سرنوشت ساخت خانه‌های ۲۵متری به کجا رسید؟

ساخت خانه‌های ۲۵متری در ماه‌های گذشته خبرساز بوده است و در حالی که اتحادیه تعاونی‌های عمرانی شهر تهران از آغاز ساخت واحد‌های کوچک‌متراژ ۲۵متری خبر می‌دهد، برخی به مخالفت با این طرح برخاسته و با دلایلی مثل مغایرت این طرح با الگو‌های ایرانی و اسلامی و طرح فرزندآوری، آن را پس می‌زنند.

به گزارش شرق، این مباحث در بازار خصوصی مسکن در شرایطی است که در طرح جامع مسکن حداقل متراژ در نظر گرفته‌شده برای هر نفر ۱۷ مترمربع قید شده است و از آن سو گزارش‌هایی وجود دارد که در کشور‌های توسعه‌یافته اقبال به مسکن کوچک‌متراژ افزایش داشته است. اقبال به مسکن کوچک‌متراژ طیف گسترده‌ای از دلایل را شامل می‌شود؛ از کمبود زمین و افزایش جمعیت گرفته تا مزایای محیط‌زیستی خانه‌های کوچک‌متراژ. هر چند در این گزارش‌ها به محدودیت فضا به عنوان یک عامل رشد بعد خانوار اشاره می‌شود، اما در نهایت تأکید می‌کند که این خانه‌ها برای خانواده‌های بزرگ در نظر گرفته نشده و می‌تواند به عنوان یک گزینه موقت برای خانوار و حتی دانشجویان و مهاجران تلقی شود.

آغاز ساخت مسکن ۲۵متری

ساخت خانه‌های کوچک‌متراژ ۲۵ متری با حواشی متعددی در ماه‌های گذشته روبه‌رو بوده است. حواشی‌ای که بیشتر نوک پیکان انتقاد را به سمت مغایرت این خانه‌ها با الگوی سکونت ایرانی-اسلامی و طرح فرزندآوری می‌داند و برخی حتی آن را رقیب جدی طرح نهضت ملی مسکن می‌دانند. این در حالی است که مدافعان این طرح می‌گویند اساسا الگوی مسکنی به نام الگوی سکونت ایرانی و اسلامی وجود ندارد و این ادعا‌ها عجیب است.

از آن سمت مدافعان این طرح معتقد هستند که این واحد‌ها برای خانواده‌های پرجمعیت ساخته نشده‌اند و مانند تمام کالا‌های موجود در بازار، مشتریان خاص خود را دارند. ضمن اینکه مدافعان طرح می‌گویند بازار مسکن یک بازار خصوصی و رقابتی است و مسکن ۲۵متری مشتریان خود را دارد و این مصرف‌کنندگان هستند که باید تصمیم بگیرند واحد‌های نهضت ملی مسکن را خریداری کنند یا واحد‌های مسکونی دیگر را.

خشایار باقرپور، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران، در یک میزگرد خبری درخصوص طرح مسکن ۲۵متری که آن را مسکن اقتصادی می‌نامد، توضیح داد: موضعی که شورا شهر تهران و شهرداری داشتند سبب شد تا اجرای این طرح در منطقه ۱۹ تهران عملیاتی نشود؛ به همین دلیل، شهرکی به مساحت یک میلیون مترمربع در استان تهران در نظر گرفته شده که ظرفیت ساخت ۲۰ هزار مسکن اقتصادی را دارد و قرار است مسکن اقتصادی در این شهرک ساخته شود.

او افزود: این طرح برگرفته از بخش تعاون بوده و هیچ ارتباطی با طرح مسکن ملی دولت رئیسی ندارد و با همکاری‌ای که با شرکت‌های دانش‌بنیان داشتیم، اولین شهرک تمام‌هوشمند و پاک کشور به بهره‌برداری خواهد رسید که مرحله کلنگ‌زنی و آغاز به کار آن تا پایان سال جاری رقم خواهد خورد. زمان‌بندی دقیقی نیز برای اجرای این پروژه در نظر گرفتیم؛ به طوری که ۱۸ ماه زمان اجرای زیرساخت‌ها و ۲۴ ماه زمان تحویل فاز اول خواهد بود. فاز‌های دو تا چهار نیز به فاصله یک‌ساله انجام می‌شوند.

