آیت‌الله روحانی: بسیاری از احکامی که در مورد زنان آمده را می‌توان به روز کرد

در همایش ملی «زن، اسلام و دنیای معاصر» که صبح دیروز در پژوهشکده امام خمینی (ره) آغاز شد، حجت الاسلام والمسلمین محمد مقدم و آیت الله روحانی به جایگاه زن و آنچه در قرآن به آن اهمیت داده شده است، پرداختند.

به گزارش جماران، ابتدا حجت الاسلام والمسلمین مقدم به سخنرانی پرداخت و گفت: یکی از موضوعاتی که از قرن ۲۰ به چالش کشیده شده، حقوق زن در برابر مرد بوده است. از قرن ۱۷ تا ۲۰ همیشه محور اصلی بر دو نهضت است؛ ابتدا، آزادی بعد رنسانس که بسیار مسئله حساس بشر بوده و دوم، تساوی و برابری میان زن و مرد بوده است. وقتی مسئله زن مطرح شد، این دو مقوله در مورد حقوق زن شکل گرفت.

وی افزود: میان گذشته و دنیای مدرن فاصله‌ای شکل گرفته است؛ و این سوال مطرح شد که آیا زن به عنوان بخشی از انسان از آزادی و تساوی برخوردار است؟ اشتباهی که رخ داد این بود که تساوی را با تشابه و همسان سازی حقوق تلقی کردند. آنچه از نگاه دینی ما مطرح است زن را به عنوان انسان می‌داند. قبل از رنسانس انسان بودن زن را فراموش کردند و بعد از رنسانس، زن بودن زن فراموش شد و هر دو به زن ظلم کردند. در دنیای گذشته بحث پنهان بودن مسئله برده‌داری و بعد از دنیای مدرن عریان بودن آن مطرح بود. این مقولات باید تفکیک شود و مورد کنکاش قرار بگیرد. غربی‌ها ما را متهم می‌کنند و نسبت‌هایی را به قرآن می‌دهند، در حالی که عمر موضوع حقوق زن در جوامع آن‌ها به ۱۵۰ سال نمی‌رسد.

مقدم در حقوق زن در جوامع غربی، افزود: در انگلستان دو قانون در سال ۱۸۷۰ و دیگری در ۱۸۸۲ به نام قانون مالکیت زن شوهردار وجود داشت؛ و حتی در هند و اروپا زن فامیلی همسر خود را می‌گیرد.

وی در خصوص جایگاه زن در قرآن، افزود: در فرهنگ و عرف قرآنی زن مانند مرد از یک تبار انسانی است. زن و مرد در فرآیند تکامل دارای مسئولیت اجتماعی هستند. اما در عرف و فرهنگ و ضمن تاکید در قرآن به انسان بودن زن و حقوق مرتبط به آن بوده که دنیا از آن غافل شده است.

در همایش زن، اسلام و دنیای معاصر آیت الله روحانی به معنی این موضوع و جایگاه زن پرداخت.

وی ابتدا به حادثه تلخ سقوط بالگرد رئیس جمهور و همراهان ایشان اشاره کرد و همچنین سی و پنجمین سالگرد ارتحال رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی را گرامی داشت.

وی در مورد موضوع همایش، گفت: موضوع این همایش زن، اسلام و دنیای معاصر است و این ترجمه منطقی و صحیح همان زن، زندگی، آزادی است. به تعبیری زن موضوع ثابت هر دو شعار است و در متن اسلام نیز، حیات طیبه و زندگی سالم وجود دارد و دنیای معاصر هم ادعای ارمغان آزادی برای زنان دارد. در واقع آزادی زنان شعار دهن پر کن دنیای معاصر است و آزادی یک مقول تشکیکی است. آزادی مطلق را هیچ موجودی در دنیا ندارد. اگر هر موجودی در کنار هر آزادی محدودیت‌هایی نیز به قلم تکوین یا تشریع یا هنجار‌های عرفی وجود دارد.

