ابعاد جدید تحریم‌های نفت روسیه

پایانه نفتی دورتیول ترکیه، پس از جنگ روسیه و اوکراین در سال‌۲۰۲۲، به یکی از واردکنندگان اصلی نفت خام و محصولات نفتی روسیه تبدیل شد، اما این پایانه واقع در دریای مدیترانه به‌تازگی اعلام کرده که دیگر محموله‌های واردات نفت خام از مبدا روسیه را نمی‌پذیرد. دلیل این تصمیم، فشار مضاعف ناشی از تشدید تحریم‌های ایالات متحده عنوان شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، پایانه دورتیول، مستقر در استان هاتای، پیش از این به‌عنوان پایانه‌ای جانبی برای تجارت نفت شناخته‌شده بود که عمدتا نفت خام عراق را صادر می‌کرد، با این حال پس از جنگ روسیه و اوکراین در اوایل سال‌۲۰۲۲، تحویل نفت روسیه از طریق دریا به دورتیول افزایش یافت، زیرا محدودیت‌های اروپایی به اجرا گذاشته و مسکو به‌دنبال تغییر مسیر تجارت نفت‌خام صادراتی خود بود.

در سال‌۲۰۲۳، این ترمینال شاهد جابه‌جایی حجم بی‌سابقه‌ای از نفت خام و پالایش شده روسیه بود که برخلاف تحریم‌های اتحادیه اروپا، از طریق ترکیه به کشور‌های واقع در این حوزه منتقل می‌شد. داده‌های کشتیرانی نشان می‌دهد که دورتیول که در معنای عام، ماموریت واردات، صادرات و ذخیره‌سازی سوخت و نفت خام را بر عهده دارد، در سال‌گذشته رکورد پذیرش ۱۱‌ میلیون و ۷۴۰‌ هزار بشکه نفت خام و سوخت از مبدا روسیه را به‌ثبت رساند.

رشد درآمد‌های روسیه به‌رغم تحریم‌ها

چندی پیش آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد روسیه مدتی است با عواقب تحریم‌ها دست به گریبان است. حجم صادرات نفت خام کرملین در ماه‌های انتهایی سال گذشته کاهش یافت، موضوعی که موجب افت درآمد‌های صادراتی این کشور شد. نکته حائزاهمیت آنکه روسیه به‌صورت داوطلبانه صادرات نفت خام خود را کاهش داده‌است و به‌رغم کاهش ماهانه درآمد‌های نفتی، درآمد‌های صادراتی این کشور همچنان در مقایسه با گذشته نه چندان دور، رشد قابل قبولی را نشان می‌دهد.

حمایت دورتیول از تحریم‌های غربی

اکنون، همزمان با تشدید تحریم‌های آمریکا بر تجارت و انتقال نفت روسیه، پایانه بین‌المللی دورتیول، واردات خود را به طور کامل متوقف کرده‌است. سامانه مستقر در این پایانه تصمیم گرفت تمام ارتباطات احتمالی خود با نفت روسیه را قطع کند. بر این اساس در اواخر فوریه ۲۰۲۴ به مشتریان خود اعلام کرد که حتی اگر هیچ گونه قانون، مقررات یا تحریمی نقض نشود، با هدف تقویت ساختار تحریم‌ها علیه کرملین، هیچ محصولی با مبدا روسیه یا محصولات بارگیری شده از روسیه را پذیرش نخواهد کرد.

در بیانیه منتشر شده آمده‌است که تمامی عملیات‌های قبلی از جمله سقف قیمتی گروه۷ کشور صنعتی دنیا، موسوم به G ۷، برای نفتکش‌های حامل نفت روسیه و مطابق با تحریم‌های غرب بوده است.» رویکرد جدید، یک اقدام کمکی برای بی اثر‌کردن اقداماتی است که به‌رغم تلاش‌ها برای پیروی از همه تحریم‌های قابل اعمال، خارج از دسترس و کنترل هستند.»

سال گذشته میلادی این ترمینال هفتمین پایانه بزرگ ترکیه از نظر حجم واردات شد و جایگاه آن از رتبه دهم در سال‌۲۰۲۱، ارتقا پیدا کرد. در این پایانه، حجم واردات نفت خام و سوخت از مبدا روسیه در سال ‌۲۰۲۳، حدود هفت‌برابر بیشتر از حجم کل دریافتی سوخت از همه کشور‌ها در سال‌۲۰۲۱ بود. آخرین نفتکش حامل نفت روسیه در ۱۹ فوریه به دورتیول رسید.

