چگونه صاحب امپراتوری هروئین افغانستان به مرد پکن تبدیل شد؟

فرارو- لین اودونل؛ ستون‌نویس «فارین پالسی» و روزنامه نگار و نویسنده استرالیایی است. او در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ میلادی رئیس دفتر خبرگزاری‌های «فرانسه» و «آسوشیتدپرس» در افغانستان بوده است. او بیش از یک دهه در چین بوده است. اودونل در مناطق درگیری از جمله در زمان حمله نیرو‌های امریکایی به افغانستان و عراق در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ میلادی حضور داشت. کتاب او با عنوان «چای شیرین در موصل: داستان واقعی دو زن بریتانیایی در عراق جنگ زده» داستان بیرحمی حکومت صدام بر آن کشور را از نگاه دو زن از شمال بریتانیا که با مردان عراقی ازدواج کرده‌اند روایت می‌کند. او به طور منظم در پژوهش‌های اندیشکده‌های مختلف درباره مسائل افغانستان همکاری می‌کند.

به گزارش فرارو به نقل از فارین پالیسی، یک سردسته مواد مخدر که امپراتوری هروئین او به جنگ طولانی طالبان در افغانستان کمک مالی کرد و زودتر از مدت زمان محکومیت خود از زندان امریکا در ازای مبادله با یک گروگان امریکایی آزاد شد اکنون با چین وارد تجارت شده است.

بشیر نورزی دوست نزدیک رهبر طالبان با شرکت‌های چینی در افغانستان که دست کم دو قرارداد معدنی و پتروشیمی را در مناقصه از آن خود ساخته اند قرارداد سرمایه گذاری مشترک مبهمی منعقد کرده است که منابع معدنی و امنیتی می‌گویند هیچ نفعی برای مردم فقیر افغانستان ندارد.

شرکت‌های چند میلیارد دلاری تولید و صادرات هروئین طالبان برای دهه‌های متمادی بر بازار جهانی تسلط داشته اند. نورزی پیش از زندانی شدن امپراتور تجارت هروئین محسوب می‌شد و گاهی از او با نام مشابه سلطان کوکائین کلمبیایی که تا زمان مرگ اش در سال ۱۹۹۳ میلادی کارتل مدلین را اداره می‌کرد "پابلو اسکوبار افغانستان" نامیده می‌شد.

نورزی یکی از معتمدین هیبت الله آخوندزاده رهبر طالبان بوده است. او در سپتامبر ۲۰۲۲ میلادی در جریان توافق دولت بایدن با طالبان در ازای آزاد شدن "مارک فریکس" غواص سابق نیروی دریایی ایالات متحده که توسط شبکه حقانی به گروگان گرفته شده بود مبادله شد.

"جاوید نورانی" کارشناس بخش معدن افغانستان می‌گوید: "نورزی به مثابه یک قهرمان به افغانستان بازگشت و بلافاصله به تجارت پرداخته و با آخوندزاده برای انعقاد قرارداد‌های معادن طلا و هم چنین اکتشاف نفت و گاز در شمال افغانستان علیرغم نداشتن تخصص در زمینه معدن همکاری نزدیک داشت".

نورانی می‌گوید نورزی از طریق فرایند غیر شفاف مناقصه و مهم‌تر از همه از طریق دوستی با مقام‌های ارشد طالبان توانسته با همکاری یک شریک چینی در قرارداد‌های حوزه معادن برنده مناقصه شود. یک منبع آگاه که نخواسته نام اش فاش شود می‌گوید که نورزی با "امیرخان متقی" سرپرست وزارت امور خارجه طالبان که کنترلی قوی بر قرارداد‌های معدن دارد نیز روابط نزدیکی داشته است. شرکت نورزی یک قرارداد اکتشافی برای مطالعه ظرفیت بالقوه هیدروکربنی در نزدیکی آمودریا مرز رودخانه با کشور‌های آسیای مرکزی ازبکستان و تاجیکستان دارد. آن منبع با اشاره به طالبان گفته است:"آنان به نورزی بسیار مدیون هستند".

افشای این که آخوندزاده از گسترش تجارت دوست قدیمی خود حمایت می‌کند با اعلام چین مبنی بر این که شی جین پینگ رئیس جمهور چین با پذیرش استورانامه نماینده طالبان در پکن او را به عنوان سفیر افغانستان پذیرفته همزمان است و عملا نشان می‌دهد که چین برخلاف سایر کشور‌های جهان حاکمیت طالبان بر افغانستان را برسمیت شناخته است. "اسدالله بلال کریمی" برای مراسم رسمی در تاریخ ۳۰ ژانویه در تالار بزرگ خلق پکن به ده‌ها سفیر تازه پذیرفته شده از سوی شی پیوست. وانگ ونبین سخنگوی وزارت امور خارجه چین، اما آن تصمیم پکن را یک پروتکل دیپلماتیک عادی توصیف کرد. اکنون به نظر می‌رسد که برنامه‌های طولانی مدت چین برای بهره برداری از ثروت معدنی افغانستان به طور مستقیم با نیاز طالبان به پول و برسمیت شناخته شدن دیپلماتیکی که به دولت آنان مشروعیت می‌بخشد مرتبط است.

روابط طولانی طالبان با حزب حاکم کمونیست چین از زمان بازگشت آن گروه به قدرت با قرارداد‌های شرکت‌های معدنی چینی که صد‌ها میلیون دلار درآمد داشته همراه بوده است. دولت چین که تقریبا یک میلیون مسلمان اویغور را به اردوگاه‌های بازداشت انتقال داده به نظر می‌رسد از رفتار افراطی طالبان در قبال مردم افغانستان به ویژه زنان آن کشور و محروم ساختن آنان از تحصیل و کار آشفته و نگران نشده است. انگیزه چین چیزی فراتر از دسترسی به مواد معدنی استراتژیک است.