وی ادامه داد: در بیان شخصیت زن کمتر به سوره کوثر پرداخته شد؛ شایعه بزرگی در زمان نزول قرآن راه انداختند که پیغمبر پس از آنکه فرزند پسرش ابراهیم از دنیا رفت گفتند که محمد ابتر است و پرونده نسل او بسته شد، این سوره در پاسخ به دشمنان رسول خدا نازل شد و کوثر به معنای خیر فراوان است و در روایاتی که اهل سنت و مجامع روایی ما نقل کرده اند تاویل کوثر حضرت فاطمه زهرا است.

آیت الله روحانی افزود: زن از یک جنبه انسان است و حقوق و تکالیف انسان شامل او می‌شود و از جهتی نیمه مکمل انسان است و از هر دو جنبه قابل تامل و بر رسی می‌باشد. امام خمینی (ره) با نگاه به همین جنبه دوم می‌فرماید: از دامن زن به مرد به معراج رفته است. موضوعی که در فقه و حقوق باید پاسخ داده شود و در خصوص احکام زنان بسیار مهم است این است که: آیا احکام خاص زن و بلکه همه احکام اسلام به معنای عام لایتغیر است یا قابل تغییر؟! در دیدگاه اول، احکام اسلام همان‌طور که رسول خدا از طرف خدا آورده و توضیح و تبیین فرموده که تحت عنوان قرآن و سنت بر بشریت عرضه شده است و تعداد کمی از آن احکام در دل قرآن است و غالب آن‌ها به عنوان روایات پیامبر و اهل بیت و در فقه سنی صحابه و اجماع مطرح است آیا این احکام تا قیام قیامت بدون تغییر و دست نخورده باقی است؟ یا با تحولات اقلیمی و شرایط زمانی و مکانی قابل انعطاف و تغییر است؟ من اطلاع کافی ندارم که از میان فق‌ها و علمای اسلام ما چه تعدادی معتقد هستند این احکام لایتغیر است و چه تعدادی این احکام قابل تغییر است؟ فقط می‌دانم که اکثریت قاطع علمای اسلام معتقدند احکام اسلام قابل تغییر نیست و تعداد انگشت شماری معتقد هستند احکام قابل تغییر است؛ و الا اکثریت قاطع از شیعه و سنی بر این عقیده اند که حکمی که در زمان پیامبر و امیرالمونین و تا زمان غیبت امام زمان ابلاغ شده است، حکم ابدی و غیرقابل تغییر است.

وی در باب تغییر شرایط احکام تصریح کرد: تعداد محدودی از علمای اسلام بر این نظر هستند اگر شرایط تغییر کرد احکام نیز تغییر می‌کند. استدلال آنان این است که می‌گویند احکام در زمان خودش عادلانه بوده و ویژگی حکم دینی این است که با عقل و فطرت و شرایط زمان سازگار باشد. نمی‌شود تحت شرایطی حکمی بیاید و و با تغییر شرایط آن حکم باقی بماند. امروز بچه‌های ۲ یا ۳ ساله هم در استفاده از رسانه‌های دیجیتال کارآمد و به روز شده اند، در زمان قدیم ما‌ها چیزی متوجه نبودیم. با توجه به تغییر زمان و فرهنگ نمی‌شود احکام یکسان باشد.

آیت الله روحانی تاکید کرد: کسانی هستند که برای تغییر پا به میدان گذاشتند مثل مرحوم آیت الله صانعی از شاگردان امام خمینی که معتقد شدند دیه زن و مرد یکسان است و احکام اسلام بر پایه عدالت است، و فتوا هم دادند. امام خمینی رضوان الله علیه به جد معتقد بودند احکام اسلام با تغییر شرایط زمان و مکان قابل تغییر است و این رایک اصل در اجتهاد پویا و به روز می‌دیدند و تاکید داشتند شرایط زمان و مکان در اجتهاد و استنباط تاثیر دارد و اگر شرایط تغییر کرده احکامی که در عربستان آمده این به درد سیبری در روسیه نمی‌خورد. حکم ثابتی که نتواند تغییر کند مثال آن است که سما در پیچ جاده، نپیچید! بسیاری از احکامی که در مورد زنان آمده می‌توان به روز کرد. فق‌های ما باید بر احکام حجاب و اجبار بر حجاب بازنگری کنند و آنطور که عقل و فطرت می‌گوید پیش بروند.