سیاه و سفید گزارش گروسی

در آستانه انتشار گزارش فصلی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران بعد از ماه ژوئن، چند منبع غربی مدعی دستیابی به نسخه‌‌‌ای از گزارش گروسی شدند.

به گزارش دنیای اقتصاد، خبرگزاری آسوشیتدپرس مدعی شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جدیدترین گزارش خود کاهش سرعت غنی‌‌‌سازی در ایران را تایید کرده است. بنابر ادعای آسوشیتدپرس، در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است که ایران ۶/ ۱۲۱ کیلوگرم (۲۶۸ پوند) اورانیوم غنی‌‌‌شده تا ۶۰‌درصد دارد که رشد بسیار کندتری نسبت به میزان قبلی دارد. گزارش آژانس اتمی در ماه مه ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی را کمی بیش از ۱۱۴ کیلوگرم (۲۵۰ پوند) اعلام کرده بود که این حجم در ماه فوریه ۵/ ۸۷ کیلوگرم (۱۹۲ پوند) بوده است.

چند روز پیش نیز شبکه بلومبرگ گزارش داده بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش فصلی آتی خود احتمالا کاهش سرعت غنی‌‌‌سازی اورانیوم در ایران را اعلام خواهد کرد و برخی مقامات هسته‌‌‌ای ارزیابی می‌کنند که داده‌‌‌های آژانس اتمی نشان می‌دهد، ایران در حال تعدیل غنی‌‌‌سازی اورانیوم در سطوح بالاست.

خبرگزاری‌‌‌های بین‌المللی با اشاره به رویت نسخه‌‌‌ای از تازه‌‌‌ترین گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌‌‌ای ایران می‌‌‌گویند تهران سرعت ذخیره اورانیوم ۶۰‌درصد غنی‌‌‌شده خود را کاهش داده است؛ در این گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که کل ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده ایران کمتر از ماه مه است، اما همچنان بیش از ۱۸ برابر حد تعیین‌‌‌شده در توافق سال ۲۰۱۵ بین تهران و قدرت‌‌‌های جهانی است. آژانس در گزارش جدید خود یادآور شده که کل ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده ایران تا ۱۹ اوت، ۵/ ۳۷۹۵ کیلوگرم برآورد شده است که ۹۴۹ کیلوگرم نسبت به ماه مه کاهش داشته است. حد مجاز ذخیره اورانیوم در برجام، ۸/ ۲۰۲ کیلوگرم تعیین شد.

در این زمینه بر اساس گزارش جدید آژانس میزان ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده تا ۶۰‌درصد اکنون به ۶/ ۱۲۱ کیلوگرم رسیده که این میزان در ماه مه ۱/ ۱۱۴ کیلوگرم بوده است. ایران همچنین دارای ۸/ ۵۳۵ کیلوگرم اورانیوم ۲۰‌درصد غنی‌‌‌شده است که این میزان در گزارش ماه مه ۹/ ۴۷۰ کیلوگرم بود. یک دیپلمات ارشد که نامش فاش نشده نیز به خبرگزاری رویترز گفته است که ایران تولید ۹ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰‌درصد در هر ماه را به۳ کیلوگرم کاهش داده است.

کاهش میزان تولید اورانیوم با غنای بالا به میزان یک‌‌‌سوم، در حالی گزارش شده که رافائل گروسی مدیرکل آژانس در گزارش محرمانه دیگری که نسخه‌‌‌ای از آن روز دوشنبه به رویت خبرگزاری فرانسه رسید، از به دست نیامدن پیشرفت در زمینه مسائل چالش‌‌‌برانگیز با تهران ابراز تأسف کرده است. به نوشته این خبرگزاری، رافائل گروسی در این گزارش از ایران خواسته است تا «با آژانس به طور جدی و پایدار در راستای اجرای تعهداتش» همکاری کند.

گزارش محرمانه آژانس که قرار است در نشست بعدی شورای حکام، در ۲۰ شهریور در اختیار اعضا گذاشته شود، در حالی تهیه شده که ایران و آمریکا بر سر آزادسازی میلیاردها دلار دارایی بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی در قبال آزادی پنج زندانی آمریکایی در ایران تفاهم کرده‌‌‌اند. تفاهمی که برخی از ناظران مسائل ایران، آن را دارای قابلیت بالقوه برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام می‌‌‌دانند.

در این زمینه به نوشته آسوشیتدپرس، کاهش سرعت غنی‌‌‌سازی اورانیوم می‌تواند نشانه‌‌‌ای از تمایل تهران به کاهش تنش با آمریکا باشد؛ تنشی که در سال‌های اخیر و به‌‌‌ویژه با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌‌‌های ایران اوج گرفت. به تازگی وزیر خارجه ایران نیز تایید کرده توافق اخیر برای تبادل زندانیان با آمریکا، به توافق اتمی کمک می‌کند و در این زمینه «ابتکار عمان» در دستورکار است. همچنین گزارش گروسی در شرایطی منتشر می‌شود که قرار است چند روز بعد از آن در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، هیات‌‌‌های ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم رایزنی‌‌‌هایی داشته باشند. مذاکراتی که برخی آن را آخرین فرصت برای احیای نسخه‌‌‌ای از برجام عنوان کرده‌‌‌اند.

