معمای شبیخون در خاک روسیه

روسیه روز شنبه تدابیر امنیتی را در منطقه مرزی کورسک اعلام کرد. کورسک منطقه‌ای است که هدف حمله غافلگیرکننده نیروهای اوکراینی قرار گرفت و آسیب‌پذیری‌های نظامی روس‌ها را در جنگ تقریبا ۲ و نیم‌ساله آشکار کرد. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که نبرد در منطقه کورسک ادامه دارد و روسیه برای مقابله با حمله اوکراین نیروهای کمکی ارسال می‌کند.

به گزارش اعتماد به نقل از خبرگزاری دولتی تاس، این نهاد همچنین گفت روسیه چندین موشک‌انداز، توپ‌های یدک‌کش، تانک‌های حمل شده روی تریلرها و وسایل نقلیه سنگین ردیابی را مستقر کرده است. سخنگوی وزارت اورژانس روسیه نیز روز شنبه گفت که حدود ۷۶ هزار نفر از ساکنان منطقه تخلیه شده‌اند. حمله اوکراین به عمق خاک روسیه به حدی غافلگیرکننده بود که تحلیلگران نظامی و مقامات غربی را در شوک فرو برد.

در همین رابطه، سی‌ان‌ان در تحلیلی به قلم نیک پاتون والش، کارشناس امور راهبردی و نظامی به بررسی دلایل حمله «جسورانه» اوکراین به خاک روسیه در منطقه کورسک پرداخته است. والش می‌نویسد تصمیم اوکراین برای اعزام بخش قابل‌توجهی از منابع نظامی اندک خود از طریق مرز به روسیه می‌تواند ریشه در هدف راهبردی نامشخصی از سر استیصال یا هدفی الهام‌بخش برای حفظ روحیه تاکتیکی ارتش این کشور داشته باشد.

این تحلیلگر می‌نویسد که این حمله می‌تواند حاکی از مرحله تازه‌ای از جنگ باشد که با انتخابات در ایالات‌متحده نیز گره خورده است. هر چه هست، حمله اوکراین به روسیه از نوع جدیدی است. اوکراینی‌ها درگیر کمبود منابع تسلیحاتی و نیروی انسانی هستند. وجود مرز طولانی با روسیه و بلاروس، متحد روس‌ها نیز بر چالش‌های اوکراین افزوده است.

خود اوکراینی‌ها در محافل خبری رسمی کمتر از این حمله می‌گویند و بیشتر اخبار مرتبط با این حمله از سوی منابع روسی مخابره می‌شود. برخی ناظران این امر را تاکتیکی رسانه‌ای از سوی اوکراین برای حفظ روند رو به رشد دریافت کمک از سوی منابع غربی به ویژه امریکا می‌دانند. به غیر از اوایل جنگ که اوکراینی‌ها فداکارانه جلوی حمله و پیشروی روسیه را گرفتند و مانع از تسخیر کی‌یف شدند، هرچند ارتش این کشور در طول جنگ همواره در موضع دفاعی و ضعف قرار داشت.

با روی کار آمدن کادر فرماندهی جدید، به نظر راهبرد جنگی اوکراین به کلی تغییر کرده است و آن‌ها به جلب نیرو و جذب کمک‌های پیشرفته غرب امید فراوانی بسته‌اند. روز سه‌شنبه، کی‌یف منابع و نیروهای تازه‌ای که به‌شدت مورد نیاز بود را دریافت کرد و به خوبی به داخل روسیه به حرکت درآمد. حمله اخیر به روسیه دو نیاز را برای اوکراین برآورده کرد: اول، باعث شرمساری روسیه به واسطه ضعف در کنترل مرزهایش شد و دوم: نیروهای مسکو حالا باید برای تقویت مرزهای خود پراکنده شوند.

این دو هدف، یکی در بعد روانی و دیگری لجستیکی می‌تواند تا حدی به اوکراین کمک کند. پس از هفته‌های سخت برای کی‌یف، هفته‌هایی که در آن نیروهای روسی به آرامی اما به شکلی غیر قابل اجتناب به سمت قطب‌های نظامی اوکراین در مناطق پوکروفسک و اسلوویانسک حرکت کرده‌اند، مسکو همچنان در تلاش است تا ضروری‌ترین خط مقدم خود، یعنی مرز‌هایش را حفظ کند.

با این حال، کی‌یف روز چهارشنبه از اظهارنظر در مورد این حمله خودداری کرد؛ مقوله‌ای که باعث تحریک ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه نشد. از طرفی، برخی ناظران اوکراینی آشکارا منطق این قمار ارتش اوکراین را زیر سوال بردند و مدعی شدند که شاید کی‌یف استراتژی نظامی‌اش را تغییر داده باشد. شهر راهبردی سودژا اکنون تا حدی تحت کنترل اوکراین است.

