روسیه از اشتباهات خود در جنگ اوکراین چه درسی آموخته است؟

فرارو- مایکل آر گوردون، از اکتبر ۲۰۱۷ میلادی خبرنگار حوزه امنیت ملی وال استریت ژورنال بوده و پیش از آن به مدت ۳۲ سال خبرنگار نظامی و دیپلماتیک نیویورک تایمز بود. این خبرنگار پرسابقه در طول مرحله اول جنگ عراق تنها گزارشگر مطبوعاتی بود که در مقر فرماندهی زمینی جبهه ائتلاف به فرماندهی ژنرال "تامی فرانکز" حضور داشت موقعیتی که به او امکان منحصر به فردی برای دسترسی به پوشش استراتژی حمله را داده بود. او نویسنده کتاب پرفروش "کبرا ۲" در سال ۲۰۰۷ میلادی بوده که روایتی دست اول از درون تهاجم امریکا علیه عراق و اشغال آن کشور را ارائه می‌دهد. گوردون به همراه "جودیت میلر" زمانی که او برای نیویورک تایمز کار می‌کرد اولین افرادی بودند که در مورد برنامه ادعایی تسلیحات هسته‌ای صدام حسین رئیس جمهور اسبق عراق در سپتامبر ۲۰۰۲ میلادی گزارشی را با عنوان "ایالات متحده می‌گوید صدام حسین در تلاش برای دستیابی به قطعات ساخت بمب است" منتشر کردند. از دیگر کتاب‌های او می‌توان به "جنگ ژنرال" اشاره کرد که جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ میلادی را پوشش می‌دهد و مورد تحسین بسیاری از منتقدان و تصمیم گیرندگان سیاسی در امریکا قرار گرفت. گوردون هم چنین در گزارشی افشاگرانه در سال ۱۹۸۹ میلادی فاش ساخته بود که که "ایمهاوزن شیمی" یک شرکت متوسط شیمیایی و داروسازی در آلمان غربی از آوریل ۱۹۸۰ میلادی به عنوان پیمانکار اصلی برای کارخانه تولید تسلیحات شیمیایی لیبیایی ربطه فعالیت کرده بود. این گزارش با تکیه بر اطلاعاتی نوشته بود که گوردون از مقام‌های امریکایی به دست آورده بود. این در حالی بود که پیش‌تر قرار بود این اطلاعات مخفی نگهداشته شود. دولت آلمان ابتدا این اتهام را رد کرد، اما با انتشار گزارش‌های بیش‌تر سه کارمند ایمهاوزن شیمی به دلیل تامین غیر قانونی مواد شیمیایی برای لیبی در اکتبر ۱۹۹۱ میلادی محکوم شناخته شدند. گوردون به دلیل گزارش‌های بین المللی متعدد برنده جایزه روزنامه نگاری جورج پولک شده است.

به گزارش فرارو به نقل از وال استریت ژورنال، بیش از یک سال پس از شکست مسکو در هدف خود برای پیروزی برق آسا در اوکراین ارتش روسیه خود را با شرایط موجود در میدان نبرد سازگار ساخته، زیرا به سمت استراتژی فرسایش اوکراین و غرب حرکت می‌کند. عملکرد ضعیف ارتش روسیه در روز‌های ابتدایی جنگ بسیاری را در غرب شگفت زده کرد و در نهایت به اوکراین اجازه داد تا در برابر بخش بزرگی از پیشروی روسیه مقاومت کرده و سپس عقب نشینی کند.

با این وجود، روسیه از آن زمان به این سو از اشتباهات خود درس گرفته و به گونه‌ای با وضعیت سازگار شده که می‌تواند کی یف را در پیگیری هدف اش یعنی خارج ساختن نیرو‌های روس از خاک اوکراین دشوار سازد. پس از آن که اوکراین در پاییز گذشته به راحتی خطوط روسیه در منطقه خارکف را درنوردید مسکو ماه‌ها وقت صرف تدارک دفاعی قدرتمند پیش از ضد حمله فعلی اوکراین در جنوب کرد. مسکو هم چنین در حال استقرار پهپاد برای شناسایی و حمله به مواضع اوکراین است به گونه‌ای که کی یف برای پاسخ دادن به آن در تقلا بوده است. در نتیجه، نیرو‌های اوکراینی در چند ماه گذشته به کُندی پیشروی کرده اند و با میدان‌های متراکم مین روبرو شده اند در حالی که بالگرد‌های روسی، موشک‌های ضد تانک و توپخانه آنان نیرو‌های اوکراینی را هدف قرار می‌دهند. ژنرال "جیمز هکر" فرمانده ارشد نیروی هوایی ایالات متحده در اروپا می‌گوید: "ما مناطق زیادی را دیده ایم که نیرو‌های روس در آن در حال تطبیق دادن خود هستند و البته ما به شدت به این موضوع توجه می‌کنیم".

