پیام مهم انتخابات ایران برای غرب

گروهی از ناظران مدعی‌اند که پیروزی مسعود پزشکیان برای غرب فرصتی دوباره است تا شانس خود را برای نزدیکی به تهران آزموده و بدین طریق زمینه را برای برقراری صلح در خاورمیانه‌ای که امروز با تهران همسو است، ایجاد کند.

به گزارش اقتصادنیوز، مسعود پزشکیان رئیس جمهوری منتخب ایران به ادامه سیاست‌های خاورمیانه‌ای تهران در خاورمیانه متعهد شد. این گزاره با توجه به اهمیت ایران در منطقه و همچنین آینده بحران غزه بسیار با اهمیت است؛ بالاخص آن که تهران در کنار محور مقاومت بوده و هست. ناظران با اشاره به انتخاب چهره‌ای اصلاح طلب در ایران می‌گویند که این گزاره قطعاً نتایج زیادی به دنبال خواهد داشت و حداقل انتظارات را تغییر می‌دهد.

با این حال به ادعای گروهی از تحلیلگران بسیاری از گزاره‌ها به موقعیت و اختیارات رئیس جمهور در نظام سیاسی ایران، منافع ملی این کشور برای تحقق سیاست‌هایش در منطقه، الزامات ژئوپلیتیکی در رابطه با شرکای جهانی‌اش - روسیه و چین - و تغییرات کلی ژئوپلیتیک جهانی منوط است. از طرفی دیگر سیاست‌های غرب به‌ویژه آمریکا، جهت‌گیری سیاست ایران در منطقه و جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

سیگنال پزشکیان به خاورمیانه

در همین راستا فرست پستنوشته است که انتخاب رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب انتظارات زیادی در داخل و خارج از ایران ایجاد کرده است. این در حالی است که انتخاب پزشکیان جلوه مطمئنی از تغییرات مثبت و امیدهای متعدد است؛ اول اینکه پیروزی چهره‌ای اصلاح طلب اعتبار ایران در عرصه بین المللی را افزایش داده است. ارسال پیام‌های تبریک از سوی رهبران جهان گواه این مهم است. این گزاره مطمئناً ظرفیت ایران برای مقابله با ضد و نقیض گویی‌های غربی را افزایش خواهد داد.

به ادعای این پایگاه خبری، مشارکت ۵۰ درصدی در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری به وضوح نشان دهنده حمایت ایرانیان از سیاست‌های اصلاح طلبانه و پایان دادن به انزوای بین المللی است. از همین رو می‌توان گفت که مردم ایران به کاهش تحریم و تعامل سازنده با غرب تمایل زیادی دارند. «فرست پست» در ادامه آورده است که کمپین پزشکیان بر احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و توسعه اقتصادی تاکید دارد؛ گزاره‌ای که برای بسیاری از ایرانی‌ها با اهمیت است چرا که این مهم موجب کاهش تحریم‌ها و متعاقبا کاهش فشارها بر مردم ایران خواهد شد.

فرایند عادی‌سازی روابط ایران و عربستان در مارس ۲۰۲۳ زمینه را برای ارتقای روابط تهران با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس هموار کرده است. واکنش‌ها و پیام‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس و بازیگران عرب قابل توجه بود. ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی در باب توسعه و تداوم روابط دو کشور ابراز امیدواری کرد و خواستار «هماهنگی و گفتگو برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین المللی» شد. محمد بن سلمان، شاهزاده سعودی گفت: من بر توسعه و تعمیق روابطی که کشورها و مردم ما را متحد می‌کند و منافع متقابل ما را تامین می‌کند، تاکید می‌کنم.

عبارات مشابهی توسط سایر کشورهای حوزه خلیج فارس مانند قطر، امارات و کویت بیان شد. چنین موضع گیری‌هایی نشان از عقب‌نشینی بازیگران عرب از سیاست ایران هراسی و امید به همکاری‌های بالقوه گسترده‌تر و عمیق‌تر و صلح در منطقه پر از درگیری است.

آیا پیروزی پزشکیان برای غرب فرصت‌ساز است؟

«فرست پست» در ادامه مدعی شد، تاکید پزشکیان برعدم تغییر سیاست‌های منطقه‌ای ایران و حمایت تهران از آرمان فلسطین موضوعی غیر قابل پیش بینی نبود. اما پافشاری او بر تعامل با غرب می‌تواند جنگ غزه را تحت تاثیر قرار داده و زمینه را برای همصدایی ایران با غرب هموار کند. سیاست ایالات متحده که گاهی در قاب تماس با ایران از طریق عمان در پشت درهای بسته و مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای در وین معنا می‌شود، می‌تواند تغییر مسیر داده و به رایزنی‌های مستقیم میان دو بازیگر تبدیل شود. این احتمال به واسطه چالش‌های غرب بالاخص ایالات متحده در جهانی که قدرت‌های دیگر چون چین و روسیه سربرآوردند و به رقابت‌ها دامن زدند، دور از ذهن نیست.

به عبارتی تمایل رئیس جمهور اصلاح طلب ایران برای تعامل با غرب فرصت بزرگی برای ایالات متحده جهت مدیریت رقبای جهانی خود و حفظ اولویتش در منطقه است. با این همه ایالات متحده فعلا تلاش دارد تا با حفظ احتیاط واکنشی استراتییک داشته باشد. از همین رو جان میلر، سخنگوی کاخ سفید مدعی شده که پیروزی پزشکیان زمینه ساز تغییری اساسی در مسیر سیاست با ایران نخواهد شد.

به ادعای «فرست پست»، فرصت محتاطانه راهبردی برای غرب جهت تعامل با ایران و کم رنگ کردن روابط این بازیگر با چین و روسیه به وجود آمده است. همچنین رسیدن به صلح پایدار در فلسطین در قاب تعامل با ایران حاصل خواهد شد. این امر در کنار تعامل فزاینده ایران و اعراب، برای امنیت و ثبات منطقه مفید خواهد بود.

با این حال همه این نتایج به رویکرد آمریکا و پاسخ این بازیگر به خواسته‌های ایران منوط است. علاوه بر این، رویکرد واشنگتن در ارتباط با جنگ غزه نیز تعیین کننده خواهد بود. در این میان، هند شاید بیش از بازیگران دیگر در انتظار تغییرات است.

ایران به واسطه تعامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود با این بازیگر از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است. هند در رقابت‌ها و درگیری‌های ایران و شورای همکاری خلیج فارس و ایران و اسرائیل بی‌طرفی استراتژیک خود را حفظ کرده است. دو بازیگر دیدگاه مشترکی برای صلح و امنیت دریایی افغانستان در غرب اقیانوس هند و آسیای مرکزی دارند. در چنین شرایطی باعدم تمدید معافیت از تحریم‌ها در سال ۲۰۱۹، هند مجبور شد خرید نفت از ایران را متوقف کند.

اما ادامه پروژه چابهار به عنوان نماد الزامات راهبردی مشترک ایران و هند حالا قابل انکار نیست. تعامل احتمالی ایران و غرب به طرق مختلف به نفع هند خواهد بود. لغو تحریم‌ها تجارت هند با ایران، امنیت انرژی، افزایش همکاری در زمینه امنیت دریایی و امنیت قاره‌ای با اتصال پایدار آسیای مرکزی را تقویت می‌کند. مهمتر از همه، روابط نزدیکتر با هند، در راستای نگاه به شرق نیز قابل تبیین است.