مدل حکمرانی قیم‌مابانه و پدرسالارانه در شیخ نشین‌های خلیج فارس

فرارو- روز‌های اخیر یک آخرالزمان در دبی رخ داد. زمانی که خبرنگار "اکونومیست" در تاریخ ۱۶ آوریل قصد داشت به سمت بزرگراه اصلی آن شهر برسد یک دستگاه خودروی بی ام دابلیو در امتداد همان سطح شیب دار در حال حرکت بود که در آن زمان بیش‌تر شبیه رودخانه به نظر می‌رسید تا یک مسیر حرکت خودرو! به نظر می‌رسید که راننده آن خودرو در حال انتقال یک مسافر به سمت فرودگاه بود. با این وجود، آن روز خودرویی که به آن اشاره شد خیلی زود در آب‌های ناشی از سیلاب به دلیل بارندگی شدید و بی سابقه در دبی غوطه ور شده و متوقف شد.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، سیل ماه گذشته دبی ناشی از بارندگی ۱۴۲ میلی متری در آن شهر بود که یک و نیم برابر بیش از میانگین سالانه بارندگی در ان شهر بوده است. بارندگی شدید باعث غرق شدن آسفالت فرودگاه در سیلاب ناشی از بارندگی شدید شد و هزاران مسافر را در شلوغ‌ترین مرکز بین المللی جهان گرفتار ساخت. رانندگان گرفتار شده خودرو‌های شان را برای چندین روز در جاده‌ها و مسیر‌های سیل زده در سراسر امارات متحده عربی که فدراسیونی متشکل از هفت بخش که دبی نیز بخشی از ان می‌باشد رها کردند.

کارگران و کارکنان مراکز و خریداران که نمی‌توانستند به محل اقامت شان بروند کف مراکز خرید بر روی زمین می‌خوابیدند. اینکه دبی با طوفانی سیل آسا که هر قرن یکبار از آن منطقه می‌گذرد دست و پنجه نرم کرده جای تعجبی نداشت. اکثر شهر‌های دچار طوفان و سیل با وضعیت مشابهی مواجه می‌شوند. دبی پاکسازی را به خوبی انجام داد بدان معنا که جاده‌ها را پاکسازی کرد و به افراد بی خانمان شده کمک کرد. با این وجود، آن چه پس از سیل اخیر رخ داد به معضلی فزاینده برای شش شیخ نشین در شورای همکاری خلیج فارس اشاره داشت.

دولت امارات متحده عربی نیز همانند کشور‌های همسایه خود رسانه‌ها را به شدت تحت کنترل قرار داده و اجازه انتقاد از دولت را نمی‌دهد و بیانیه‌های رسمی‌ای را منتشر می‌کند که بی وقفه مثبت بوده و نکته منفی‌ای در آن وجود ندارد. در اغلب موارد شهروندان و مهاجران به طور یکسان از این مدل حکمرانی راضی بوده اند. امارات در رتبه بندی جهانی از نظر توجه به زیرساخت ها، مراقبت‌های بهداشتی و دولت الکترونیک امتیاز خوبی کسب کرده است.

آن کشور پاندمی کووید را بسیار بهتر از بسیاری از کشور‌های دیگر مدیریت کرده است. نرخ ارتکاب جرم و جنایت در امارات به قدری نادر است که بسیاری از ساکنان به طول معمول در‌های ورودی منازل خود را باز می‌گذارند و کم‌تر پیش آمده که سرقتی رخ دهد.

امارات متحده عربی برنامه گسترده‌ای برای بارور کردن ابر‌ها دارد که در آن از مواد شیمیایی و شوک‌های الکتریکی که توسط هواپیما‌ها و پهپاد‌ها وارد می‌شود برای دریافت باران از ابر‌ها استفاده می‌کند. اگرچه شواهد مبنی بر آن که این شیوه واقعا کارآمد است یا خیر ناقص می‌باشد، اما زمامداران آن کشور از این موضوع خرسند هستند که آن طرح را تبلیغ می‌کنند: تسلط بر مادر طبیعت تبدیل به یک برند شده است.

بسیاری از ساکنان امارات به این باور رسیده اند که یک بوروکرات در ابوظبی پایتخت امارات تصمیم می‌گیرد که آیا هر روز باران ببارد یا نبارد. سپس بارندگی شبیه سیلاب اخیر خانه‌ها و مشاغل و کسب و کار آنان را زیر آب بُرد! حکام امارات اعلام کرده اند کرده در روز بارندگی شدید هیچ ماموریتی برای بارور کردن ابر‌ها انجام نداده اند اگرچه ممکن است این عمل در روز‌های پیش از آن انجام شده باشد!

دانشمندان نیز تردید دارند که باور کردن ابر‌ها باعث چنین بارندگی عظیمی شده باشد. آنان معتقدند احتمالا دلیل اصلی این بارندگی شدید تغییر آب و هوایی بوده است. با این وجود، عدم شفافیت دولت امارات در مورد برنامه بارورسازی ابر‌ها برخی از ساکنان آن کشور و به خصوص شهر دبی را به این فکر واداشته که ایا واقعا اقدامات دولت باعث بروز سیل شده است یا خیر.

