ردیابی و پیگیری تحولات رخ‌داده در جوامع انسانی برای باستان‌شناسان راهگشا باشد. با وجود کاوش‌های گسترده در سده اخیر، همچنان اطلاعات پژوهشگران در مورد این بازه زمانی اندک و ناقص است. باستان‌شناسان همچنان در پی آن هستند تا شواهدی از وضعیت سیلک در دوره‌های پنجم و ششم (آخرین مراحل استقراری این تپه) و علل متروک شدن سیلک را پیدا کنند.