بازی‌خوانی بزرگان بورس

بررسی آمار و ارقام صندوق‌های طلا و صندوق‌های اهرمی از ابتدای سال نشان می‌دهد که در هر مقطع از سال با توجه به جهت انتظاراتی که بر اقتصاد کشور و بازار‌های دارایی حاکم است، این صندوق‌ها مورد استقبال قرار می‏گیرند و این موضوع خود را در افزایش ارزش معاملات این صندوق‌ها نشان می‌‏دهد. آمار بازدهی این صندوق‌ها نشانگر بازدهی منفی در صندوق‌های اهرمی و بازدهی مثبت در صندوق‌های طلا از ابتدای سال است. سرمایه‌گذاران با تخصیص سرمایه خود به هر دو نوع از این صندوق‌ها می‌‏توانند یک پرتفوی بهینه معاملاتی برای خود ایجاد کنند.

به گزارش دنیای اقتصاد، در سنوات اخیر، ابزار‌های معاملاتی جدیدی در بازار سرمایه طراحی شده‌اند. صندوق‌های اهرمی و صندوق‌های طلا دو نمونه از این ابزار‌های جدید معاملاتی هستند که در سالیان اخیر ابداع و سپس در دسترس سرمایه‌گذاران قرار گرفته اند. صندوق‌های اهرمی به خرید سهام و حق تقدم اشتغال دارند و صندوق‌های طلا نیز پورتفوی خود را با گواهی‌های سکه و شمش تدوین می‌کنند. نکته قابل‌توجه این است که صندوق‌های اهرمی برای سرمایه‌گذاران با ذائقه ریسک پذیری بالا مناسب هستند و صندوق‌های طلا نیز مختص سرمایه‌گذارانی است که روحیه ریسک پذیری پایین‌تری دارند و به‌نوعی ریسک گریز هستند.

صندوق‌های اهرمی

صندوق اهرمی یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که از تکنیک اهرم مالی برای به‌دست آوردن بازدهی مضاعف از یک سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند. این صندوق همزمان از دو سازوکار «صدور و ابطال» و «قابل معامله در بورس» (ETF) برای سرمایه‌گذاری و انتقال مالکیت واحد‌ها استفاده می‌کند. سازوکار نوع واحد‌های این صندوق با سطح ریسک آن‌ها ارتباط دارد.

به این‌صورت که واحد‌های صدور و ابطالی را واحد‌های بدون‌ریسک و واحد‌های قابل‌معامله در بورس را واحد‌های پرریسک در نظر می‌گیرند. پرتفوی این صندوق‌ها را عمدتا سهام و حق‌تقدم سهام تشکیل می‌دهد. برای درک مفهوم صندوق اهرمی، ابتدا باید فلسفه اهرم را بدانیم. اهرم ابزاری است که به وسیله آن می‌توان نیروی بیشتری اعمال کرد و اقداماتی نظیر جابه جا‌کردن وسایل یا تجهیزات سنگین را انجام داد؛ در واقع اهرم نیرو را چندبرابر می‌کند. حال باید به این سوال بپردازیم که اهرم در صندوق سرمایه‌گذاری به چه صورت عمل می‌کند؟ در صندوق‌های اهرمی می‌توان با بهره گیری از مکانیزم اهرم، بازده سرمایه‌گذاری را چندبرابر کرد، به این‌معنی که با سرمایه‌گذاری در یک صندوق اهرمی، امکان دریافت سود مضاعف وجود دارد. البته باید به این مساله نیز دقت داشت که در صورت کاهش ارزش صندوق اهرمی، مکانیزم اهرم منجر به چند برابر‌شدن زیان سرمایه‌گذار نیز می‌شود.

به‌عبارت ساده‌تر در صندوق اهرمی، ریسک سرمایه‌گذاری به نسبت سایر صندوق‌ها افزایش قابل‌توجهی دارد؛ به این معنا که در دوره‌های رونق و رکود بازار، مکانیزم اهرم باعث ایجاد سود یا زیان مضاعف برای سرمایه‌گذاران خواهد شد.

صندوق‌های طلا

صندوق‌های طلا ابزار نسبتا جدیدی هستند که امکان سرمایه‌گذاری در طلا را بدون خرید فیزیکی آن به سرمایه‌گذار می‌دهند. سرمایه‌گذاری در طلا در گذشته تنها با خرید فیزیکی طلا امکان‌پذیر بود، اما با پیدایش صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا، راهی مطمئن با بازدهی نزدیک به طلا برای سرمایه‌گذاری در این فلز گرانبها ایجاد شد، ضمن اینکه با توجه به ذات صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، این سرمایه‌گذاری به‌صورت غیرمستقیم و از طریق یک سبدگردان حرفه‌ای انجام می‌شود تا حتی المقدور از نوسانات ناگهانی سرمایه‌گذاری در امان باشد و این موجب می‌شود بازدهی در این صندوق‌ها عینا‌ برابر با بازدهی سکه طلا و شمش طلا نباشد، ولی متناسب با آن است.

ویژگی دیگر این صندوق‌ها قابلیت سرمایه‌گذاری با سرمایه‌های کوچک است. چنانکه سرمایه‌گذاری در این بخش با مبلغ ناچیز چند‌ هزار‌ تومان آغاز می‌شود، درحالی‌که اگر کسی قصد خرید یک تمام سکه طلا یا شمش طلا را داشته‌باشد، باید چند‌ میلیون تومان برای خرید آن بپردازد؛ در واقع از این طریق انعطاف پذیری سرمایه‌گذاری برای متقاضیان این فلز گرانبها افزایش می‌یابد. ویژگی بعدی این صندوق‌ها اصطلاحا «قابل معامله»‌بودن آنهاست. صندوق‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت معامله در بورس را قابل‌معامله (ETF) می‌گویند. این بدان معناست که برای صدور یا ابطال واحد‌های این صندوق (همان خرید و فروش) نیاز به مراجعه حضوری به مدیر صندوق نیست و از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین متعلق به تمامی کارگزاران عضو بورس‌کالا، امکان خریدوفروش این نماد وجود دارد.