باقرپور با اشاره به افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه تولید مسکن گفت: از آنجایی که هزینه ساخت‌وساز طی یک سال گذشته بیش از ۱۶۰ درصد رشد یافت، می‌توان مدعی بود که زمان اصلی‌ترین عامل هزینه برای این طرح است. به همین واسطه و با همکاری چندین بانک، ۴۰ درصد از تأمین سرمایه مورد نیاز این شهرک از طریق وام‌های بدون بهره انجام خواهد شد.

مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران ادامه داد: با فرض شرایط فعلی یعنی دلار ۵۰ هزار تومان، قیمت مسکن‌های اقتصادی متری ۲۵ میلیون تومان برآورد شده است. البته در این شهرک به علت دید و نگاه مردم، تمام خانه‌ها ۲۵متری نبوده و خانه‌هایی با متراژ‌های بالاتر و حتی ۸۵ متری نیز طراحی و اجرا خواهد شد.

در بخش دیگری از این میزگرد رسانه‌ای، باقرپور در پاسخ به انتقادات این طرح پرداخت و گفت: بار‌ها و بار‌ها گفته شده است که این طرح هیچ ربطی به ساخت چهار میلیون مسکن دولت سیزدهم ندارد و تماما برگرفته از بخش تعاون است. آمار معاملات مسکن تهران عدد هزار و ۵۰۰ واحد را نشان می‌دهد در حالی‌که این عدد در سال‌های نه‌چندان دور چیزی حدود ۲۰ هزار واحد بود؛ بنابراین کاهش شدید قدرت خرید مردم سبب کاهش معاملات مسکن شده است و نیاز به افزایش عرضه در بازار مسکن و تعدیل قیمت وجود دارد که با اجرای این طرح، دهک‌های کم‌درآمد جامعه نیز صاحب خانه می‌شوند.

باقرپور ادامه داد: از طرفی برخی افراد معتقد هستند طرح مسکن‌های اقتصادی در راستای سیاست فرزندآوری نبوده و حتی مغایر با سبک زندگی ایرانی-اسلامی است. در پاسخ باید گفت به خاطر مشکل مسکن ازدواج کمتری ثبت می‌شود که حال نگرانی درخصوص فرزندآوری وجود داشته باشد.

میکروآپارتمان‌ها در بازار مسکن جهان

حواشی درباره ساخت مسکن ۲۵ متری در ایران در شرایطی است که میانگین متراژ مسکن در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. ایندیپندنت در گزارشی به یک مطالعه جدید استناد کرده و نوشته است میانگین متراژ مسکن در بریتانیا از سایر کشور‌های اروپایی کمتر است. بر اساس این پژوهش که توسط Find Me A Floor انجام شده، میانگین متراژ خانه‌های مسکونی در بریتانیا ۷۱.۹ مترمربع است.

این در حالی است که کانادا با ۱۵۰ مترمربع، بزرگ‌ترین خانه‌های دنیا را دارد و آمریکا با ۱۳۰ مترمربع پس از آن قرار دارد. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که هنگ‌کنگ با میانگین ۳۱.۹ مترمربع کوچک‌ترین خانه‌های جهان را دارد.

ایندیپندنت در ادامه می‌نویسد که میانگین متراژ خانه‌های مسکونی ولز ۸۳.۰۲ مترمربع و فرانسه ۷۹.۵۷ متر‌مربع است. میانگین متراژ خانه‌های مسکونی ایتالیا ۱۰۸.۲۱ مترمربع است و خانه‌های نیوزیلند در زمین‌های سرسبز و منظره کوه‌های سر به فلک کشیده به طور میانگین ۱۱۵.۷۳ مترمربع وسعت دارد. این در حالی است که میانگین متراژ خانه‌های استرالیا ۸۶.۷۹ مترمربع تخمین زده می‌شود.

درباره حداقل متراژ استاندارد خانه‌های مسکونی در اروپا، محدودیت خاصی ذکر نشده است؛ تنها یورواستات نوشته که متوسط فضای مسکونی برای هر نفر در سال ۲۰۲۱ در اتحادیه اروپا ​​۱.۶ اتاق بوده است و در میان کشور‌های عضو، بیشترین میانگین فضای مسکونی برای هر نفر، ۲.۳ اتاق در کشور‌های بلژیک، ایرلند و هلند بوده است و کمترین فضا یعنی ۱.۱ اتاق برای هر نفر در لهستان و رومانی و سپس کرواسی، لتونی و اسلواکی با ۱.۲ اتاق برای هر نفر گزارش شده است.

