پشت پرده مسیر تجاری جدید اسرائیل چیست؟

فرارو-پس از ماه‌ها تنش در مسیر تجاری دریای سرخ و به مخاطره افتادن کشتی‌های تجای که قصد حرکت به سوی اسرائیل را داشتند، اکنون این کشور به دنبال ایجاد یک مسیر جایگزین است. به گفته برخی مقام‌های هند و اسرائیل، دالان اقتصادی جدیدی میان هند، عربستان سعودی و اروپا ایجاد شده است تا از این طریق، مسیر حمل و نقل امن به اسرائیل ایجاد شود.

به گزارش فرارو، میری رگو، وزیر حمل و نقل اسرائیل، اعلام کرده است که در این مسیر جدید، ارسال کالا از هند به اسرائیل و از طریق «بند موندار» در هند انجام می‌شود این بندر که بزرگترین بندر هند محسوب می‌شود، کمک می‌کند محموله‌های کالا از طریق مسیر زمینی به امارات متحده عربی و عربستان رفته و سپس به اسرائیل صادر شود.

گزارش کانال ۱۳ اسرائیل نیز حاکی از آن است که کامیون‌هایی که از دبی و ابوظبی به اسرائیل می‌رسند، انواع کالا‌ها از جمله سبزیجات، میوه جات، لوازم الکترونیکی و سایر محصولات را حمل می‌کنند. این مسیر زمینی در حالی رونمایی شده است که ۲.۳ میلیون فلسطینی در نوار محاصره شده غزه به سرعت به مرحله قحطی حاد نزدیک می‌شوند، زیرا اسرائیل همچنان از ورود کمک‌های بشردوستانه ضروری از جمله غذا و دارو به آن‌ها جلوگیری می‌کند.

آن چه در اظهارات این مقام اسرائیلی مورد توجه است، مسیری است که از سوی او تعیین شده است. مسیر هند به کشور‌های عرب از تنگه هرمز می‌گذرد و به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها تجارت از تنگه هرمز را به درگیری با حوثی‌ها ترجیح داده اند. اهمیت استراتژیک و حساسیت تنگه هرمز برای ایران، نکته‌ای تامل برانگیز است.

هرچند ایران تا کنون در تنگه هرمز به تعهدات بین المللی خود عمل کرده و این مسیر تجاری، روزانه، میزبان کشتی‌های متعددی است. با این وجود، فارن پالیسی اخیرا در مقاله‌ای نوشت: در حالی که تنش‌ها بین تهران و واشنگتن وارد مرحله جدیدی شده، تنگه هرمز به آبراه خطرناکتری تبدیل شده است. اشاره فارن پالیسی به درگیری برخی نیرو‌های شبه نظامی منتسب به ایران و ایالات متحده است که از آغاز جنگ در غزه شدت گرفته است.

اهمیت مسیر ترانزیتی تنگه هرمز را می‌توان از نرخ جابه جایی کالا‌ها در این تنگه دریافت. در سال ۲۰۲۲، روزانه ۲۱ میلیون بشکه نفت از طریق این تنکه ترانزیت شد که معادل ۲۱ درصد از کل مصرف جهانی نفت بود. تنگه هرمز آبراهی باریک است که تردد کشتی‌ها از آن می‌تواند به راحتی در اثر وقوع طوفان، سوانح دریایی یا اقدامات عامدانه طرف‌های ذینفع مختل شود. بسیاری از تحلیلگران حوزه سیاست خارجی معتقدند که از آغاز جنگ در غزه، اسرائیل بار‌ها تلاش کرده است با ایران وارد مناقشه و درگیری شود. حتی برخی تحلیلگران نوع رفتار‌های اسرائیل را به عنوان تلاش برای ایجاد درگیری بین ایران و ایالات متحده تعبیر می‌کنند. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که با ورود اسرائیل به مهمترین مسیر ترانزیتی منطقه و جایگزین شدن این مسیر به جای دریای سرخ آیا ممکن است شاهد بروز تنش از سوی اسرائیل باشیم؟ روند برخورد ایران با حضور کشتی‌های تجاری به مقصد اسرائیل چگونه خواهد بود؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو، به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

شیطنت اسرائیل به ضرر خودش تمام میشود

عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «طبیعتا اسرائیل در ۴ ماه اخیر تلاش کرده که به نحوی در درجه اول آمریکا و ایران را و در درجه دوم غرب و ایران را درگیر کند؛ بنابراین شکی نیست که اسرائیل موضعی خصمانه نسبت به ایران دارد و مسئله اقتصادی نیز تنها دلیل موجهی نیست که باعث شده اسرائیل مسیر تنگه هرمز را جایگزین دریای سرخ کند. تنگه هرمز سالهاست یک مسیر دریایی بوده و بسیاری از کشورها، کشتی‌های خود را از این تنگه عبور می‌داده اند و به شمال یا جنوب خلیج فارس حرکت می‌کرده اند. بنابراین، حرکت اخیر اسرائیل، بیشتر جنبه سیاسی دارد تا تجاری و اقتصادی و به نظر می‌رسد اسرائیلی‌ها به دنبال این هستند که مسائل جدیدی را به وجود بیاورند. اسرائیلی‌ها اینطور استنباط کرده اند که حوثی‌ها در دریای سرخ به طور کامل قابل کنترل نیستند و حملات آمریکایی‌ها به حوثی‌ها نیز افزایش یافته است (در دریا و خشکی). بنابراین، حدس زده می‌شود که در آینده نیز، حوثی‌ها دست بردار نخواهند بود و آمریکایی‌ها نیز به حملات بیشتر دست خواهند زد؛ بنابراین اسرائیلی‌ها به دنبال این هستند که مناطق دیگری را که متعلق به ایران است، دچار تنش بیشتری کنند و شاید در آستانه انتخابات ایالات متحده، درگیری‌هایی را بین ایران و ایالات متحده ایجاد کنند.»

