شعار رئیس جمهور درباره خودکفایی برنج، هم عجیب است هم غیرممکن

جلسه پیگیری موضوعات ویژه استان مازندران از جمله «رفع موانع افزایش تولید و حرکت به سمت خودکفایی برنج» با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد.

به گزارش دنیای اقتصاد، در این جلسه ابتدا موضوع تقویت و حمایت از برنجکاران مازندرانی و رفع موانع افزایش تولید و حرکت به سمت خودکفایی در تولید برنج مورد بحث و بررسی قرار گرفت و رئیس‌جمهور پس از شنیدن نظرات و پیشنهادات اعضای جلسه به وزیر جهادکشاورزی دستور داد؛ با محاسبه دقیق و به‌روزرسانی آمار میزان نیاز کشور به برنج، میزان تولید این محصول در کشور و میزان مورد نیاز برای واردات، زمینه لازم برای اعمال محدودیت هوشمند در واردات برنج را فراهم کند.

فعالان حوزه برنج اعتقاد دارند صحبت‌های رئیس‌جمهور در مازندران، چندان با واقعیت موجود در حوزه منابع آبی کشور و سیاست‌های دولت مستقر در سال‌های گذشته متناسب نیست.

جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن برنج با تاکید بر مشکل بی‌آبی در کشور گفت: اصولا دلیلی برای تولید همه نیاز مصرفی برنج در داخل کشور وجود ندارد. در حال‌حاضر نیاز برنج کشور ۳‌ میلیون تن در سال‌است که ۲‌ میلیون و ۲۵۰‌ هزار تن در داخل کشور تولید می‌شود و مابقی باید وارد شود.

علیزاده‌شایق با انتقاد از عملکرد دولت در ۲ سال‌گذشته گفت: در حالی‌که در سال‌۱۴۰۲ و ۱۴۰۱ بارش خوبی در بهار داشتیم و برای تولید برنج با کمبود آب مواجه نبودیم، نه تنها بیش از یک‌میلیون‌تن برنج وارد کشور شد، بلکه برای واردات ارز با نرخ دولتی نیز در اختیار واردکنندگان قرار گرفت.

دبیر انجمن برنج ایران تاکید کرد: اگر دولت واقعا تمایل دارد کشور به خودکفایی در برنج برسد، نیاز است تا دستگاه‌ها را با هم هماهنگ کند، در غیر این‌صورت صحبت‌هایی از این دست، بیشتر جنبه شعاری دارد. در حال‌حاضر در یک وزارتخانه، یک معاونت برای افزایش تولید داخلی تلاش می‌کند، در حالی‌که یک معاونت دیگر شرایط را برای واردات برنج فراهم می‌کند.

علیزاده‌شایق تصریح کرد: با یک استراتژی مدون هم می‌توان از منابع آبی کشور حفاظت کرد و هم از تولید شالیکار ایرانی حمایت کرد.

لزوم تدوین استراتژی کلان

قبل از اتخاذ هر سیاستی در بخش کشاورزی، مهم‌ترین نکته این است که تولید و واردات در بخش کشاورزی کشور بر اساس یک استراتژی مدون انجام گیرد. برای این منظور لازم است که نیاز مصرفی کشور در دو سطح وضعیت اضطراری و وضعیت طبیعی تعیین شود. در مرحله بعد تعیین میزان استفاده از منابع آبی که پایداری سرزمینی ایران را حفظ می‌کند مشخص شود، سپس با توجه به منابع آبی، میزان تولید بهینه در داخل مشخص‌شده و در نهایت مازاد نیاز کشور از طریق واردات تامین شود.

در حوزه واردات برنج، تغییرات مکرر میزان واردات نشان می‌دهد که استراتژی بلندمدتی در رابطه با تامین برنج مورد نیاز کشور وجود ندارد. به‌عنوان مثال در سال‌۱۴۰۲، مجموعا یک‌میلیون و ۱۱۷‌ هزار تن برنج به ارزش یک‌میلیارد و ۳۰۶‌ میلیون دلار وارد کشور شده‌است که از نظر وزنی ۳۸‌ درصد و از نظر ارزش ۴۵‌ درصد کاهش نسبت به سال‌۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

میزان واردات در سال‌۱۴۰۱ نیز از نظر وزنی ۱۰۱‌ درصد و از نظر ارزشی ۱۸۳‌ درصد نسبت به سال‌۱۴۰۰ رشد داشته‌است، بنابراین این آمار به روشنی نشان می‌دهد که میزان واردات، سال‌به سال‌تغییرات قابل‌توجهی را تجربه می‌کند. در این وضعیت ممکن است در برهه‌هایی تنش به بازار داخلی منتقل شود که به‌طور قطع نه مطلوب سیاستگذاران است و نه مردم.

همچنین باید این نکته را نیز در تحلیل‌ها درنظر گرفت که در سال‌های اخیر به دلیل مسائل ناشی از تغییرات اقلیمی، بازار محصولات کشاورزی، با نوسانات بیشتری روبه‌رو است. به‌عنوان مثال، در ابتدای سال‌جاری میلادی، عرضه کم و افزایش تقاضا، باعث شد قیمت برنج هندی به بیش از ۵۵۰ دلار در هر تن برسد. همچنین در همین زمان برنج ویتنامی به ۶۴۰ دلار و برنج تایلندی به ۶۱۵ دلار در هر تن رسید، بنابراین همان‌طور که مشخص است، قیمت برنج در بازار‌های بین‌المللی نیز تاثیر زیادی بر قیمت‌ها در بازار داخلی محصولات کشاورزی دارد.

خودکفایی در برنج به این دلیل عجیب است که ایران در سال‌های اخیر با مشکل افت سفره‌های زیرزمینی آب، فرونشست زمین و خشک‌شدن تدریجی دشت‌ها مواجه بوده است. مساله کمبود آب در سال‌های اخیر به مرز بحران رسیده و باعث ایجاد مشکلات سیاسی، مانند آنچه در اصفهان شاهد بودیم، شده و همچنین تنش‌های منطقه‌ای بر سر آب را افزایش داده‌است. در این شرایط دستور محدودیت هوشمند واردات و تلاش برای خودکفایی برنج، به‌عنوان یکی از نماد‌های محصول کشاورزی آب‌بر، تا حدی عجیب به‌نظر می‌رسد.