چگونه از مضرات اشعه uv در امان بمانیم؟

هر چه تابستان داغ‌تر می‌شود نگرانی‌ها درباره آثار منفی نور خورشید بر سلامتی بیشتر می‌شود. آنچه تابش نور خورشید را خطرناک می‌کند اشعه ماورا بنفش یا (UV) است. این اشعه در سال ۱۸۰۷ کشف شد. اشعه ماورای بنفش اثرات مضری بر سلامتی پوست و چشم و سیستم ایمنی بدن انسان دارد.

به گزارش ایرنا، اشعه ماورای بنفش با گرم‌تر شدن هوا بیشتر می‌شود و تخریب آن بیشتر. براساس رده بندی طیف شدت اشعه، شاخص اشعه ماورای بنفش در یک طیف شدت از ۱ تا ۱۱ درجه بندی می‌شود که ۱ تا ۲ بی خطر، ۳ تا ۵ کم خطر، ۶ تا ۷ خطر زیاد، ۸ تا ۱۰ خطر بسیار زیاد و شاخص۱۱ نشانه خطر بسیار شدید این اشعه است.

از نظر علمی اثبات شده است که تابش مستقیم این اشعه به پوست و چشم باعث بروز بیماری‌هایی، چون سرطان پوست و بیماری‌های مختلف چشم است.

ازن، سپر موجودات زنده

نقش لایه ازن در کاهش شدت پرتو‌های این اشعه بسیار مهم است. لایه‌ای که روز به روز در حال نازک شدن است. ازن نام گازی است که در لایه‌های فوقانی جو - تروپوسفر و استراتوسفر - نقش بسیار مهمی را ایفا کرده و در حفظ حیات و اثر بر شرایط جوی بسیار حائز اهمیت است. در حدود ۹۰ درصد ازن اتمسفری در استراتوسفر قرار گرفته و دارای یک خاصیت بسیار ویژه است.

این گاز با جذب پرتو‌های طول موج کوتاه فرابنفش از موجودات زنده در برابر این پرتو محافظت می‌کند. علاوه بر این گاز مذکور از طریق فرآیند‌های بسیار پیچیده‌ای شرایط آب و هوایی را نیز در تحت تاثیر قرار می‌دهد.

ازن استراتوسفری در اثر واکنش‌های جوی که کلرین، نیتروژن، برمین و اکسید‌های هیدروژن در آن‌ها نقش کاتالیزور دارند در حال تخریب است. متاسفانه تنها دلیل تشکیل چنین واکنش‌هایی افزایش ورود مواد آلاینده به اتمسفر زمین است.

اشعه فرا بنفش محدوده‌ای از طیف نور خورشید است که پس از طی میلیون‌ها کیلومتر از خورشید به سطح زمین می‌رسد. این قسمت از نور خورشید در محدوده بینایی ما انسان نبوده و نمی‌توانیم آن را ببینیم به همین علت به آن نور تاریک نیز می‌گویند.

این در حالی است که هر ساله با شروع فصل گرما ارتفاع خورشید در آسمان بیشتر شده و به همین علت پرتو‌های عمودی تری به سطح زمین تابیده شده و انرژی جذب شده توسط زمین و اجسام افزایش می‌یابد.

با این اوصاف با توجه به اینکه چتر حفاظتی زمین (ازن) در سال‌های اخیر نازک و نازکتر شده، زیستمندان زمین در مقابل اشعه‌های بحران ساز خورشید نیز بی دفاع شده‌اند بطوری که مطابق برخی آمار در ایران بیش از ۱۶ درصد از سرطان‌های رایج متعلق به سرطان پوست است.

بیماری‌های ماورا بنفش

عباس شاهسونی رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه همه مردم از طریق مواجهه با نور خورشید و برخی از منابع انسان ساخت در صنعت و موارد تفریحی در معرض پرتو‌های فرابنفش هستند بر ضرورت به حداقل رساندن مواجهه با نور خورشید و خودمراقبتی در این روز‌های فصل تابستان، تاکید کرد.