مطمئنا ارتش روسیه که متحمل بیش از ۲۷۰۰۰۰ کشته و مجروح شده براساس برخی از ارزیابی‌های صورت گرفته توسط منابع غربی شده ۵۰ درصد از اثربخشی رزمی خود را از دست داده و ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات عمیق‌تر برای باقی ماندن و بقا در جنگی چندین ساله داشته باشد.

روسیه هنوز از نظر ساختاری از سبک مدیریت و تصمیم گیری دوره شوروی یعنی از بالا به پایین رنج می‌برد مدلی که اجازه ابتکار عمل کمی را برای فرماندهان خط مقدم باقی می‌گذارد و برای اهداف سیاسی مسکو به منظور تصمیم گیری در میدان جنگ اولویت قائل می‌شود. برای مثال، باخموت از سوی کرملین به عنوان هدفی کلیدی شناسایی شد در حالی که در عمل ارزش استراتژیک کمی داشت. در نتیجه این تصمیم ماه‌ها زمان و هزاران جان برای تصرف باخموت شهری در شرق اوکراین صرف شد. روسیه به اعزام ده‌ها هزار سرباز برای دفاع از آن شهر ادامه داده جایی که تنها پیروزی بزرگ خود را از ماه‌های اولیه جنگ به این سو کسب کرده است.

علاوه بر این، روسیه در حال حاضر عمدتا در حالت تدافعی قرار دارد، زیرا تلاش می‌کند جلوی فشار اوکراین را بگیرد. دفاع کردن برای ارتش‌ها بسیار آسان‌تر از واکنش نشان دادن به ضد حمله دشمن از طریق حمله متقابل است. تحلیلگران و مقام‌های غربی می‌گویند روسیه در حال حاضر ظرفیت تهاجمی خود را به پایان رسانده و در بخش‌هایی از شرق اوکراین که هنوز در تلاش برای پیشروی است قادر به کسب دستاورد تازه در حوزه میدانی نیست.

با این وجود، ارتش روسیه ظرفیتی برای درس گرفتن از اشتباهات اولیه را از خود نشان داده است. برای مثال، هواپیما‌های جنگی روسیه در اوایل جنگ به سوی اعماق پدافند هوایی اوکراین پرواز کردند و متحمل خسارات جدی شدند، زیرا مسکو نتوانست برتری هوایی را به دست آورد. هکر می‌گوید در جریان آن تلاش‌ها بیش از ۷۵ هواپیمای جنگی روسیه ساقط شدند و بسیاری از آن هواپیما‌ها در مناطق درگیری که در آن اوکراین از موشک‌های زمین به هوا استفاده کرده بود با اصابت موشک مواجه شدند.

او اشاره می‌کند با این وجود، بخش عمده‌ای نیروی هوایی روسیه اکنون دست نخورده باقی مانده است. او می‌افزاید: "بنابراین، آنان اکنون در آن حلقه‌ها پرواز نمی‌کنند یا اگر پرواز می‌کنند برای لحظاتی بسیار سریع در ارتفاع پایین قرار می‌گیرند و سپس به بیرون باز می‌گردند اگرچه این تاکتیک به طور جدی دقت عمل ماموریت‌های بمباران توسط نیرو‌های روسیه را مختل کرده است. کسب برتری هوایی بسیار فراتر از دسترس روس هاست".

روس‌ها به بمب‌های قدیمی تری که از هواپیما‌هایی که خارج از برد پدافند هوایی اوکراین پرواز می‌کنند از جمله هواپیما‌هایی که بر فراز خاک روسیه پرواز می‌کنند پرتاب می‌شوند قابلیت‌های هدایت شوندگی اضافه کرده اند. روسیه هم چنین پست‌های فرماندهی و بسیاری از انبار‌های مهمات خود را به دورتر از خطوط مقدم منتقل کرده است. روسیه این تصمیم را پس از آن اتخاذ کرد که اوکراین با استفاده از پرتابگر‌های هیمارس که از سوی کشور‌های غربی در اختیار آن کشور قرار گرفته بود راکت‌های هدایت شونده را با برد تقریبا ۱.۶ کیلومتری شلیک کرد.

