«نقطه گیر» مذاکرات آتش‌بس کجاست؟

مذاکره‌کنندگان اسرائیلی و حماس روز چهارشنبه در بحبوحه فشار بر سر توافق پیشنهادی برای آتش‌بس در قاهره حضور داشتند؛ اگرچه مقامات اسرائیلی گفتند که شکاف‌های عمده‌ای بین طرفین باقی مانده است. این هیات‌ها روز سه‌شنبه، ساعاتی پس از ورود تانک‌ها و نیرو‌های اسرائیلی به شهر رفح در جنوب غزه و کنترل گذرگاه مرزی با مصر وارد شدند.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ اساسی‌ترین «نقطه گیر» در مذاکرات بر عبارتی متمرکز است که در پیشنهاد‌های مورد تایید اسرائیل و حماس آمده است: راهی به سوی «آرامش پایدار». در بازنگری حماس، این عبارت به وضوح به‌عنوان پایان دائمی جنگ و خروج کامل نیرو‌های اسرائیلی از نوار غزه تعریف شده است.

نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل همواره با هرگونه توافقی که صراحتا خواستار آتش‌بس دائمی باشد، مخالفت کرده و گفته است تا زمانی که حماس نابود نشود و گروگان‌ها آزاد نشوند، نیرو‌های اسرائیلی جنگ در غزه را متوقف نخواهند کرد.

«ایزابل کرشنر» در گزارش ۸ مه در نیویورک‌تایمز نوشت، نتانیاهو روز سه‌شنبه گفت که پیشنهاد اصلاح‌شده حماس «بسیار دور از خواسته‌های اصلی اسرائیل است». وی در بیانیه خود افزود: «فشار نظامی بر حماس شرط اساسی برای آزادی گروگان‌های ما است.» نتانیاهو که از سوی ایالات متحده و دیگر متحدانش برای موافقت با آتش‌بس تحت فشار است، گفت درحالی‌که هیاتی «سطح متوسط» را به مذاکرات فرستاده است، اما «در کنار هم، ما به جنگ علیه حماس ادامه می‌دهیم.»

جان‌اف کربی، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه گفت که مذاکرات در «مرحله حساسی» است و «نباید دلیلی وجود داشته باشد که آن‌ها نتوانند بر این شکاف‌های باقی‌مانده فائق آیند.» تحلیلگران گفتند که حمله اسرائیل به رفح ممکن است فشار بر حماس را برای دستیابی به توافق افزایش دهد یا مذاکرات را از ریل خارج کند. ارتش اسرائیل ادعا کرد که به داخل شهر رفته است تا زیرساخت‌های حماس را که در حمله اخیر علیه ۴سرباز اسرائیلی مورد استفاده قرار گرفت، نابود کند. به نظر نمی‌رسد این اقدام همان تهاجم زمینی کامل به رفح باشد که اسرائیل مدت‌هاست وعده آن را می‌دهد و متحدانش برای جلوگیری از آن تلاش می‌کنند.

چالش‌های نتانیاهو

«استیون ارلنگر»، رئیس سابق دفتر بیت‌المقدس نیویورک‌تایمز، هم در گزارش ۸مه نوشت، بنیامین نتانیاهو به‌عنوان فردی شناخته می‌شود که دوست دارد زمان را به بازی بگیرد و تصمیمات بزرگ را به تعویق بیندازد. اما ممکن است دیگر نتواند این کار را انجام دهد. به لحاظ داخلی، شرکای ائتلافی او در راست افراطی تهدید می‌کنند که اگر او با آتش‌بس موافقت کند و تلاشی برای پاک‌سازی حماس از رفح نکند، دولت را متلاشی خواهند کرد.

از نظر نظامی، منطق استراتژیک این است که با تصرف رفح و کنترل مرز با مصر، انهدام حماس کامل شود. اما از نظر دیپلماتیک، متحدان او، به‌ویژه ایالات متحده، وی را تحت فشار قرار می‌دهند تا بر سر آتش‌بس توافق کند و از رفح و تلفات غیرنظامی بالقوه‌ای که یک عملیات در مقیاس بزرگ ایجاد می‌کند، بگذرد؛ بنابراین نتانیاهو در حال حاضر در چندین جبهه به‌طور همزمان در حال مذاکره و مانور است که همه این‌ها تاثیر بسزایی در هدایت جنگ و آینده خود او به‌عنوان نخست‌وزیر دارد.

هشدار‌های اخیر او به فلسطینی‌ها در بخش‌هایی از رفح برای حرکت به مناطقی که اسرائیل به‌عنوان امن اعلام کرده است، اواخر دوشنبه‌شب با تصرف بخش غزه نشین توسط ارتش اسرائیل دنبال شد و این سیگنال را به ائتلاف راست افراطی کابینه او، حماس و دولت بایدن ارسال کرد که او به اولویت دادن به منافع امنیتی اسرائیل همچنان می‌دهد.

