شکست «دستاورد سازی» از کاهش نقدینگی

بانک مرکزی بعد از ۶ ماه سکوت خبری و ارایه «اخبار مثبت» و «دستاورد سازی»، آمار‌های بخش پولی و بانکی را منتشر کرده که به خوبی نشان می‌دهد دلیل این سکوت طولانی چه بوده است.

به گزارش اعتماد، بر اساس این آمارها، رشد نقدینگی از خردادماه بار دیگر مسیر «افزایشی» را در پیش گرفته و به نزدیک ۲۷ درصد رسیده است. در واقع پس از یک دوره کاهشی، متغیر‌های پولی بار دیگر روند «فزاینده» خود را از سر گرفته‌اند. از اسفندماه پارسال تا خرداد امسال، هم متغیر نقدینگی با شتاب بالاتری افزایش پیدا کرده و هم ضریب فزاینده. ضمن اینکه رشد پایه پولی نیز که فقط در دو ماهه اول سال کاهشی شده بود، روند نزولی خود را در خردادماه قطع کرده و چاپ پول در انتهای بهار امسال بار دیگر رونق داشته است.

اطلاعات تازه از متغیر‌های پولی عمدتا تاثیرگذار بر تورم در حالی منتشر شده که دهم خرداد ماه امسال رییس کل بانک مرکزی در اظهارنظری عجیب مدعی شده بود که «در دولت مردمی سیزدهم تمام متغیر‌های پولی تاثیرگذار بر تورم بعد از سال‌ها کاهشی شدند» و با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری‌های انجام شده در بانک مرکزی، «بهبود شاخص‌های اقتصادی ادامه دارد.»

مجموعه دولت سیزدهم و بانک مرکزی در طول بهار امسال از کاهش رشد نقدینگی و ورود این شاخص به کانال ۲۴ درصدی به عنوان یک «موفقیت» نام برده و معتقد بودند که با این اتفاق تورم نیز در پایان سال به زیر کانال ۳۰ درصدی سقوط می‌کند. اما نرخ تورم اعلام شده برای سال ۱۴۰۲ از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تورم باوجود تلاش‌های دولت رشد پیدا کرده و حتی رکورد دولت سازندگی را شکسته است. ضمن اینکه ریشه کاهش رشد نقدینگی، کنترل ترازنامه بانک‌هاست.

کاری که مدت‌ها قبل باید انجام می‌شد و مردم هم با نقدینگی کاری ندارند. برای مردم تورم و پولی که از جیب‌شان می‌رود مهم است و این شتاب افزایش قیمت‌ها است که باید کند شود. بانک مرکزی ۱۸ اردیبهشت ماه امسال نیز در گزارش جالب توجه دیگری بدون اشاره به جزییات، ارقام مرتبط با تحولات رشد پایه پولی و نقدینگی را در پایان سال گذشته منتشر کرده که برآیند اصلی این آمار‌ها این بود که «همه چیز مرتب است و جای نگرانی نیست.»، اما حداقل با آمار‌های تازه از روند متغیر‌های پولی در پایان بهار امسال باید گفت که خبری از «اسب زین کرده» برای دولت جدید نیست و حداقل در سال جاری باید منتظر تاثیرات مخرب شرایط ترسناک نقدینگی و پایه پولی بر سفره مردم و ارزش پول ملی باشیم. اما گزارش بانک مرکزی چه نکاتی را در خود دارد و چرا مهم است؟

نقدینگی چقدر شد؟

عدد نقدینگی در پایان خردادماه امسال به ۸۳۵۳۹.۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد نسبت به انتهای سال گذشته ۶ درصد رشد کرده است. ضمن اینکه رشد نقدینگی در بازه یکساله ۲۶.۸ درصد بوده است. رشد نقدینگی پس از یک دوره کاهش مداوم در اسفندماه به ۲۴،۳درصد رسیده و در فروردین نیز روند کاهنده خود را ادامه داده است. اما این متغیر در اردیبهشت ماه سیر صعودی به خود گرفت و در یک روند افزایشی در خردادماه به سطح حدود ۲۷ درصد رسید.