«یو وی C» که خطرناک‌ترین نوع اشعه فرابنفش است

وی گفت: طول موج پرتو‌های فرابنفش از ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر است. محدوده ۱۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر با نام یو وی C، محدوده ۲۸۰ تا ۳۲۰ نانومتر با نام یو وی B و محدوده ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر نیز با نام یو وی A شناخته می‌شود.

وی افزود: محدوده ۱۰۰ تا ۲۸۰ نانومتر یا یو وی C که خطرناک‌ترین نوع اشعه فرابنفش است به طور کامل از طریق لایه اُزون کنترل می‌شود به جز در مناطقی از دنیا مانند برخی مناطق استرالیا که با مشکل سوراخ شدن این لایه روبرو هستیم و این مشکل را خوشبختانه در کشورمان نداریم.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت از کنترل ۹۰ درصد یو وی B سخن گفت و ادامه داد: اشعه فرابنفش در محدوده ۳۲۰ تا ۴۰۰ نانومتر یا یو وی A به طور کامل از لایه اُزون عبور می‌کند و انسان‌ها عمدتا در معرض ۱۰ درصد یو وی B و ۱۰۰ درصد یو وی A قرار دارند.

شاهسونی با بیان اینکه یو وی B موجب آفتاب سوختگی و برنزه شدن می‌شود، افزود: اثرات نور خورشید بیشتر مربوط به یو وی A است که بر قسمت‌های عمیق تری از بدن و پوست ورود می‌کند و باعث سرطان پوست، پیری زودرس پوست، آب مروارید و اختلال در سیستم ایمنی می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه مواجهه طولانی مدت با پرتو‌های فرابنفش مضر است، گفت: مواجهه کوتاه مدت با پرتو‌های فرابنفش در حد یک ساعت یا یک روز، نمی‌تواند باعث ایجاد مشکل برای انسان‌ها شود هر چند باید در این روز‌های فصل گرم و تابستان کمتر در معرض نور خورشید قرار گیریم.

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: برای پرتو‌های فرابنفش شاخص UV Index تعریف شده و ابزاری است که آگاهی عمومی در خصوص مواجهه طولانی مدت در برابر این پرتو‌ها را افزایش می‌دهد بنابراین اتخاذ راهکار‌هایی برای خودمراقبتی در برابر این پرتو، مهم است. شاخص یو وی باید به صورت روزانه گزارش شود و دامنه آن از صفر تا بالاتر از ۱۱ است که هرچه این شاخص بیشتر شود، پتانسیل آسیب رسیدن به پوست و چشم افزایش می‌یابد که لازم است مواجهه خودمان با پرتو‌های فرابنفش را کمتر کنیم.

مشکل مختص ایران نیست

شاهسونی تصریح کرد: وقتی شاخص یو وی بین ۱ تا ۲ باشد میزان اثر کمی دارد و بی خطر است، اما برای افرادی که دارای پوست حساسی هستند و دچار آفتاب سوختگی می‌شوند، بهتر است از لباس‌های بلند و کرم ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی در برابر نور خورشید یا SPF حداقل ۱۵ استفاده کنند. وقتی این شاخص بین ۳ تا ۵ باشد، خطر آن متوسط و لازم است که در ساعات بین ۱۰ تا ۱۶ مواجهه با نور خورشید به حداقل برسد و در بیرون از خانه، از کلاه‌های لبه دار، لباس‌های بلند و آستین دار، کرم‌های ضدآفتاب با SPF حداقل ۱۵ و عینک آفتابی مناسب که توانایی حذف پرتو‌های فرانبفش داشته باشد، استفاده کنیم.