چند روز پس از آن پیام‌هایی در واتس آپ دست به دست منتشر می‌شد که در مورد شیوع بیماری‌ها از طریق آب آلوده هشدار می‌داد و مقام‌های اماراتی مجددا تلاش کردند به شهروندان اطمینان خاطر بدهند که همه چیز تحت کنترل است. یک مقام بهداشتی دبی در تاریخ ۲۴ آوریل اعلام کرد که وضعیت پایدار است و هیچ گزارشی مبنی بر بروز بیماری وجود ندارد. با این وجود، در همان روز چندین روزنامه محلی که معمولا به انتقاد از دولت نمی‌پردازند به نقل از پزشکان و داروسازان از افزایش شدید بیماری‌های نشئت گرفته از آب صحبت کردند.

زمانی که حکمرانی خوب است هیچ کس به خود زحمت نمی‌دهد چندان به نحوه حکمرانی فکر کند. با این وجود، برای دولت‌های غیر شفاف لحظه دشوارتر زمانی رخ می‌دهد که اعتماد شهروندان را وقتی که اوضاع به خوبی پیش نمی‌رود یا زمانی که تغییر در حال رخ دادن است به نفع خود حفظ نمایند.

به نمونه عربستان سعودی بپردازیم. دولت آن کشور در تلاش است تا یک جامعه محافظه کار را باز کرده و اقتصاد متکی بر نفت ان کشور را تنوع بخشد که در مرکز آن پروژه نئوم قرار دارد یک مجموعه اینده نگر که برای راه اندازی در شمال غرب آن کشور برنامه ریزی شده است. پروژه شاخص آن "لاین" تنام دارد که قرار است یک شهر خطی باشد یک سازه آینه‌ای شکل به طول ۱۷۰ کیلومتر و عرض ۲۰۰ متر که نواری در سراسر صحرا خواهد بود. قرار است حدود ۱.۵ میلیون نفر تا سال ۲۰۳۰ میلادی به آن منطقه نقل مکان کنند.

مقام‌های سعودی به طور علنی اصرار دارند که آن پروژه طبق برنامه در حال پیش رفتن است، اما سعودی‌هایی که به خوبی در جریان روند پیشرفت پروژه قرار دارند سال هاست که زمزمه می‌کنند شاید تنها چند کیلومتر از پروژه لاین تا سال ۲۰۳۰ میلادی تکمیل شود و بخش عمده دیگر آن تا دهه‌های آینده به پایان نرسد.

انتظار می‌رود که نئوم در ماه‌های آینده اولین فروش اوراق قرضه خود را با امید به جذب بیش از ۱ میلیارد دلار ارائه دهد. سرمایه گذاران باید تصمیم بگیرند که آیا پول خود را به پروژه‌ای اختصاص دهند که بیش‌تر تبلیغاتی است تا قابل اجرا یا خیر.

عدم اطمینان عمومی در مورد مسائل دیگر نیز در عربستان سعودی وجود دارد. برای مثال، "محمد بن سلمان" ولیعهد آن کشور در سال ۲۰۲۱ میلادی وعده داده بود که ریاض تا پایان دهه جاری از ۷.۵ میلیون نفر در حال حاضر رشد جمعیتی در سطح ۱۵ و یا شاید حتی ۲۰ میلیون نفر را تجربه کند. با این وجود، مقام‌های سعودی ماه گذشته اعلام کردند که هدف گذاری به تنها ۱۰ میلیون نفر کاهش یافته است.

این خبر بدی برای شهروندانی است که براساس وعده دو برابر شدن تقلاضای مسکن به سرمایه گذاری در حوزه املاک در ریاض مبادرت ورزیدند. بسیاری از سعودی‌ها در ماه‌ها اخیر نگران بوده اند که آن پادشاهی آماده قانونی کردن مشروبات الکی باشد.

"احمد الخطیب" وزیر گردشگری عربستان سعودی برای کاستن از شدت ترس شهروندان عربستان در این باره در تاریخ یکم آوریل اشاره کرد که عربستان سعودی نیازی به عرضه مشروبات الکلی ندارد. با این وجود، اگرچه اظهارات او ممکن است به شهروندان عادی عربستان اطمینان خاطر داده باشد، اما رستوران دارانی که در رستوران‌های شیک و تازه شان در تلاش هستند تا از آزادسازی مشروبات الکلی سود مالی عایدشان شود را عصبانی ساخت. در چنین وضعیتی دولت هر تصمیمی اتخاذ کند عده‌ای ناراحت می‌شوند. با این وجود، در چنین کشور‌هایی هیچ کس نمی‌داند چه زمانی چه تصمیمی اتحاذ خواهد کرد چه رسد به این که در مورد آن نظری داشته باشد.

کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس به سرعت در حال تغییر هستند. برخی از این تغیبرات توسط خود آن کشور‌ها انجام می‌شود. دولت‌های آن کشور‌ها در تلاش برای جذب مهاجران مستعد و رشد اقتصادی هستند. با این وجود، آن چه چندان تغییری نکرده نگرش پدرسالارانه و قیم مآبانه است که به موجب آن گویی ساکنان شهر‌های آن کشور‌ها نیازی به دانستن چیزی فراتر از بیانیه‌های دولتی ندارند. بسیاری از مقام‌های شورای همکاری خلیج فارس به درستی به اعتمادی که در طول دهه‌ها حکمرانی خوب ایجاد کرده اند افتخار می‌کنند. با این وجود، آنان برای حفظ این اعتماد ممکن است نیاز به شفافیت بیش تری داشته باشند.