«ضریب هوشی» آینده ما را پیش‌بینی می‌کند؟

ضریب هوشی (IQ) نمره‌ای است که از چندین آزمون استاندارد برای محاسبۀ نسبی هوش انسان به دست می‌آید. هر کدام از آزمون‌ها بخشی از ویژگی‌های مغزی فرد را می‌آزماید و سپس با توسل به آن‌ها و با در نظر گرفتن سن فرد، ضریب هوشی حساب می‌شود.

به گزارش عصر ایران، در تازه‌ترین تحقیقات، پژوهشگران از آزمایش‌های DNA برای تخمین میزان هوش فرد استفاده کرده‌اند. این پژوهشگران صد‌ها ژن را به هوش مرتبط دانسته‌اند.

برخی از محققان معتقدند تعیین ضریب هوشی افراد، ولو به صورت نسبی، می‌تواند مانع از اتلاف عمر آنان شود. مثلا اگر کسی از هوش لازم برای پیشرفت در رشته‌های علمی یا مقاطع تحصیلی خاصی برخوردار نیست، پیش از آنکه تلاش کند وارد این حیطه‌ها شود، از این حقیقت باخبر می‌شود و عمرش را صرف کار دیگری می‌کند.

آیا شما پذیرای دنیایی هستید که در آن یک آزمایش دی‌ان‌ای ۵۰ دلاری می‌تواند شانس راهیابی شما به مقطع دکتری را پیش‌بینی کند یا بگوید کدام نوزاد به پیش‌دبستانیِ نخبه‌ها راه می‌یابد؟ رابرت پلومین، ژنتیک‌شناس رفتاری، می‌گوید در آینده به این تکنولوژی دست خواهیم یافت. محققان ژنتیک دهه‌ها به دنبال عوامل ارثی "هوش" بوده‌اند، اما تحقیقات‌شان بدون نتیجه ماند.

در حال حاضر مطالعات بر ژن‌ها آنقدر گسترده و قدرتمند شده است که دانشمندان توانسته‌اند تمرکز خود را روی تفاوت‌های ژنتیکی مرتبط با بهرۀ هوشی بگذارند. در یک سال گذشته، با تکیه بر مطالعات ژن‌شناختی بر روی ۲۰۰ هزار، ۵۰۰ نفر تاثیر ژن را در عملکرد بهرۀ هوشی نشان داده‌اند.

نتایج یک آزمایش DNA یک میلیون نفر را با دستاورد‌های آکادمیک‌شان مرتبط می‌داند. پلومین می‌گوید این کشفیات به این معنی است که می‌توانیم DNA کودکی را مورد مطالعه قرار بدهیم و مقدار هوش او را تخمین بزنیم.

این دکتر آمریکایی در کینگز کالج لندن مطالعه‌ای بلندمدت را روی ۱۳ هزار دوقلوی بریتانیایی انجام داده. پلومین خلاصه‌ای از طرح آزمون "دی‌ان‌ای بهرۀ هوشی" را در مقاله‌ای با عنوان "ژنتیک‌های تازۀ هوش" نوشته است.

به گفتۀ او، والدین در آزمون‌هایی شرکت می‌کنند تا توانایی‌های روانی کودکشان را پیش‌بینی کنند و تصمیم‌هایی برای تحصیل فرزندشان بگیرند. پلومین این روش را "تحصیل مناسب" می‌نامد.

در حال حاضر این پیش‌بینی‌ها صحت آنچنانی ندارند. تغییرپذیری DNA که به نمرات آزمون مربوط است کمتر از ۱۰ درصد تفاوت‌های هوشی میان اروپایی‌های اصیل را، که در این آزمون حضور داشتند، توضیح می‌دهد. برخلاف این توضیح، طبق یافته‌های مجلۀ «MIT Technology Review» جنبه‌هایی از طرح آزمونیِ پلومین در حال وقوع است. حداقل سه سرویس آنلاین از جمله «Gene Plaza» و "DNA LAND" طرحی را آغاز کرده‌اند که با نمونۀ آب دهان فرد، هوش ژنتیکی او را تخمین می‌زنند. بقیۀ آزمایشگاه‌ها عقب کشیده‌اند.

مسئولان «۲۳andMe»، بزرگ‌ترین کمپانی‌ای که گزارش‌های سلامت DNA را ارائه می‌کند، می‌گویند به دلیل ضعف در دریافت اطلاعات، نمی‌توانند مغز دانش‌آموزان را مورد ارزیابی قرار دهند.

برخی از دانش‌آموزان هم به این پیشرفت‌ها واکنش نشان داده و با MIT Technology Review تماس گرفته‌اند و گفته‌اند که آزمایش‌های DNA نباید برای ارزیابی چشم‌انداز تحصیلی کودکان به کار برود.

