راز‌های هشت تیر؛ علل کاهش مشارکت چه بود؟

جمعه آتی دومین مرحله از انتخابات ریاست‌جمهوری با حضوردو نامزد از دو جریان فکری مختلف برگزار می‌شود. در این بین چشم‌های هر دو سو به میزان مشارکت مردم دوخته شده است. رحمن قهرمان‌پور معتقد است دور دوم مشارکت بیشتر از دور اول خواهد بود. او بر این نظراست که جلیلی باید ریسک بیشتری داشته باشد. دو جامعه‌شناس نیز مساله «دو جامعه‌ای‌» شدن ایران را بررسی کردند. دو نماینده مجلس نیز گفته‌اند که اصولگرایان و اصلاح‌طلبان شور انتخاباتی ایجاد نکردند و کاهش مشارکت قابل پیش‌بینی بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، مشارکت مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم، نسبت به انتخابات دوره سیزدهم ۹درصد کاهش یافت که این موضوع از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. از سوی دیگر با وجود کاهش مشارکت شاهد بودیم که پزشکیان توانست از میان کاندیداهای موجود بیشترین آرا را به خود اختصاص دهد. محسن زنگنه در خصوص علت این امر تاکید کرد کسانی‌که قبلا گزینه‌ای را برای تفکرات خود نمی‌دیدند، به پزشکیان رای دادند. مهرداد لاهوتی نیز معتقد است که قومیت‌ها در رای پزشکیان بسیار موثر بودند.

اصولگرایان و اصلاح‌طلبان شور انتخاباتی ایجاد نکردند

محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه در مجلس با بیان اینکه باید علت کاهش مشارکت در انتخابات بررسی شود، اظهار کرد: با وجود حضور همه مجموعه‌های سیاسی و فراخوانی که هم احزاب اصولگرا و جریان انقلابی و هم جریان اعتدال و اصلاح‌طلب دادند؛ شاهد کاهش مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری بودیم که باید در مورد آن مفصل صحبت کرد.

این موضوع می‌تواند کاملا اجتماعی باشد و از جنبه‌های مختلف باید مورد بررسی قرار گیرد و بررسی عوامل کاهش مشارکت یک ضرورت است. او ادامه داد: این فرضیه مطرح بود که اگر اصلاح‌طلبان کاندیدایی را در کارزار انتخاباتی داشته باشند و آن‌ها و بزرگان آن‌ها مردم را به حضور در پای صندوق‌ها تشویق کنند، ما می‌توانیم شاهد مشارکت ۵۰ درصد به بالا و حتی ۸۰ درصد باشیم.

امسال این اتفاق افتاد و هم اصلاح‌طلبان کاندیدا داشتند و هم جبهه انقلاب کاندیدا داشت و حتی در جبهه انقلاب هم چند کاندیدا حضور داشتند که می‌توانست تنوعی را ایجاد کند.

از سوی دیگر همه بزرگان هر دو جریان مردم و طرفدارانشان را به حضور دعوت کردند اما شاهد مشارکت بالای مردم نبودیم. این نماینده مجلس به علت کاهش مشارکت مردم اشاره و خاطرنشان کرد: در کشور ما بیش از آنکه فراخوان احزاب در حضور مردم مهم باشد؛ واقعیت‌های موجود به خصوص واقعیت‌های اقتصادی و معیشتی برای مردم موضوعیت دارد.

به نظر می‌رسد در انتخابات امسال مردم دو گفتمان را می‌شنیدند. احساس می‌کردند که یک گفتمان همان گفتمان دولت روحانی است و چیز جدیدی ندارد و قرار است باز کشور به ۸ سال ۹۲ تا ۱۴۰۰ برگردد و تئوری‌های تاریخ گذشته وصل کردن اقتصاد و معیشت به مسائل خارجی و بین‌المللی مطرح شود. اما مردم نتایج این گفتمان و اتفاقاتی که در دولت اعتدال افتاده بود را از خاطر نبرده بودند؛ بنابراین این گفتمان برای بخش زیادی از مردم جذابیت نداشت.