این شهر در کنار یک پایانه گاز روسیه، درست در کنار مرز قرار دارد که کلید تامین گاز از روسیه از طریق اوکراین به اروپا قلمداد می‌شود. از روز پنجشنبه، هیچ نشانه‌ای مبنی بر تحت تاثیر قرار گرفتن منابع گاز وجود نداشته است. اما کنترل احتمالی این پایانه گازی می‌تواند هم برای اوکراین و هم روسیه تعیین‌کننده باشد.

به عقیده والش، با این حال، تا زمانی که اهمیت گسترده‌تر این حمله آشکار نشود، یک علامت سوال بزرگ در مورد اهداف استراتژیک اولکساندر سیرسکی، فرمانده جدید نیروهای اوکراین وجود دارد. انشعابات در فرماندهی اوکراین اخیرا سوال‌های زیادی را به وجود آورد و موجب شد تا زیردستان جوان‌تر تمایل سیرسکی برای تحمل تلفات قابل توجه در نبردهای فرسایشی خط مقدم که معمولا در آن نیروی انسانی برتر روسیه غالب است، زیر سوال ببرند.

تاکتیک سیرسکی در طرز فکر رهبران و فرماندهان شوروی سابق ریشه دارد. بسیاری از کسانی که در جنگ اوکراین شرکت می‌کنند، افراد جوانی هستند که دیگر حاضر نیستند بی‌هدف در میدان نبرد سلاخی شوند و این امر از مشکلات سیرسکی است. اوکراین ماه‌هاست با کمک غرب به زیرساخت‌های داخلی روسیه شامل پالایشگاه ها، باند فرودگاه‌ها، پایگاه‌های دریایی و پایانه‌های نفتی حمله کرده و بدین طریق در تلاش است به اقتصاد و ماشین جنگی مسکو آسیبی جدی وارد کند. اما حمله جنگ زمینی متفاوت است.

اینکه اوکراین نیروی زمینی بزرگی را کیلومترها به داخل خاک دشمن بفرستد که در آن خطوط تدارکات اوکراینی ضعیف‌تر و اهداف چالش‌برانگیزتر است، نشان می‌دهد کی‌یف بر تجهیزات موثر اهدایی از طرف غرب حساب ویژه باز کرده است. جت‌های جنگنده F-16 در خط مقدم جبهه جدید مستقر هستند و ممکن است در ماه‌های آینده برتری هوایی روسیه را خدشه‌دار کنند. این امر می‌تواند به معنای اصابت موشک‌ها و راکت‌های کمتر به نیروهای خط مقدم اوکراین باشد. اما براساس برخی گزارش‌ها، مهمات همچنان مشکل عمده‌ای برای کی‌یف است.

با این حال، منابع غربی ممکن است درنهایت این شکاف را برطرف کند. تحلیلگر امور راهبردی در سی‌ان‌ان این پرسش را مطرح می‌کند که اساسا چرا اوکراین اکنون و در این برهه این حرکت پرخطر را رقم زده است؟ اوکراینی‌ها برای اولین‌بار در جنگ، صحبت از گفت‌وگو و مذاکره با روسیه را مطرح کرده‌اند.

روسیه ممکن است به نشست صلح بعدی که اوکراین و متحدانش برگزار خواهند کرد دعوت شود. از سوی دیگر، پاییز و زمستان سختی در راه است و ممکن است روس‌ها دوباره در ضدحمله‌ای بتوانند بخش‌های دیگری از اوکراین را به تسخیر خود در آورند. از سوی دیگر، کی‌یف احتمال ریاست‌جمهوری ترامپ را بیش از هر کشور اروپایی بالا می‌داند. بازگشت ترامپ به معنای این است که کی‌یف باید حتما مذاکره کند.

از سوی دیگر، کامالا هریس، معاون رییس‌جمهور ایالات‌متحده ممکن است همان استواری جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا را در مورد اوکراین حفظ کند. اما مهم است که به یاد داشته باشیم که سیاست خارجی غرب بی‌ثبات است و به راحتی شکسته می‌شود. به علاوه، حمایت مداوم ناتو از اوکراین یک امر دور از ذهن است. با نزدیک شدن به چهارمین سال جنگ، لحن پرسش‌ها در مورد چگونگی پایان آن بلندتر و تندتر می‌شود. پس کی‌یف باید قمار کند.