کاترین بلیس، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا و نویسندۀ کتابی که استفاده از ژنتیک را در علم جامعه‌شناسی زیر سؤال برده است، می‌گوید: «تصور این است که هر جایی برویم این اطلاعات را با خودمان خواهیم برد؛ مثل سامانۀ بازشناسی با امواج رادیویی. گویی همه می‌فهمند ما کی هستیم، و قرار است چه کاری انجام دهیم. این موضوع برایم ترسناک است.»

از نظر روانکاوها، آزمون‌های ضریب هوشی چیزی را به نام "جی" اندازه می‌گیرند. "جی" در واقع فاکتور عمومی هوش است. افرادی که در ریاضیات، استدلال فضایی، توانایی کلامی و مهارت‌های دیگری که آزمون می‌تواند آن‌ها را اندازه‌گیری کند، عملکرد بهتری دارند "جی" آن‌ها بالاتر است. اما این همۀ ماجرا نیست.

فاکتور "جی" به شدت با درآمد، شادی، سلامت و طول عمر مرتبط است. هر چه میزان "جی" بیشتر باشد بهتر است و از نظر پلومین فاکتور "جی" در واقع "متغیر مقتدر" در زندگی به شمار می‌رود. همچنین این فاکتور به شدت موروثی است.

مقایسۀ دوقلو‌هایی که هم از لحاظ یکسانی و هم از لحاظ همزادی، در هنگام تولد از یکدیگر جدا شده‌اند یا با یکدیگر بزرگ شده‌اند، نشان داده است ژنتیک برای بیش از نیمی از هوش کارکرد دارد که این موضوع تاثیر قابل توجهی بر ژن‌ها می‌گذارد. بقیۀ ماجرا به مدارسی که در آن‌ها درس خوانده‌اید، رژیم غذایی و عوامل محیطی دیگر مربوط می‌شود.

اما کدام ژن خاص مسئول است؟ تحقیق ابتدا چندان خوب پیش نرفت. پلومین وقتی ژنوم‌های ۷۹۰۰ کودک را در سال ۲۰۱۰ مورد مطالعه قرار داد، نتوانست ارتباطی میان آن‌ها بیابد. او بعد‌ها در تحقیقی نافرجام شرکت کرد که توسط کمپانی تعیین توالی DNA چینی انجام می‌شد و پلومین DNA بیش از هزار نابغۀ آمریکایی را در اختیار آن‌ها گذاشت.

اما طی گزارش‌هایی، این کمپانی چینی متهم به پرورش "نوزادان نابغه" شد. بنابراین پروژه متوقف شد. بالاخره در ماه مه ۲۰۱۷ شکار ژن نتیجه داد. در مطالعۀ هلندی‌ها با استفاده از ترکیب ژن‌های ۷۸ هزار و ۳۰۸ نفری که در آزمون‌ها شرکت کردند (که شامل ۲۸۲۵ دوقلوی پلومین می‌شد)، به اختلاف‌های ۲۲ ژنی که به ضریب هوشی مرتبط است، پرداخته شد.

تا ماه مارس ۲۰۱۸، تعداد افراد به ۱۹۹ هزار نفر و ژن‌ها به ۵۰۰ رسید. پلومین می‌گوید گزارشی در آینده ارتباط‌های میان ۱۰۰۰ ژن را معین می‌کند. هر متغیر ژنتیکی که تا به حال کشف شده است تاثیری اندک دارد. یعنی به طور میانگین ضریب هوشی را ذره‌ای افزایش یا کاهش می‌دهد.

حیلۀ تبدیل این یافته‌ها به آزمون "ضریب هوشی دی‌ان‌ای" این است که به سادگی امتیاز‌ها و کسری‌هایی را که در ژنوم خاص یک فرد است، پیدا می‌کنید. این گونه ارزیابی‌ها را "نمرات پلی‌ژنیک" می‌نامند.

نمرات پلی‌ژنیک خیلی سریع به موضوع مهمی بدل شده‌اند چراکه برای هر گونه خصوصیتی کارکرد دارند؛ مانند بیماری قلبی، دیابت و شیزوفرنی و در کل تا به حال برای دو هزار خصوصیت شناسایی شده‌اند.

پلومین برای طرح‌ریزی این آزمایش‌ها سریع عمل کرد. این ژنتیک‌شناس آب دهانش را در لوله‌ای ریخت و نمرۀ DNA خود را از مرکز تحقیقاتی دریافت کرد. او دسته‌بندی ژنتیکی خود را طی جلساتی ارائه کرد. بیشترین خطر آرتروز در او مشاهده شده است، میزان افسردگی‌اش پایین‌تر از حد میانگین است و از صد نفر او نودوچهارمین فرد چاق است.

از نظر پلومین که وزنش ۱۰۸ کیلو است، "پیش‌بینی ژنتیکی"، یک عمر مبارزۀ او را با نشاسته و شیرینب توضیح داده است.