زنگنه در ادامه گفت: جبهه اصولگرا و جبهه انقلاب هم به خاطر شرایط اجتماعی که بعد از شهادت شهید رئیسی به وجود آمده بود، ورود به نقد عملکرد دولت سیزدهم را به عنوان خط قرمز خود قرار داده بود و گمان می‌کرد که اگر به نقد این دولت ورود کند و برنامه‌هایش را برای رفع نقاط ضعف اعلام کند، ممکن است رای بدنه حزب‌اللهی یا بدنه انقلابی جامعه را از دست بدهد. بنابراین این جریان هم تاکید داشت که می‌خواهیم همان مسیر دولت سیزدهم را ادامه دهیم.

او تاکید کرد: در دولت سیزدهم اتفاقات خوبی در حوزه زیرساخت‌ها، بهبود فضای بین‌الملل، مبارزه با فساد و شفاف‌سازی افتاد اما مردم سفره و معیشت‌شان را می‌بینند و این تصور را نداشتند که با حضور پای صندوق‌های رای اتفاق جدیدی می‌افتد. یعنی این احساس را داشتند که تفکر اصلاح‌طلبان بازگشت به دولت روحانی است و تفکر اصولگرایان هم ادامه مسیر ۳ سال گذشته است و این نمی‌توانست برای مردم جذاب باشد که پای صندوق بیایند. این نماینده مجلس تصریح کرد: ما باید بدانیم مردم آگاه و پای انقلاب هستند اما لوازم حضور مردم و لوازم ایجاد شور انتخاباتی را فراهم نکردیم.

از سوی دیگر مناظراتی هم که برگزار شد فضای خسته‌کننده‌ای داشت و به مردم کمک نمی‌کرد که بتوانند تفاوت‌ها را درک کنند یا حرف جدیدی را بشنوند. بنابراین علت کاهش مشارکت این بود. در غیر این‌صورت شرایط برای حضور مردم در انتخابات مهیا بود. یک بخشی از این ضعف را می‌توان در نامزدهایی که در رقابت‌ها حضور داشتند جست‌وجو کرد.

زنگنه در خصوص چرایی آرای بالای پزشکیان با وجود مشارکت ۴۰ درصدی گفت: بخشی از آرای پزشکیان به دلیل فضای حزبی و کسانی‌که از ایشان حمایت کردند، بود. خصوصا در تهران ۱۰ درصد مشارکت افزایش پیدا کرد و کسانی‌که قبلا گزینه‌ای را برای تفکرات خود نمی‌دیدند، به پزشکیان رای دادند.

نکته دیگر اینکه حرف‌هایی که پزشکیان می‌زد این احساس را در مردم ایجاد می‌کرد که یک نیروی جدید است و می‌تواند اتفاق جدیدی را رقم بزند. اگر پزشکیان از نیروها و افراد دولت یازدهم و دوازدهم کمتر استفاده می‌کرد، چه بسا حتی می‌توانست اعتماد بیشتری را هم در بین مردم جلب کند. اما متاسفانه به دلیل اینکه ایشان از همان نیروها و از همان نگاه استفاده می‌کرد، آن اعتماد برای مردم فراهم نشد.

به گفته این نماینده مجلس، مجموع آرای اصولگرایان بیش از پزشکیان بود، اما تعدد کاندیداهای متمایل به جبهه اصولگرایی باعث شد آرای پزشکیان به لحاظ عددی از دو کاندیدای این جریان بیشتر شود.

او به سبد رای قالیباف اشاره کرد و گفت: آرای قالیباف به جهت نوع کارکرد و سوابق ایشان متشکل از جریان اصولگرا، جریان اعتدال، مردمی که درگیر مسائل حزبی نیستند و قشر خاکستری بود. یعنی اگر آرای قالیباف را تحلیل کنیم، نمی‌توان گفت که آرای حزبی است و قطعا قشر خاکستری و افرادی که به لحاظ سیاسی متمایل به جریانات اعتدالی هستند هم به او رای دادند.