مهم‌تر از آن، کابینه جنگی اسرائیل که شامل چهره‌های ارشد اپوزیسیون است، از این تصمیم‌ها حمایت کرد. تصرف گذرگاه رفح به مصر برای تکمیل کنترل امنیتی اسرائیل بر مرز‌های غزه، از یک عملیات نظامی گسترده در خود رفح که مملو از غیرنظامیان آواره است، جلوگیری کرده است.

این ممکن است نشان‌دهنده این باشد که اسرائیل در نهایت در حال آماده شدن برای موافقت با – حداقل- آتش‌بس موقت در غزه است؛ حتی با وجود نامشخص بودن نتیجه این مذاکرات. «دانیل سی. کورتزر» سفیر سابق ایالات‌متحده در اسرائیل که اکنون در پرینستون است، گفت: «نتانیاهو به جهات مختلف کشیده می‌شود و فشار‌ها بر او برای پاسخ دادن افزایش می‌یابد. مهم‌ترین چیز تمایل نتانیاهو برای اجتناب از انتخابات جدید است که می‌تواند به معنای از دست دادن قدرت و تجدید پرونده‌های مختلف دادگاه علیه او باشد.»

کورتزر افزود: «بقای سیاسی همیشه در محاسبات نتانیاهو رتبه اول را دارد.». او گفت، سپس فشار‌های رقابتی از سوی «افراطی‌های ائتلاف او که می‌خواهند جنگ را ادامه دهند» و از سوی خانواده‌های گروگان‌ها که از وی می‌خواهند آتش‌بس و آزادی افراد بیشتری را در اولویت قرار دهد، وجود دارد.

کورتزر خاطرنشان کرد: از نظر خارجی، فشار از سوی مقامات دولت بایدن و برخی در کنگره «که صبر خود را نسبت به وضعیت انسانی از دست می‌دهند» وجود دارد. آن‌ها خواهان آتش‌بس هستند و با حمله گسترده به رفح مخالفند. کورتزر گفت درنهایت «تهدید واقعی و مستمر تشدید تنش، به‌ویژه از سوی حزب‌الله» وجود دارد.

از بعد سیاسی، نتانیاهو ناامید است که بتواند ائتلاف خود را که دارای ۶۴کرسی در کنست با اکثریت محدود است، حفظ کند. شرکای راست افراطی او، ایتامار بن‌گویر و بزالل اسموتریچ، با هم ۱۴کرسی را در اختیار دارند و آن‌ها متعهد شده‌اند که اگر نخست‌وزیر امتیازات زیادی بدهد و با آتش‌بس در غزه موافقت کند، کابینه را ترک خواهند کرد.

آن‌ها اصرار دارند که ارتش به سمت رفح حرکت کند. گادی آیزنکوت، ژنرال سابق و یکی از اعضای اپوزیسیون کابینه جنگ، این دو نفر را به «باج‌خواهی سیاسی» و مانع از بازگشت حداقل برخی از گروگان‌ها متهم کرد. اما تقریبا به‌طور قطع انتخابات جدید ائتلاف جدیدی را بدون بن‌گویر و اسموتریچ ایجاد می‌کند؛ بنابراین نتانیاهو فضایی برای مانور دارد.

از بعد نظامی، مقامات نظامی و تحلیلگران اسرائیل تاکید می‌کنند که قطع قاچاق تسلیحات و تجهیزات از مصر از طریق تونل‌های زیر رفح از نظر استراتژیک برای اسرائیل مهم‌تر از باقی ماندن رزمندگان حماس است. به‌رغم انکار مصر از قاچاق گسترده به غزه، مقامات اسرائیلی بر این باورند که بسیاری از زرادخانه‌های فوق‌العاده و تجهیزات ساختمانی که حماس در غزه انباشته کرده، از طریق تونل‌ها از مصر وارد شده است.

«کوبی مایکل» از موسسه مطالعات امنیت ملی، یک گروه تحقیقاتی در تل‌آویو گفت: «اگر جنگ را بدون مسدود کردن تونل‌ها پایان دهیم، حماس یا هر سازمان دیگر در نوار را قادر می‌سازیم تا ظرفیت‌های نظامی خود را بازسازی کنند.»

ناتان ساکس، مدیر مرکز سیاست خاورمیانه در موسسه بروکینگز گفت که حتی یک عملیات ساده در رفح «همزمان با چندین هدف نتانیاهو مطابقت دارد.» ساکس گفت: «نتانیاهو واقعا معتقد است که عملیات در رفح برای اهداف کلی اسرائیل نه صرفا در تعقیب نیرو‌های باقی‌مانده حماس، بلکه برای قطع توانایی‌شان برای تامین مجدد از طریق قاچاق از طریق مرز مصر حیاتی است.» ساکس ادعا کرد که عملیات نظامی «همچنین بر حماس فشار می‌آورد تا از برخی از خواسته‌های گسترده‌تر خود در مذاکرات آتش‌بس چشم‌پوشی کند.»