داده‌های حمل‌ونقل نشان می‌دهد که این محموله ۵۱۱‌ هزار بشکه‌ای دیزل، از بندر پریمورسک روسیه در بالتیک حرکت کرده‌است. لازم به ذکر است که مدیریت این پایانه به تازگی اعلام کرده است که سرویس دهی به محموله‌های روسی که تا پیش از اجرایی‌شدن ممنوعیت‌ها در ماه گذشته ثبت‌شده و در صف قرار گرفته‌اند، ادامه خواهد داشت.

ابهام در تجارت نفت روسیه

در مورد تجارت نفت خام روسیه، نکته مهم این است که ناظران بازار سوخت‌های فسیلی، به اطلاعات مرتبط با عرضه نفت خام روسیه از طریق کانال‌های غیررسمی دسترسی ندارند. اطلاعات مالی و زیرساخت‌های عملیاتی صادرات نفت خام روسیه به مشتریان آسیایی مانند هندوستان، کاملا سری و محرمانه بوده که در نتیجه آن ارزیابی آماری ملموس برای فعالان بازار نفت امکان‌پذیر نیست، در نتیجه تخمین قیمت حقیقی صادرات نفت روسیه امری دشوار است. تحت‌شرایط فعلی حاکم بر بازار انرژی، تمامی مشتریان اعلام می‌کنند نفت خام روسی را در قیمت‌های تخفیف خورده خریداری می‌کنند، اما در نهایت کشف قیمت واقعی معامله، با اما و اگر‌های بسیاری روبه‌روست.

راهبرد کاهش تولید بیشتر نفت

در این میان، موضوع قابل‌اعتنا آنکه کشور‌های عضو اوپک و سایر صادرکنندگان نفت به رهبری عربستان و روسیه، تحت‌عنوان ائتلاف اوپک‌پلاس، از راهبرد کاهش تولید نفت‌خام با هدف افزایش قیمت جهانی این کالای استراتژیک حمایت می‌کنند. با این همه، فقدان یکپارچگی اهداف و منافع درمیان اعضا، بازار جهانی سوخت‌های فسیلی را متلاطم‌تر از گذشته کرده‌است. در شرایط کنونی و باتوجه به رکود معنادار در بخش‌های تولیدی و صنعتی در کل اروپا، شیب رشد تقاضای نفت خام در سطح این قاره، ملایم به‌نظر می‌رسد. این در حالی است که پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی درخصوص رشد تقاضای نفت برای سال‌جاری صعودی بوده‌است.

شاخص مدیریت خرید برای حوزه یورو، پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی را درخصوص عرضه و تقاضای جهانی نفت خام تایید می‌کند. این شاخص از ماه پایانی سال‌گذشته میلادی، روند کاهشی فعالیت‌های تجاری در این منطقه را برای مقاطع سه‌ماهه پیش‌بینی کرده‌بود. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به کاهش احتمالی تقاضای نفت در ادامه سال‌جاری میلادی، هشدار می‌دهد. از عوامل اصلی وقوع این رکود می‌توان به گردش مالی کند و ضعیف‌تر از حد انتظار در اقتصاد جهانی اشاره کرد. لازم به ذکر است، وضع و اعمال مقررات سختگیرانه در زمینه افزایش راندمان و ارتقای بهره وری انرژی، در کنار مشوق‌های بهره برداری از خودرو‌های الکتریکی، تقاضای جهانی نفت‌خام را بیش از پیش کاهش داده‌است.

در این مسیر، لزوم تولید صنعتی و بهره‌مندی عینی و عملیاتی در مقیاس کلان، از اقسام متنوع انرژی تجدیدپذیر، مدتی است به موضوع شماره یک کشور‌های صنعتی جهان تبدیل شده‌است. حقیقت تلخ اینکه اقدامات عملی در مسیر گذار از سوخت‌های سنتی فسیلی، محدود و بعضا گران قیمت بوده‌است.

با نگاهی به نتایج ملموس حاصل از چندین دوره نشست بین‌المللی بررسی تغییرات اقلیمی، نقش و جایگاه منابع انرژی سبز در جهان امروز، بیش از پیش نمایان می‌شود. تحقق راهبرد‌های گذار به انرژی پاک، می‌تواند متضمن آینده‌ای روشن‌تر فراروی نسل‌های آتی بشر در زمینه تامین و تولید انرژی باشد.