نقدینگی به مجموعه‌ای از پول نقد و دارایی‌های قابل تبدیل به پول نقد اطلاق می‌شود که به سرعت و با کمترین هزینه به پول نقد تبدیل می‌شوند. به عبارتی دیگر، به مجموع پول و شبه پول در اقتصاد یک کشور نقدینگی می‌گویند. بنابراین با توجه به رشد نقدینگی باید دید متهم اصلی چنین رشدی در بازه یکساله و در سه ماهه بهار امسال چه چیزی بوده است؟ برای پاسخ به این سوال باید به آمار و اطلاعات بخش پول- شامل اسکناس و سکه و سپرده‌های دیداری- و شبه‌پول شامل انواع سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت نگاه کرد.

آمار‌ها نشان می‌دهد که بخش پول در خرداد امسال نسبت به خرداد پارسال ۲۱.۲ درصد رشد کرده. این متغیر در سه ماهه ابتدایی امسال نیز ۷.۳ درصد افزایش پیدا کرده است. در کنار آن، شبه‌پول نزدیک به ۲۹ درصد در بازه یکساله و ۵.۷ درصد در بازه سه ماهه افزایش پیدا کرده است.

روند نگران‌کننده چاپ پول

از طرف دیگر، بررسی رشد پایه پولی از اسفند پارسال تا خرداد ماه سال جاری نشان از روند کاهشی تا اردیبهشت ماه و روند افزایشی در خرداد ماه دارد. پایه پولی، منبعی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد دراختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند.

به عبارتی پایه پولی متغیری است که نشان می‌دهد چه میزان پول توسط بانک مرکزی در اقتصاد خلق شده است. این متغیر موتور پیشران ایجاد نقدینگی در اقتصاد و به تبع آن تورم است. آمار‌ها نشان می‌دهد رشد پایه پولی در اسفند ماه پارسال معادل ۲۷،۶درصد و رقم پایه پولی بیش از ۱۰۹۰ هزار میلیارد تومان بوده است.

متغیر رشد پایه پولی تا اردیبهشت ماه روند کاهشی طی کرده و به سطح ۲۱،۱ درصد رسیده و رقمی معادل ۱۰۹۳ هزار میلیارد تومان را ثبت کرده بود. اما در خرداد ماه امسال افزایش یافته و در سطح ۲۳،۳درصد رشد ایستاده است. طبق آمار‌ها رقم پایه پولی در این ماه به بیش از ۱۱۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

ضریب فزاینده از ۷،۵ عبور کرد

نقدینگی در اقتصاد متاثر از میزان چاپ پول و شدت «ضریب فزاینده» موجود در اقتصاد است. در واقع متغیری به نام «ضریب فزاینده نقدینگی» توضیح می‌دهد که «به‌ازای هر یک واحد پول خلق شده توسط بانک مرکزی یا همان چاپ پول، به‌طور متوسط چند واحد پول و شبه‌پول در اقتصاد خلق شده است؟» ضریب فزاینده از سوی دیگر، نشان‌دهنده میزان چرخش پول در شبکه بانکی است و میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها را نیز مشخص می‌کند.

زمانی که این ضریب افزایش پیدا می‌کند به معنای افزایش تسهیلات‌دهی در شبکه بانکی و وام‌دهی به مشترکان بوده است. بررسی آمار‌های ضریب فزاینده از اسفند پارسال تا خرداد امسال نشان می‌دهد روند این متغیر همواره صعودی بوده است؛ ضریب فزاینده در انتهای زمستان پارسال معادل ۷،۲۲ بوده که در یک روند پایدار افزایش به بیش از ۷،۵ در خردادماه امسال رسیده است. این عدد نشان می‌دهد که در پایان بهار امسال، با سرعت بیشتری پول و شبه‌پول خلق شده است.

به‌طور کلی آمار متغیر‌های پولی، برخلاف اظهارات پیشین مسوولان بانک مرکزی، خبر از یک سیر افزایشی است. اما این آمار زمانی منتشر می‌شود که دولت چهاردهم هنوز شکل نگرفته و مشخص نیست که برنامه دولت آقای پزشکیان چیست؟ بنابراین باید منتظر شکل‌گیری تیم اقتصادی دولت بود تا روند اقدامات بانک مرکزی را برای کنترل تورم در اقتصاد مورد ارزیابی قرار داد.