این نماینده مجلس در خصوص اینکه آیا آرای قالیباف به سبد رای جلیلی ریخته می‌شود، تاکید کرد: سبد رای قالیباف متنوع است و طبیعی است که برخی از طرفداران او ترجیح دهند که برخلاف آنچه ایشان اعلام کردند، عمل کنند. اما به نظر می‌رسد بخش قابل توجه از آرای قالیباف مخصوصا با بیانیه او به سمت جلیلی می‌رود. او ادامه داد: بنابراین این احتمال وجود دارد که برخی از اصولگرایان طرفدار قالیباف با نوع سلوک و منش کاندیدای دیگری که مورد تایید او نباشد، نزدیک باشند و رای بدهند.

کاهش مشارکت قابل پیش‌بینی بود

مهرداد لاهوتی، نماینده لنگرود در مجلس نیز با اشاره به کاهش ۹ درصدی مشارکت نسبت به انتخابات ۱۴۰۰، گفت: کاهش مشارکت به دلیل این بود که انتخابات‌های ریاست‌جمهوری در دوره‌های قبل با انتخابات شوراها گره خورده بود. یعنی میزانی از مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری به دلیل انتخابات شوراها بود؛ چون وقتی کسی می‌خواست عضو شورای یک روستا و شهر شود، در خانه مردم را می‌زد و آن‌ها را پای صندوق می‌آورد. بنابراین یک دلیل اینکه در دوره‌های قبل مشارکت بالاتر بود این است که انتخابات شورا همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار نشد.

او به علت دیگر کاهش مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره چهاردهم اشاره کرد و افزود: با توجه به حادثه پرواز اردیبهشت هم مردم و هم متولیان برگزاری انتخابات آمادگی نداشتند. در انتخابات‌های قبل رسانه‌ها از یک سال قبل فضای کشور را انتخاباتی می‌کردند. با توجه به شهادت رئیس‌جمهور فقید، در عرض ۵۰ روز باید همه اتفاقات شکل می‌گرفت. بنابراین ۹ درصد کاهش مشارکت عدد بالایی نیست و قابل پیش‌بینی بود.

اما به نظرم متولیان انتخابات خوب مدیریت کردند و اگر به درستی مهندسی نمی‌شد و چیدمان ترکیب کاندیداها به شکل کنونی چیده نمی‌شد، شاید مشارکت عدد دیگری بود. این نماینده مجلس تاکید کرد: ارزیابی من این است که میزان مشارکت با توجه به‌عدم برگزاری انتخابات شوراها وعدم آمادگی کشور برای برگزاری انتخابات و فرصت محدود برای صفر تا صد برگزاری انتخابات، مشارکت ۴۰ درصد، مشارکت خوبی بود.

لاهوتی خاطرنشان کرد: با توجه به مدت محدود برای برگزاری انتخابات، همین میزانی که مردم پای صندوق آمدند خوب است. علاوه بر این در کشور با فضای بی‌اعتمادی و مشکلات اقتصادی مواجه هستیم.

از سوی دیگر فرصت برای برگزاری انتخابات محدود بود و همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات شوراها برگزار نشد؛ بنابراین با همه این اوصاف ۹ درصد کاهش مشارکت نسبت به انتخابات قبل عدد بالایی نیست. او با اشاره به رای پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: رای پزشکیان قابل پیش‌بینی بود. ترکیب و جنس افرادی که پای صندوق آمدند کاملا مشهود بود. قومیت‌ها خیلی تاثیر گذاشتند. استان آذربایجان و آذری زبان‌ها به دلیل حس قومی از پزشکیان حمایت کردند.

چون پزشکیان متولد کردستان بود، کردها هم به او رای دادند و شاید اگر پزشکیان کاندیدا نمی‌شد این قومیت‌ها شاید بنا به دلایلی که داشتند مشارکت نمی‌کردند. اما هم مشارکت کردند و هم به پزشکیان رای دادند. استان سیستان و بلوچستان هم به همین شکل است.

این نماینده مجلس با بیان اینکه رای پزشکیان دور از انتظار نبود، اظهار کرد: تمام سران جریان اصلاحات همه آمدند و قومیت‌ها هم حضور داشتند، بنابراین در مجموع رای ایشان دور از انتظار نبود. اگر مشارکت بیش از ۵۰ درصد بود پزشکیان با اختلاف زیاد در مرحله اول می‌توانست برنده انتخابات باشد.