آیا پایان یائسگی امکان پذیر است؟! / تازه‌ترین تحقیقات دانشمندان چه می‌گوید؟

فرارو- قوس زندگی بیولوژیکی یک زن اغلب با نقاط عطف مربوط به رحم او تعریف می‌شود. یک دوره اولین بارداری، زایمان و به دنیا اوردن نخستین فرزند و همه این موارد به رویداد نهایی منتهی می‌شود: یائسگی یا بازه زمانی یک ساله پس از پایان پر هرج و مرج چرخه قاعدگی.

به گزارش فرارو به نقل از سالون، در هنگام تولد تخمدان زن به طور متوسط حدود ۱ تا ۲ میلیون تخمک دارد. پس از آزادسازی تمام تخمک‌های زنده و بدون توانایی تولید بیش‌تر در طول زندگی در سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی اکثر زنان توانایی تولید مثل خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، چرخه قاعدگی ماهانه آنان به طور نامحدود پایان می‌یابد. آتروفی تخمدان‌ها و هورمون‌هایی مانند استروژن که این فرآیند را تحریک می‌کنند کاهش می‌یابد.

این امر می‌تواند باعث سیل علائم جسمی و احساسی شود از گرگرفتگی گرفته تا اضطراب، از دست دادن حافظه و خشکی پوست گرفته تا تغییرات شدید خلق و خو. یائسگی یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی البته در اکثر موارد ناخوشایند است که دو تابو را شامل می‌شود: پیری و باروری زنان. در نتیجه، هاله‌ای از شرم حول محور یائسگی را در بر گرفته است. با این وجود، اگر در دنیایی زندگی می‌کردیم که می‌توانستیم یائسگی را برای چندین دهه یا حتی برای مدت زمان نامحدودی به تعویق اندازیم وضعیت چگونه می‌شد؟

چرا برخی از محققان در مورد "فرضیه مادربزرگ" یائسگی تجدید نظر می‌کنند؟ شاید فکر کنید این به نظر مقدمه کتاب "کشور عجایب" نوشته "آن پچت" رمان نویس امریکایی است که در آن شخصیت داستان به دنبال دارویی می‌باشد که یائسگی را درمان خواهد کرد. با این وجود، در واقعیت امر پزشکان و دانشمندان حداقل از سال ۱۹۹۹ میلادی بر روی این امکان کار کرده اند.

آن زمانی بود که دکتر "کوتلوک اوکتای" زیست شناس تخمدان و مدیر آزمایشگاه تولید مثل مولکولی و حفظ باروری در دانشکده پزشکی ییل اولین عمل پیوند تخمدان را با بافت انجماد شده در جهان انجام داد. تخمین‌ها تازه نشان می‌دهند که برای اکثر زنان سالم زیر ۴۰ سال انجماد تخمدان می‌تواند یائسگی را چندین دهه به تعویق بیاندازد. هنگامی که یک زن تخمک گذاری می‌کند تنها یک تخمک بالغ آزاد می‌شود و بسیاری از آن تخمک‌ها بدون استفاده روی لایه بالایی تخمدان می‌نشینند.

در فرآیند انجماد بافت تخمدان پزشکانی مانند اوکتای لایه بالایی را جدا و منجمد کرده و برای استفاده در آینده ذخیره می‌کنند. انجماد تخمدان به یک گزینه موثر برای زنان مبتلا به سرطان تبدیل شده است زمانی که درمان‌هایی مانند شیمی درمانی بر روی تخمدان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث توقف ترشح تخمک و استروژن شود. اوکتای می‌گوید که صد‌ها نوزاد از این روش در سراسر جهان متولد شده اند و این موضوع صرفا مقوله‌ای در سطح آزمایش نیست.

اوکتای در مصاحبه با سالون می‌گوید: "بنابراین، ما شروع به طرح این پرسش کردیم که آیا می‌توان از این موضوع برای زنان سالم که می‌خواهند پیری باروری شان را به تعویق بیاندازند نیز استفاده کرد یا خیر"؟ او می‌افزاید: "هنگامی که تخمک‌های تان پیر می‌شود یا تخمک تان تمام می‌شود نه می‌توانید باردار شوید و نه هورمون تولید می‌کنید بنابراین، روش منجمد کردن بافت تخمدان هر دو قابلیت را حفظ می‌کند".

براساس نتیجه مطالعه‌ای که اخیرا در مجله آمریکایی زنان و زایمان منتشر شده و اوکتای نیز در آن مشارکت داشته تخمین‌های جدید نشان می‌دهند که برای اکثر زنان سالم زیر ۴۰ سال انجماد تخمدان می‌تواند یائسگی را چندین دهه به تعویق بیاندازد. تخمین‌های دقیق به زمان برداشت و کاشت مجدد بافت تخمدان بستگی دارد.

طبق نتایج آن مطالعه برای زنان زیر ۳۰ سال این روش ممکن است بتواند از یائسگی به طور کلی جلوگیری کند. اوکتای می‌گوید اگر زنی در سن ۲۸ سالگی بافت تخمدان اش منجمد شود و در سن ۴۹ یا ۵۰ سالگی دوباره کاشته شود این اقدام می‌تواند یائسگی را ۵۰ سال به تعویق بیاندازد که به طور بالقوه از زمان طول عمر آن شخص نیز فراتر می‌رود.