اعتقاد بر این است که آخوندزاده از حملات گروه تحریک طالبان پاکستان به اهداف غیرنظامی، پلیس و نظامی در پاکستان پشتیبانی می‌کند. تحریک طالبان پاکستان مانند بسیاری دیگر از گروه‌های تروریستی فراملی در در افغانستان محافظت می‌شود، زیرا آنان برای کنترل مناطق قبیله‌ای شمال غرب پاکستان مبارزه می‌کنند.

بازگشت نورزی به تجارت نوید آن را می‌دهد که جریان نقدینگی به خزانه یکی از ثروتمندترین کارتل‌های تبهکار جهان ادامه یابد. منبعی که ترجیح داد ناشناس بماند به "فارین پالسی" گفته که بخش عمده فعالیت تجاری او در انتقال مواد مخدر به خصوص خشخالش از جنوب افغانستان به سمت مرکز در ولایت هلمند است جایی که او صاحب زمین‌های عظیمی می‌باشد و تجارت خود را "مانند یک میلیاردر زاغه نشین بمبئی" اداره می‌کند. او به عنوان رهبر قبایل نورزی با بسیاری از رهبران طالبان رابطه خویشاوندی دارد. گفته شده که نورزی نفوذ سیاسی زیادی درون طالبان دارد و پیش از دستگیری در سال ۲۰۰۵ میلادی به دلیل قاچاق هروئین به عنوان یک واسطه با ایالات متحده عمل می‌کرد. او در سال ۲۰۰۹ میلادی به حبس ابد محکوم شد.

برخی از چهره‌های حکومت پیشین افغانستان گمانه زنی می‌کردند که آزادی او مشروط به این بوده که به رابط میان طالبان و واشنگتن تبدیل شود با این وجود، حرکت او به سوی تجارت معدن می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد که او دیگر مرد واشنگتن نیست و در عوض چین را منبع مالی آینده می‌بیند که طالبان را در قدرت نگه می‌دارد.

آخوندزاده تولید خشخاش را ممنوع کرده اگرچه نورزی احتمالا دارای ذخایر تریاک است. بنابراین، حرکت طالبان به سوی بازار پردرآمدتر مواد مخدر صنعتی را تسهیل می‌کند. این کار با واردات مواد شیمیایی ارزان قیمت و به راحتی در دسترس آسان‌تر نیز خواهد شد. تولید مواد مخدر صنعتی به خصوص شیشه بسیار ارزان‌تر از هروئین است و بازده مالی آن نیز بسیار بیش‌تر می‌باشد. ممنوعیت کشت و تولید خشخاش پیش‌تر منجر به افزایش چشمگیر تولید شیشه شده که آثار آن در سراسر جهان مشهود بوده است. مرزبانان ایرانی در تاریخ ۲ ژانویه اعلام کردند که در عملیات اخیر ۱۷۱ کیلوگرم شیشه ساخت افغانستان را کشف و ضبط کرده اند.

سرمایه گذاری‌های تجاری جدید نورزی یادآور آن است که فساد از دیرباز یکی از مشخصه‌های بخش معدن افغانستان بوده است. ده‌ها سال است که به مردم افغانستان گفته می‌شود ذخایر عظیم یعنی منابعی زغال سنگ، مس و آهن، سنگ‌های قیمتی، لیتیوم، مرمر و طلا ذخایری برای تسهیل رفاه مردم خواهند بود در عوض، جنگ ۲۰ ساله و فقدان زیر ساخت‌ها تحقق آن وعده را میسر نساخت و طالبان از خشونت به عنوان پوششی برای غارت در مقیاس بزرگ استفاده کردند.

به نظر می‌رسد نورزی به آن سنت البته از طریق کانال‌های شبه رسمی که اکنون توسط طالبان کنترل می‌شود ادامه خواهد داد. شرکت او یک قرارداد سه ساله ۳۱۰ میلیون دلاری برای توسعه استخراج ذخایر طلا در ولایت تخار را امضا کرده است. نورانی می‌گوید: "پیش‌تر شرکت وست لند جنرال تریدینگ به عنوان پیمانکار معدن نیز فاقد تخصص و ظرفیت لازم برای استخراج ۳۱ تن طلای تخمینی آن معدن از بستر رودخانه‌های عمیق و صخره‌ای بود، اما از طریق ارتباط با یکی وزرای دولت سابق در مناقصه برنده شد".

قرار است طبق قرارداد شرکت تحت ریاست نورزی ۵۶ درصد از سود حاصل از معامله را به افغانستان پرداخت کند و برنامه ریزی شده که اجرای عملیات و توسعه آن از سه ماه آینده آغاز شود. نورانی این قرارداد را غیرحرفه‌ای و غیر واقعی خواند و گفت که هر شرکت معدنی جدی به سال‌ها آزمایش، برنامه ریزی و آماده سازی پیش از شروع استخراج نیاز دارد. به گفته او احتمال بیش تری وجود دارد که نورزی سهام شرکت را به شریک چینی خود بفروشد که سپس منافع خود را به شرکت‌های کوچک چینی بفروشد که به نوبه خود سهام آنان را افزایش می‌دهد و پول را به جریان می‌اندازند.

نورانی می‌گوید در این سناریوی رانتی معدن توسعه نمی‌یابد و هیچ سودی به سوی مردم افغانستان سرازیر نمی‌شود شغلی ایجاد نمی‌شود و تمام سرمایه گذاری‌های پیمانکاران فرعی کوچک از بین می‌رود. او می‌گوید در آن سناریو همگان بازنده هستند جز نورزی و همفکران اش در رهبری طالبان.