پس از آن که اوکراینی‌ها بمب‌های هدایت شونده هوشمند ماهواره‌ای JDAM را مورد استفاده قرار دادند روس‌ها پست‌های فرماندهی خود را به مناطق دورتر انتقال دادند. این حملات روس‌ها را مجبور کرده تا استفاده از توپخانه را حفظ کنند، خطوط تدارکاتی را که پیش‌تر تحت فشار قرار گرفته اند گسترش دهند و در هدف گیری دقیق‌تر شوند.

ایالات متحده اکنون اعلام کرده که تعداد کمی موشک‌های دوربرد ATACMS را در هفته آینده در اختیار اوکراین قرار خواهد داد و ممکن است بعدا تعداد بیش تری از آن موشک‌ها را به اوکراین ارائه دهد. این موشک‌های زمین به زمین بسته به مدل ارائه شده بردی بین ۱۶۰ تا ۳۰۵ کیلومتر دارند و می‌توانند خطوط لجستیکی روسیه را نیز هدف قرار دهند.

علیرغم آن که اوکراین در تلاش برای بازپس گیری اراضی تحت اشغال خود از روسیه است به تجهیزات موشکی خارجی مانند موشک هوا به هوای بریتانیایی "سایه طوفان" با بردی بیش از ۲۵۰ کیلومتر متکی می‌باشد. مقام‌های امریکایی روز جمعه گذشته اعلام کردند که بایدن با ارائه تعداد محدودی از سامانه موشکی تاکتیکی ارتش یا ATACMS به نیرو‌های اوکراینی موافقت کرده است.

روسیه در اوایل جنگ اوکراین گمان می‌کرد با مقاومت حداقلی از سوی کی یف مواجه شود در نتیجه ستون‌های محافظت نشده زرهی را در اوکراین مستقر کرد و واحد‌های بدون سرنشین و فاقد تجهیزات را به نبرد فرستاد که منجر به کشته شدن ده‌ها هزار سرباز روس شد. با این وجود، روس‌ها اکنون با ساختن سنگر‌های عمیق و بسیار مستحکم از سربازان خود به شکلی بهتر محافظت می‌کنند. آنان تانک‌ها و نفربر‌های زرهی خود را در ردیف درختان و زیر شبکه‌های استتار پنهان می‌کنند و پیش از عقب نشینی سریع سورتی* پرواز برای شلیک به مواضع اوکراین را انجام می‌دهند.

"الکساندر سولونکو" سرباز یک گردان شناسایی هوایی اوکراینی در نزدیکی روبوتین نزدیک به خطوط دفاعی اصلی روسیه در جنوب می‌گوید: "اگر وضعیت را با زمان آغاز تهاجم روسیه علیه اوکراین مقایسه کنید تفاوت عظیم است. آنان مزارع را مین گذاری کرده و انواع تله‌ها را کار گذاشته اند. آنان این کار را به خوبی انجام داده اند".

روس‌ها در جبهه جنوب استفاده از پهپاد‌ها و بمب‌های هدایت شونده را برای جلوگیری از حمله اوکراین افزایش داده اند. پهپاد‌های انفجاری لانست و پهپاد‌های مسابقه‌ای مجهز به مواد منفجره به خودرو‌های زرهی اوکراینی، وانت‌های تخلیه پزشکی و نیرو‌های پیاده نظام برخورد می‌کنند، وسایل نقلیه را از کار می‌اندازند.

"یوری برزا" فرمانده هنگ "دنیپرو – ۱" که در حوزه کرمینا در جبهه شرقی در حال نبرد بوده می‌گوید شخصا شاهد افزایش قابل توجهی در استفاده روس‌ها از پهپاد‌ها در تلاش برای رسیدن به اوکراین بوده است. او پیش‌تر پهپاد‌های "اورلان" روسیه را مشاهده کرده بود که بر فراز یکی از مواضع هنگ‌اش پرواز می‌کرد تا مختصات را برای واحد‌های توپخانه روسیه ارسال کند. "برزا" می‌گوید: "زمانی که یک سال و نیم پیش مبارزه با آنان را آغاز کردیم آنان هزاران نفر را از دست دادند. اکنون آنان در تلاش هستند تا از نظر فناوری به سطح ما برسند. آنان خیلی سریع یاد می‌گیرند".

