کشف «نقشۀ سنگی آسمان» با قدمت ۲۵۰۰ سال در ایتالیا

دو سنگ دایره‌ای به قطر ۵۰ سانتی‌متر در روپین پیکولو، یک قلعه باستانی بالای تپه در استان تریست ایتالیا کشف شده‌اند که یکی از آن‌ها ممکن است یکی از قدیمی‌ترین نقشه‌های آسمانی باشد که در ایتالیا یافت شده است. این کشف در یک بیانیه مطبوعاتی از سوی موسسه ملی اخترفیزیک ایتالیا (INAF) اعلام شد.

به گزارش فرادید، روپین‌پیکولو یک سازه دفاعی است. از این استحکامات که مربوط به دورانی بین ۱۸۰۰ تا ۱۶۵۰ قبل از میلاد هستند تا ۴۰۰ قبل از میلاد استفاده شده است.

میان بسیاری از قلعه‌های منطقه کارست، قلعه روپین‌پیکولو یکی از بهترین قلعه‌های حفظ‌شده است. این قلعه خارج از شهر، روی تپه‌ای آهکی قرار دارد که بالای آن با دیواری به ضخامت ۴-۳ متر محصور شده و ارتفاع آن در برخی نقاط به ۷ متر می‌رسد. حداکثر ارتفاع این سازه به ۳ متر میرسد، اما در اصل باید ۸-۷ متر بوده باشد.

اخیرا طی کاوش‌های باستان‌شناسی، دو سنگ مدور بزرگ و ضخیم به قطر حدود ۵۰ سانتی‌متر و ضخامت ۳۰ سانتی‌متر، نزدیک ورودی قلعه کشف شده و توجه باستان‌شناسان را به خود جلب کرده‌اند.

نمای هوایی روپین‌پیکولو

به گفته پائولو مولارو از INAF و محققان دانشگاه کافوسکاری ونیز و ICTP، یکی از این سنگ‌ها نمایانگر خورشید است، در حالی که سنگ دیگر یک نقشه آسمانی حکاکی‌شده است که مربوط به قرن چهارم قبل از میلاد است.

مجله نجوم آلمانی «اخبار نجومی» مطالعه‌ای در مورد این سنگ‌ها منتشر کرد که در آن، نویسندگان این مطالعه گزارش کردند این نقشه آسمانی، آسمان بالای روپین‌پیکولو را حدود ۲۵۰۰ سال پیش نشان می‌دهد، بنابراین این کشف قدیمی‌ترین نقشه آسمانی شناخته‌شده‌ای است که در ایتالیا ترسیم شده است.

مولارو می‌گوید: «فدریکو برناردینی، باستان‌شناسی که من نمی‌شناختم، با من تماس گرفت و گفت که به یک ستاره‌شناس نیاز دارد، چون انگار صورت فلکی عقرب را در یک سنگ حکاکی‌شدۀ باستانی شناسایی کرده است. نخستین واکنش من ناباوری بود، زیرا قسمت جنوبی عقرب درست بالای افق در عرض‌های جغرافیایی ما قرار دارد و نمی‌توانسته برای مردم عهد باستان قابل تشخیص باشد. اما بعد، با کشف اینکه تقدم اعتدالین آن را حدود ۱۲-۱۰ درجه بالا برده، شروع به کاوش عمیق‌تر در این پرسش کردم… پس با توجه دقیق به نقشۀ سنگی توانستم صورت‌های فلکی شکارچی، خوشه پروین و ذات‌الکرسی را شناسایی کنم.»

تیم کاوش، ۲۹ حکاکی روی سنگ را شناسایی کرده که کاملاً با صورت‌های فلکی کتسیوپیا، شکارچی، عقرب و خوشه پروین مطابقت دارند. محققان فرض می‌کنند این حکاکی‌ها احتمالاً توسط همان شخص با استفاده از چکش و یک اسکنه فلزی با نوک ۶ تا ۷ میلی‌متری بر اساس زاویه آثار برش در سنگ ایجاد شده است.

محققان از برنامه Stellarium برای شبیه‌سازی آسمان شب استفاده کردند، چون ستاره‌ای به نام Theta Scorpii در دهه ۱۸۰۰ قبل از میلاد به قدری در افق پایین بود که امروزه نمی‌توان آن را دید.

اما بیایید به ۲۹ نشانه بپردازیم. همه به جز یکی روی ستارگان عقرب، شکارچی، خوشه پروین و احتمالاً با در نظر گرفتن ۵ علامت پشت سنگ، کاسیوپیا اضافه‌شدنی هستند و این یک همپوشانی با اهمیت آماری بسیار بالا است. به بیان دیگر، بسیار بعید است که چیدمان آن نشانه‌ها صرفاً نتیجه تصادف بوده باشد.

همه را به جز یکی گفتیم. اما علامت بیست و نهم هم می‌تواند عمدا آنجا باشد. نویسندگان پیشنهاد می‌کنند این یکی می‌تواند ابرنواختر باشد یا به اصطلاح «یک ابرنواختر شکست‌خورده». پس یکی از آن اجرام که ستاره‌شناسان آن را گذرا می‌نامند: در یک نقطه مشخص ظاهر می‌شوند و سپس دوباره ناپدید می‌شوند. اگر این گمان درست باشد، به گفته محققان، امروز ممکن بود یک سیاه‌چاله در آن نقطه از آسمان وجود داشته باشد.

دیسک نبرا (Nebra disk)، یک دست‌سازه برنزی از آلمان که قدمت آن به حدود ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد و دارای کاربرد‌های طلایی به نمایندگی از خورشید، ماه و خوشه پروین است، احتمالاً قدیمی‌ترین تمثال شناخته‌شده از آسمان شب است. با این حال، این دست‌سازه بیشتر یک تمثال نمادین است تا یک نقشه واقعی. برای نقشه‌های «دقیق» باید به قرن نخست قبل از میلاد رجوع کنیم، زمانی که نقشه‌ها به احتمال زیاد از فهرست هیپارکوس ۱۳۵ قبل از میلاد مشتق شدند.