وقتی شاخص یو وی بالاتر از ۱۱ باشد، خطر بسیار زیادی برای انسان دارد

وی گفت: وقتی شاخص یو وی بین ۶ تا ۷ باشد، خطر افزایش می‌یابد و باید بین ساعات ۱۰ تا ۱۶ مواجهه با نور خورشید به حداقل برسد و موارد گفته شده حتما مورد نظر قرار گیرد. وقتی شاخص یو وی بین ۸ تا ۱۰ باشد، خطر بسیار زیادی دارد و در این روز‌های تابستان، شاخص یو وی در ساعات ۱۰ تا ۱۶ در این محدوده قرار دارد و در برخی از مناطق ممکن است این شاخص به ۱۱ نیز برسد.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت یادآور شد: شاخص یو وی بالاتر از ۶ منحصر به ایران نیست بلکه کل خاورمیانه و دنیا با این مشکل روبروست و در فصل گرم سال، این پدیده طبیعی و ناشی از نور خورشید است.

شاهسونی میانگین شاخص یو وی در منطقه مدیترانه شرقی را در محدوده ۹ عنوان و خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین توصیه ما به مردم در این روز‌ها که شاخص یو وی بین ۸ تا ۱۰ و در وضعیت خطرناک است، به حداقل رساندن مواجهه با نور خورشید به ویژه در ساعات ۱۰ تا ۱۶ است.

وی تاکید کرد: وقتی شاخص یو وی بالاتر از ۱۱ باشد، خطر بسیار زیادی برای انسان دارد و با رنگ بنفش نشان داده می‌شود که در این مواقع نیز مواجهه حداقلی با نور خورشید، استفاده از کلاه لبه دار، عینک آفتابی استاندارد، لباس‌های بلند و کرم‌های ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ توصیه می‌شود. در این موارد، توصیه می‌شود کرم ضدآفتاب هر دو ساعت یکبار تجدید و استفاده شود.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

شاهسونی افزایش و تشدید شاخص یو وی و پرتو‌های فرابنفش را ناشی از تغییرات اقلیمی در سطح کره زمین دانست و گفت: اثرات ناشی از تغییرات اقلیمی منجر به افزایش مواجهه با پرتو‌های فرابنفش نور خورشید، کاهش اُزون استراتوسفری و افزایش تابش یو وی B می‌شود.

وی ادامه داد: اثرات تغییر اقلیمی می‌تواند باعث تغییر در پوشش ابر‌ها شود و وقتی پوشش ابر‌ها کمتر شود، مواجهه با پرتو‌های فرابنفش افزایش می‌یابد. بیشترین آسیب‌های پرتو‌های فرابنفش متوجه شاغلین در فضای باز و مردان به ویژه افراد بالاتر از ۵۵ سال است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، یک مرگ از هر سه مرگ به دلیل سرطان پوست غیر ملانومایی است که علت اصلی آن، کار کردن زیر نور خورشید است.

شاهسونی تصریح کرد: از هر ۴ فردی که در فضای باز اشتغال دارند، یک نفر در مواجهه با سطوح بالای پرتو‌های فرابنفش نور خورشید است که می‌تواند خطر سرطان پوست غیرملانومایی را تا ۶۰ درصد افزایش دهد. اقدامات ساده‌ای که گفته شد می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سرطان را به طور چشمگیری کاهش دهد.

وی تاکید کرد: توصیه ما در این روز‌ها برای مراقبت بیشتر به افرادی مانند کارگران ساختمانی و صنایع و کشاورزان است که در فضای باز اشتغال دارند که باید مواجهه خود با نور خورشید را در ساعات ۱۰ تا ۱۶ به حداقل برسانند و کارفرمایان باید به گونه‌ای برنامه ریزی کنند که امکان استراحت کافی بدون مواجهه با نور خورشید، فراهم شود.

شاهسونی یادآور شد: وقتی شاخص یو وی بالاتر از ۱۱ باشد بهتر است افراد حداکثر ۳۰ دقیقه زیر نور خورشید باشند چراکه بیشتر از آن، دچار مشکل و آفتاب سوختگی می‌شوند. علاوه بر کارگران و مردان، کودکان و نوزادان نیز گروه‌های آسیب پذیر در این شرایط هستند که ممکن است دچار مشکل شوند.