وی افزود: «ایران بر تنگه هرمز مسلط است. شمال تنگه هرمز در اختیار ایران و جنوب تنگه هرمز در اختیار عمان است. همیشه از نظر رسمی، ایران متعهد بوده تنگه هرمز را باز نگه دارد، چرا که منافع خود را نیز در باز بودن تنگه هرمز می‌دیده. اما اگر قرار باشد کشتی‌های اسرائیلی وارد منطقه شوند و در صورتی که بخواهند مزاحمت‌هایی برای ایران ایجاد کنند (که بعضا این کار را می‌کنند) ممکن است ایران نیز در دریا‌ها مزاحمت‌هایی برای کشتی‌های اسرائیلی به وجود آورد. درواقع اگر اسرائیل قصد شیطنت داشته باشد، ابتدا خود در معرض خطر قرار می‌گیرد، مگر این که اسرائیل هیچ نوع مزاحمت، حمله، خرابکاری و تروری انجام ندهد. اگر اسرائیل به دنبال این باشد که به روش گذشته و اخیر خود در قبال ایران رفتار کند، طبیعیست که کشتی‌های اسرائیلی در خطر خواهند بود. ایران معمولا با سیستم مبتنی برعکس العمل کار کرده است.»

کاهش تنش‌ها پس ازپایان جنگ غزه امکان پذیر است

این استاد ژئوپلیتیک گفت: «تا زمانی که جنگ غزه به پایان نرسیده و ادامه دارد، اسرائیلی‌ها نیز خود را متعهد به انتقام گیری می‌دانند. اسرائیل بار‌ها از زبان نخست وزیر یا سایر مقام‌های ارشد اعلام کرده که ایران در حملات حماس به مواضع اسرائیل نقش داشته و حتی نقش اصلی را در این حملات داشته و در نتیجه اقداماتی علیه ایران نیز ترتیب داده اند که از ترور فرماندهان حماس تا مقامات نظامی ایران در سوریه گسترده است. پیشتر هم شاهد بودیم که اسرائیل اقدام به ترور در خاک ایران نیز کرده است؛ بنابراین مادامی که جنگ غزه ادامه دارد، این اتفاقات نیز ادامه دارد و آتش جنگ در منطقه روی بسیاری از مسائل تاثیرگذار خواهد بود. قبل از عملیات غزه نیز اسرائیل علیه ایران اقداماتی انجام می‌داد، اما عمده اقداماتی که اسرائیل در ایران انجام می‌داد به مسائل هسته‌ای مرتبط می‌شد و شامل اقداماتی خرابکارانه بود. اگر جنگ غزه به پایان برسد، روند مشکلات اسرائیل و ایران ادامه پیدا می‌کند، اما طبیعتا کمتر از امروز شاهد تنش‌ها خواهیم بود.»

وی افزود: «اسرائیل تلاش بسیار زیادی کرده که ایران و آمریکا را با هم درگیر و وارد یک بحران بزرگ‌تر کند، اما همچنان معتقدم که ایران و ایالات متحده به اشکال مستقیم و غیرمستقیم پیام‌هایی را با یکدیگر مبادله می‌کنند و خواهان درگیری مستقیم نیستند. اما درگیری‌های غیرمستقیم در نقاط مختلف بین ایران و آمریکا وجود دارد از جمله این درگیری‌ها می‌توان به مسائل به وجود آمده در عراق، سوریه، تنگه باب المندب و با حزب الله اشاره کرد. با این وجود مقامات ایران بار‌ها اعلام کرده اند که ما به دنبال تنش مستقیم با آمریکا نیستیم. تا کنون این موضوع به خوبی کنترل شده و امیدواریم در آینده نیز مسئله‌ای رخ ندهد که از کنترل خارج شود و تصور نمی‌کنم که با توجه به آتش بسی که در غزه مطرح است شرایط جدی تری در راه باشد. هرچند ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که عده‌ای در حال مخالفت با اتش بس هستند، چون معتقدند به ضرر نتانیاهو و کابینه وی است، ولی غرب و کشور‌های عربی نیز فشار‌هایی را وارد می‌کنند و گروه‌های نیابتی و جبهه مقاومت نیز در حال وارد کردن فشار هستند. معتقدم طی یکی، دو ماه آتی به نوعی آتش بس میرسیم که شاید تنش‌ها را تا حدودی کاهش دهد.»

فرجی راد تاکید کرد: «در حال حاضر هنوز دلیلی برای نگرانی از حضور اسرائیل در تنگه هرمز نمیبینم و خود اسرائیلی‌ها این را به عنوان یک مسئله سیاسی مطرح کرده اند. مدت هاست که کشتی‌های متعددی از تنگه هرمز عبور می‌کنند و تا کنون نیز هیچ تنش خاصی به وجود نیامده. در دریای عرب و اقیانوس هند برای چند کشتی اسرائیلی مشکلاتی به وجود آمده که هیچ ارتباطی هم به تنگه هرمز ندارد.»