صندوق‌ها از دریچه ارزش معاملات

در مقطع کنونی، ۱۳ صندوق طلا و همچنین ۵ صندوق اهرمی برای سرمایه‌گذاری در دسترس سرمایه‌گذاران قرار دارد. بررسی مجموع ارزش معاملات صندوق‌های اهرمی و طلا از ابتدای سال‌نشان می‌دهد که با توجه به فعل و انفعالات بازار‌های دارایی و همچنین تغییرات مختصات ذهنی سرمایه‌گذاران، در هر مقطع از سال، هریک از این نوع از صندوق‌ها مورد‌توجه سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌است.

همان‌طور که به کرات در گزارش‌های قبلی «دنیای‌اقتصاد» اشاره شده، ۴۵ روز ابتدایی سال برای بازار سهام، یکی از شیرین‌ترین مقاطع چند سال‌اخیر بورس تهران به‌شمار می‌رفت و تجربه کسب بازدهی شیرین برای سرمایه‌گذاران، با افزایش ارزش معاملات بازار سهام همراه بود. صندوق‌های اهرمی نیز در مقطع فوق‌الذکر با افزایش ارزش معاملات همراه شدند و تا قبل از ریزش بازار در شانزدهم اردیبهشت، میانگین روزانه ارزش معاملات این نوع از صندوق‌ها ۵۸۵‌ میلیارد تومان بود، در حالی‌که در همین بازه زمانی به‌طور میانگین روزانه ۳۸۰‌ میلیارد‌ تومان از واحد‌های صندوق‌های طلا بین خریداران و فروشندگان دست به‌دست می‌شد. نکته قابل‌توجه در این اثنا این است که با توجه به اوضاع و احوال مناسب تالار شیشه‌ای در مقطع یاد شده، نقدینگی برای کسب بازدهی راهی بازار سهام شده‌بود.

با شروع ریزش بازار سرمایه از میانه‌های اردیبهشت، استقبال از بازار سهام و متعاقبا صندوق‌های اهرمی روزبه‌روز ضعیف‌تر شد و با افزایش قیمت دلار در اواسط اردیبهشت، مجددا معاملات صندوق‌های طلا با رونق مقطعی همراه شد و ارزش معاملات این صندوق‌ها تا آستانه ثبت رقم هزار میلیارد‌تومان نیز پیشروی داشت، اما با فروکش کردن التهابات تورمی و اقدامات سیاستگذار پولی، دلار در بازار آزاد آرام گرفت و سرمایه‌گذاران با توجه به رکودی که بر بازار‌های دارایی حاکم شد، از تقاضای خود در بازار طلا و سکه کاستند و اوضاع و احوال نابسامان بورس نیز موجب شد در سایه کاهش ارزش معاملات بازار سهام، صندوق‌های اهرمی نیز با افت ارزش معاملات همراه شوند، به‌گونه‌ای‌که از اواخر خرداد تا اوایل دی ماه، مجموع ارزش معاملات روزانه صندوق‌های طلا، پایین‌تر از میانگین سال قرار گرفت.

با افزایش درگیری‌ها و منازعه‌های خاورمیانه، مجددا سوت آغاز انتظارات منفی در بازار‌ها نواخته شد و هر قدر که بازار سهام از ریسک سرایت آتش جنگ به ایران ترس داشت، تقاضای سفته بازانه در بازار ارز و طلا و سکه، با قدرت به آتش بازی خود ادامه داد و در ۱۰ بهمن ماه، رکورد ارزش معاملات تاریخی صندوق‌های طلا با ثبت رقم‌هزار و ۲۱۰‌میلیارد‌تومان شکسته شد.

مقایسه بازدهی‌ها

مقایسه بازدهی صندوق‌های طلا و اهرمی از ابتدای سال‌نشان می‌دهد که صندوق‌های طلا از لحاظ کسب بازدهی، جایگاه مناسب تری نسبت به صندوق‌های اهرمی دارند. نماد اهرم از ابتدای سال، ۸.۴۳‌ درصد افت داشته و توان نیز ۸.۱‌ درصد از ارتفاع خود را در سال‌جاری از دست داده است، در حالی‌که بررسی بازدهی صندوق‌های طلا نشان می‌دهد که این صندوق‌ها از ابتدای سال‌بازدهی مثبتی را ثبت کرده‌اند و بازدهی این صندوق‌ها در محدوده ۱۰ الی ۲۰‌ درصد قرار گرفته است، بنابراین با توجه به نکاتی که در بررسی ارزش معاملات گفته شد و همچنین بازدهی‌هایی که در صندوق‌های اهرمی و طلا از ابتدای سال‌ثبت شده، می‌توان این‌چنین استنباط کرد که سرمایه‌گذاران می‌توانند از این دو ابزار معاملاتی به‌عنوان گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای متنوع سازی پورتفوی معاملاتی استفاده کنند، به‌گونه‌ای‌که بخشی از ریسک پورتفوی به وسیله صندوق‌های طلا پوشش داده می‌شود و از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران ریسک پذیر نیز می‌توانند از جهش‌های بازار سرمایه نیز برای رشد سرمایه خود استفاده کنند.