با این حال گزارش‌های موجود حاکی از آن است که تقاضا برای خانه‌های کوچک در اروپا، آمریکا و حتی آسیا افزایش داشته است. افزایش تقاضا برای خانه‌های کوچک بسیار متنوع است و طیف گسترده‌ای از دلایل از‌ جمله افزایش قیمت مسکن، محدودیت زمین و رشد جمعیت را در بر می‌گیرد و به فواید محیط‌زیستی خانه‌های کوچک می‌رسد. برای مثال، CNBC به افزایش تقاضا برای خانه‌های کوچک در آمریکا اشاره کرده و می‌نویسد که افزایش هزینه‌های مسکن سبب شده که تقاضا برای خانه‌های زیر ۶۰۰ فوت مربع افزایش داشته باشد.

نیویورک‌تایمز، اما در گزارشی دیگر ملاحظات محیط‌زیستی را دلیل اشاعه خانه‌های کوچک‌متراژ در بازار مسکن آمریکا می‌داند. این رسانه نوشته است که داشتن فضا و وسایل کمتر می‌تواند به مصرف کمتر منابع طبیعی منجر شود و از آن سو مصرف انرژی را کاهش دهد، در نتیجه خانه‌های کوچک از نقطه نظر انتشار کربن مزیت دارند.

در این گزارش به منابع مختلف آماری مانند CommSec، RBA، UN، سرشماری ایالات متحده، مسکن اروپا، اداره آمار استرالیا، انجمن خانه‌سازان کانادا، Infometrics و سالنامه آماری ژاپن استناد شده و نوشته است که متوسط ​​اندازه خانه در آمریکا در سال ۲۰۱۷، ۲۲۵ مترمربع بود. متوسط ​​اندازه خانه در بریتانیا نسبتا کوچک و ۷۶ متر‌مربع است، در‌حالی‌که اندازه متوسط ​​خانه در کانادا با ۱۸۱ مترمربع بوده است. در چین، به طور میانگین ۶۰ مترمربع بوده و در ۱۵ سال گذشته تقریبا دو برابر شده است.

بر مبنای این گزارش، در آمریکا میانگین اندازه خانه از دهه ۱۹۷۰ افزایش یافته است. نقطه اوج در سال ۲۰۱۵ با مساحت ۲۲۹ مترمربع بود و سپس در دو سال بعد از آن کمی کاهش یافت. در این گزارش تأکید می‌شود که با این حال از یک چیز مطمئن است؛ اینکه خانه‌های بزرگ‌تر به گرمایش و سرمایش بیشتری نیاز دارند.

نیویورک‌تایمز با استناد به الگوی مصرف مسکن کوچک‌متراژ در برخی کشور‌ها مانند هنگ‌کنگ می‌نویسد که یک نفر در هنگ‌کنگ با تنها ۱۵ مترمربع، سرانه فضای مسکونی معادل یک‌چهارم یک آمریکایی را دارد. این در حالی است که در سوئد سرانه فضای مسکونی یک نفر به ۳۵ تا ۴۰ مترمربع می‌رسد و میانگین برای ایتالیا، بریتانیا، ژاپن، اسپانیا، سوئد، فرانسه و یونان هم در همین حدود است. در انتهای این گزارش با تأکید بر مزایای محیط‌زیستی خانه‌های کوچک عنوان می‌شود که الگوی مصرف خانه‌های کوچک در برخی کشور‌های آسیایی یک مدل هوشمندانه است.

‌در برخی گزارش‌های دیگر به میکروآپارتمان‌ها اشاره می‌شود و خبر می‌دهند که اقبال به میکروآپارتمان‌ها در اروپا و آمریکا افزایشی بوده است. در این گزارش‌ها قید می‌شود که بسیاری از شهروندان کشور‌های توسعه‌یافته ترجیح می‌دهند به جای زندگی در خانه‌های بزرگ، اما اشتراکی، زندگی در خانه‌های کوچک اختصاصی را تجربه کنند.

بعضی از این گزارش‌ها، میکروآپارتمان‌ها را در جهت عدالت اجتماعی می‌دانند و می‌نویسند که این خانه‌ها به افراد با درآمد کمتر اجازه می‌دهند که در نقاط مرفه شهر یا شهر‌های گران‌قیمت ساکن شوند.