صادرات ایران در برابر واردات کم ارزش‌تر شد؟

بر اساس محاسبات مشاهده می‌شود علی‌رغم اینکه تراز تجاری ده ماهه امسال بدون محاسبه صادرات نفت، به دومین تراز تجاری منفی از سال ۱۳۹۲ تاکنون رسیده است، ارزش هر تن کالای وارداتی نیز نسبت به کالای صادراتی بیشتر از قبل شده است.

به گزارش اکوایران، بررسی‌ها از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد درآمد ایران از صادرات کالا‌ها علی‌رغم اینکه به‌طور قابل توجهی افزایش یافته، اما در مقایسه با سال گذشته کمتر شده است. این درحالیست که میزان واردات در کشور به رکورد ده ساله خود رسیده و همین موضوع تراز تجاری را شدیدا منفی کرده است. علاوه بر این موضوع مشاهده می‌شود در سال‌های مورد بررسی، درحالیکه ارزش هر تن کالای صادراتی تقریبا ثابت بوده، اما هر تن کالای وارداتی ارزشمندتر شده است.

شایان ذکر است تمامی اعداد مربوط به ده ماهه ابتدایی هر سال بوده و همچنین صادرات نفتی در محاسبات لحاظ نشده است.

بیشتر شدن اختلاف صادرات و واردات ایران

بررسی داده‌های گمرک نشان می‌دهد تراز تجاری ده ماهه در سال ۱۴۰۲ حدود منفی ۱۳.۹ میلیارد دلار به ثبت رسیده است. به طور کلی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ در تمامی سال‌ها تراز تجاری ده ماهه ایران، بجز سال ۱۳۹۵، منفی بوده است. این درحالیست که تراز تجاری ثبت شده در ۱۴۰۲، دومین رکورد منفی در سال‌های برشمرده شده تلقی می‌شود.

به همین ترتیب منفی‌ترین تراز تجاری ده ماهه ایران در ۱۳۹۸ با رقم منفی ۱۴.۵ میلیارد رقم خورده است. سپس تا سال ۱۴۰۱ تراز تجاری بهبود یافته و نهایتا به منفی ۳.۱ میلیارد دلار رسیده است. پس از آن در سال جاری ناگهان منفی ۱۳.۹ میلیارد دلار را به ثبت رسانده است.

چرا تراز تجاری ده ماهه منفی‌تر از گذشته شده است؟

نکته قابل توجه این است که در سال ۱۴۰۱ بالاترین حجم صادرات غیرنفتی ده ماهه ایران با ارزش ۴۵.۵ میلیارد دلار به ثبت رسید، اما در سال جاری این رقم کاهش یافته و به ۴۰.۵ میلیارد دلار رسیده است. علاوه بر این موضوع حجم واردات نیز افزایش یافته و در مقایسه با سال گذشته از ۴۸.۷ میلیارد دلار به ۵۴.۴ میلیارد دلار رسیده است. همین موضوع نیز باعث شده تا تراز تجاری که اختلاف بین صادرات و واردات را نشان می‌دهد، در مقایسه با سال گذشته عمیق‌تر شود.

برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند دلیل عمیق‌تر شدن اختلاف واردات و صادرات در سال جاری عمدتا مربوط به تثبیت نرخ ارز بوده که واردات را ارزان و حاشیه سود صادرات را کاهش داده است. البته بررسی صحت این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

ارزشمندتر شدن هر تن کالای وارداتی در مقابل کالا‌های صادراتی

علاوه بر این موضوع، مشاهده می‌شود ارزش هر تن کالای وارداتی از ۱۴۷۲ دلار در ۱۳۹۰ افزایش یافته و در سال جاری به بالاترین مقدار خود به ارزش ۱۶۶۳ دلار در یک دهه اخیر رسیده است درحالیکه ارزش هر تن کالای صادراتی در طول این ده سال تقریبا تغییری نکرده و حدود ۳۵۸ دلار در ۱۴۰۲ ثبت شده است.

به عبارت دیگر هر تن کالای وارداتی ایران گرانتر شده و در مقابل ارزش هر تن کالای وارداتی در یک دهه اخیر تقریبا تغییر زیادی نداشته است. این موضوع ممکن است به دلیل افزایش میزان فناورانه بودن و پیچیدگی کالا‌های وارداتی ایران در طول دهه اخیر باشد درحالیکه ایران علی‌رغم اینکه شاخص‌های فناوری خود را به شدت بهبود داده است، اما نتوانسته تا این فناوری‌ها را در کالا‌های صادراتی به کار گیرد و پیچیدگی آن‌ها را افزایش دهد.

همچنین ممکن است گران‌تر شدن کالا‌های وارداتی به دلایلی همچون افزایش هزینه واردات به دلیل تحریم یا قوانین تجاری کشور‌ها باشد.