سربازان اوکراینی در خط مقدم در حومه باخموت می‌گویند روزانه ده‌ها پهپاد را از دست می‌دهند، زیرا تجهیزات پارازیت انداز روسی با موفقیت آن پهپاد‌ها را در خاک دشمن سرنگون می‌کنند.

صنعت ساخت پهپاد اوکراین در ماه‌های اخیر به شکل چشمگیری گسترش یافته، اما ضرر و زیان‌های آن نیز قابل توجه بوده است. در گزارش اخیر موسسه Royal United Services اندیشکده‌ای مستقر در لندن تخمین زده شده که اوکراین ماهانه حدود ۱۰ هزار پهپاد را از دست می‌دهد که عمدتا به دلیل جنگ الکترونیک روسیه است.

ارتش روسیه هم چنین خود را با حملات پهپاد‌های اوکراینی تطبیق داده است. پس از آن که اوکراینی‌ها شروع به استفاده از پهپاد‌ها برای حمله به هواپیما‌های جنگی روسی در عمق خاک روسیه کردند روس‌ها پراکنده ساختن هواپیما‌های شان در فرودگاه‌های بیش‌تر را آغاز کردند. آن‌ها همچنین گذاشتن لاستیک بر روی بال‌ها و بدنه بمب افکن‌ها در برخی از پایگاه‌های خود را آغاز کردند. این عمل که کاربرد آن برای برخی از کارشناسان غربی کاملا مشخص نشده در عکس‌های ماهواره‌ای تجاری توسط Maxar Technologies مستند شده و نشان می‌دهد لاستیک‌هایی بر روی بمب افکن‌های توپولف – ۹۵ در پایگاه هوایی انگلس در نزدیکی ساراتوف در جنوب غربی روسیه انباشته شده اند.

"استفن وود" مدیر ارشد Maxar می‌گوید: " قرار دادن لاستیک‌ها، جعبه‌ها و سایر مواد در بالای بال‌ها و بدنه می‌تواند تلاشی برای به اشتباه انداختن یا تغییر دادن الگو‌های بصری مورد استفاده توسط پهپاد‌هایی باشد که هواپیما‌ها را هدف قرار می‌دهند".

هکر فرمانده نیروی هوایی ایالات متحده می‌گوید این اقدام ممکن است تلاشی از سوی روسیه برای محافظت از هواپیما‌ها در برابر انفجار توسط پهپاد باشد. او در کنفرانسی که توسط انجمن نیرو‌های هوایی و فضایی برگزار شد افزود:"این لاستیک به مثابه کیسه شن برای آنان عمل می‌کند. آن چه به هواپیما برخورد می‌کند به جای ایجاد یک فرورفتگی در هواپیما که ممکن است آن را برای مدت کوتاهی غیرقابل پرواز کند به لاستیک برخورد می‌کند".

ماشین جنگی روسیه در داخل کشور نیز در حال تطبیق خود با شرایط ایجاد شده است و علیرغم تحریم‌ها موفق به حفظ و حتی افزایش تولید دفاعی برخی تجهیزات شده است.

مقام‌های غربی فکر می‌کردند روسیه می‌تواند حدود ۱۰۰ تانک در سال تولید کند، اما به گفته یک مقام دفاعی غربی تولید تانک در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰ تانک در سال است. با این وجود، این مقام اشاره می‌کند که روسیه بیش از ۲۰۰۰ تانک را از دست داده که به گفته او جبران آن یک دهه به طول خواهد انجامید.

این مقام دفاعی غربی می‌افزاید: "تحلیلگران غربی بر این باور بودند که روسیه ممکن است بتواند سالانه حدود یک میلیون گلوله توپ تولید کند، اما اکنون بر این باور هستند که روسیه طی چند سال آینده در مسیر تولید سالانه دو میلیون گلوله توپ قرار دارد".

به گفته او روسیه برای تداوم جنگ هزینه‌های نظامی را افزایش داده است اگرچه این امر با تحمیل کاهش هزینه‌های تخصیص یافته اقتصادی در حوزه‌های دیگر همراه بوده و تاثیر مخربی بر اقتصاد آن کشور گذاشته و باعث افزایش نرخ بهره شده است.

*عبارت است از هر بار به ماموریت اعزام کردن و بازگشتن یک فروند هواپیما، کشتی یا یک واحد نظامی.