در این باره ایده مطرح شده آن است که برای بسیاری از زنان یائسگی یک مرحله انتقاالی دشوار در زندگی آنان است و با بسیاری از مشکلات پزشکی همراه می‌باشد. منجمد کردن بافت در سنین پایین‌تر و بازگرداندن آن درست پیش از یائسگی زنان را قادر می‌سازد تا آن فرآیند را به تاخیر بیاندازند.

با این وجود، آیا این بدان معناست که ما در دنیایی زندگی خواهیم کرد که در آن زنان ۷۰ ساله خواهند توانست بچه دار شوئد؟ در حالی که این امر پیش‌تر با کمک لقاح آزمایشگاهی رخ داده اوکتای تاکید می‌کند که هدف لزوما توانمند ساختن زنان در سنین ۶۰ یا ۷۰ سالگی نیست بلکه در عوض کاهش روند پیری باروری است. از آنجایی که زنان بیش تری در مراحل بعدی زندگی خود بچه دار می‌شوند و دسترسی به درمان باروری با نژاد و وضعیت اجتماعی - اقتصادی تلاقی می‌کند این می‌تواند گزینه دیگری برای باروری باشد و شاید آن را در دسترس‌تر کند. تا حدی بدان خاطر که می‌تواند همراه با جراحی دیگری مانند جراحی اندومتریوز* یا سزارین انجام شود.

به علاوه، موانع دیگری نیز در مورد انجماد تخمدان از سر راه برداشته شده اند. این فرآیند مانند انجماد تخمک نیازی به تخمک گذاری ندارد بدان معنا که بیمار مجبور نیست تحت درمان‌های هورمونی قرار گیرد. وقتی صحبت از مزایای بالقوه سلامتی به میان می‌آید تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد زنانی که یائسگی را در اواخر زندگی خود تجربه می‌کنند یعنی پس از سن ۵۵ سالگی کم‌تر به بیماری‌های قلبی عروقی، تحلیل استخوان، زوال عقل، افسردگی، اضطراب یا مرگ زودرس مبتلا می‌شوند. با این وجود، یائسگی تاخیری با افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتر و سینه مرتبط است.

با این وجود، همگان متقاعد نشده اند که به تعویق انداختن یائسگی به طور نامحدود ایده خوبی است. یکی از نگرانی‌ها آن است که خطرات مرتبط با بارداری مانند زایمان زودرس با افزایش سن افزایش می‌یابد. اگر تاخیر در یائسگی از نظر بیولوژیکی به زنان اجازه دهد تا در سنین بالاتر باردار شوند این خطرات افزایش می‌یابد. در صورت تحقق ایده به تاخیر انداختن یائسگی زنان با خود خواهند گفت ما یائسه نمی‌شویم، زیرا هنوز این تخمک‌های زنده را داریم"، اما خطر بارداری هم چنان افزایش خواهد یافت. هنوز راهی برای جلوگیری از این خطرات پیدا نشده است.

بسیاری از زیست شناسان تکاملی به فرضیه "مادربزرگ" اعتقاد دارند که نشان می‌دهد زنان در گونه انسان تجربه یائسگی را تکامل داده اند که چیزی نیست که همه پستانداران آن را تحقق بخشیده باشند. بنابراین، انسان‌ها می‌توانند به جای آن که حواس فرزندانشان پرت شود به نوه‌های خود کمک کنند. در نتیجه، از منظر انتخاب طبیعی بهتر است که زنان جوان بچه دار شوند. این موضوع در نهایت باعث می‌شود در نسل بعدی ژن‌های بیش تری وجود داشته باشد.

هم چنین، منتقدان ایده به تعویق انداختن یائسگی متقاعد نشده اند که بتوان در آینده یائسگی را به طور کامل از گونه انسان حذف کرد.

در نهایت آن که این نگرانی وجود دارد که تاخیر در یائسگی تضمین نمی‌کند که یک زن علائم یائسگی را تجربه نکند علائمی که یکی از جنبه‌های بحث برانگیز یائسگی می‌باشد. همان طور که در مطالعه انجام شده درباره به تعویق انداختن یائسگی اشاره شده علم باید در این فرایند پیشرفت‌هایی حاصل کند. با این وجود، تا به امروز علم در مورد از بین بردن علائم یائسگی با وجود تاخیر در یائسگی یافته‌های محدودی داشته است.

اگر تا سن ۵۰ سالگی یک زن هیچ تخمکی باقی نماند استروژن زیادی تولید نمی‌کند بنابراین خطر پوکی استخوان در او افزایش می‌یابد. هم چنین خشکی اندام تناسلی رخ داده و فرد تغییرات پوستی را نیز تجربه خواهد کرد. او هنوز هم با خطر ابتلا به انواع بیماری‌های مرتبط با دوره پیری مواجه خواهد بود چرا که کاهش استروژن رخ می‌دهد و حفظ تخمک‌ها در این روند هیچ تفاوتی ایجاد نمی‌کند.

*جراحی اندومتریوز برای اکثر زنان مبتلا به اندومتریوز متوسط تا شدید موثرترین درمان برداشتن یا از بین بردن بافت آندومتر نابجا و آندومتریوم است. به طور معمول این روش‌های جراحی توسط لاپاراسکوپی شکم از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف انجام می‌شود.