مساله دوربین‌‌‌ها حل نشد

رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تفسیر بخش‌‌‌هایی از گزارش رویترز درباره برنامه هسته‌‌‌ای ایران پرداخت. به گفته قهرمانپور، گزارش رویترز به چند نکته اشاره می‌کند؛ نخست اینکه در مورد مکان‌هایی که ادعا شده در آن ذرات اورانیوم یافت شده یعنی سایت ورامین و لویزان و شیان هنوز مسائل حل نشده است؛ یعنی احتمالا آژانس توضیحات ایران را در این مورد قانع‌کننده تشخیص نداده است. قبلا خبری منتشر شده بود که ایران در خصوص چرایی یافته شدن ذرات اورانیوم در این دو مکان توضیحاتی به آژانس داده است. اما امروز آژانس مدعی است این دو مساله اصلی حل نشده است. وی ادامه داد: «نباید فراموش کنیم که آژانس در گزارش قبلی خود گفته بود که موضوع ذرات اورانیوم یافته‌شده در سایت مریوان آباده حل شده است.»

این کارشناس ادامه داد، در این گزارش رویترز آمده است که ایران با نصب دوربین‌‌‌های بیشتر موافقت نکرده است. منظور از دوربین‌‌‌ها در اینجا، دوربین‌‌‌های نظارتی است که آژانس خواهان نصب آنها در مراکز مونتاژ سانتریفیوژ شده است.

مشخصا کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ که در کرج مورد حمله قرار گرفته بود و به اصفهان منتقل شده مدنظر آژانس است؛ زیرا دوربین‌‌‌هایی که در کرج بوده دیگر در اصفهان نصب نشده است. آژانس خواهان این است که این دوربین‌‌‌ها نصب شود اما ایران می‌‌‌گوید تا زمانی که بر اساس قانون مجلس، تحریم‌‌‌ها لغو شود نمی‌تواند اجازه نصب دوربین‌‌‌های نظارتی بیشتر را بدهد. این کارشناس در ادامه گفت: «دوربین‌‌‌ها برای آژانس خیلی اهمیت دارد و اگر‌چه مساله دو مکان ادعایی در خصوص فعالیت‌‌‌‌‌‌های گذشته ایران مهم است، اما مساله دوربین‌‌‌ها درباره فعالیت‌‌‌های فعلی و دامنه فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای نیز حائز اهمیت است. یعنی آژانس بر اساس اطلاعاتی که از دوربین‌‌‌ها می‌گیرد می‌تواند دامنه فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران را حدس بزند و پیش‌بینی کند.»

در این خصوص شاهد هستیم که آژانس در گزارش‌‌‌های مکرر گفته است به دلیل کاهش فعالیت‌‌‌های نظارتی این نهاد، دیگر نمی‌تواند مانند گذشته دامنه فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران را ارزیابی کند.

اقدام اعتمادساز ایران

قهرمانپور توضیح داد که گزارش رویترز در مورد اورانیوم ۶۰‌درصد مدعی شده که ایران سرعت غنی‌‌‌سازی اورانیوم ۶۰درصد را کاهش داده که احتمالا یک مساله سیاسی و مربوط به توافق اخیر یعنی تبادل زندانیان است. اما در عین حال در این گزارش آمده است که ذخیره اورانیوم ۶۰‌درصد بیشتر شده است. (حدود ۵/ ۷ کیلوگرم)

به گفته این کارشناس، رویترز می‌‌‌گوید ایران بخشی از این ذخیره اورانیوم تولید شده ۶۰ درصدش را رقیق کرده است. (حدود ۴/ ۶ کیلوگرم) بنابراین مقدار اورانیوم ۶۰‌درصد کمتر نشده بلکه سرعت غنی‌‌‌سازی اورانیوم ۶۰درصد در مقایسه با گزارش قبلی آژانس کاهش یافته است. این پژوهشگر توضیح داد: «منظور از رقیق کردن تبدیل اورانیوم ۲۳۵ به اکسیداورانیوم است و این اقدام با هدف اعتمادسازی صورت می‌گیرد. زیرا وقتی اورانیوم رقیق می‌شود اگر کشوری بخواهد دوباره همان اورانیوم را وارد سانتریفیوژها کند و غنی‌‌‌سازی ۹۰درصد انجام دهد، زمان بیشتری لازم دارد.» وی افزود: «وقتی کشوری چنین اقدامی انجام می‌دهد نمی‌‌‌خواهد به نقطه فرار هسته‌‌‌ای یا گریز هسته‌‌‌ای برسد.» قهرمانپور معتقد است از آنجا که دستگاه‌‌‌های غناسنج روی سانتریفیوژها نصب شده بنابراین در مورد اورانیوم ۶۰‌درصد مساله چندانی وجود ندارد و این امر نیازمند یک توافق است.

تنش بر سر دو مکان ادعایی

این پژوهشگر مسائل بین‌الملل به «دنیای‌اقتصاد» گفت که باقی ماندن اختلافات در مورد دو مکان ادعایی بین ایران و‌‌‌ آژانس ممکن است کار را تاحدودی دشوار کند. وی تشریح کرد: «مساله دو مکان ادعایی برای آژانس خیلی اهمیت دارد و این‌گونه به نظر می‌‌‌رسید که با توجه به توضیحات ایران، آژانس این توضیحات را خواهد پذیرفت. اما طبق گزارش رویترز آژانس اعلام کرده که این توضیحات قابل قبول نیست و این مساله احتمالا تنشی را در جلسه شورای حکام در ماه سپتامبر ایجاد خواهد کرد. یعنی کشورهای اروپایی و آمریکا فشار خود را بر ایران افزایش خواهند داد. زیرا این مساله برای آنها بسیار اهمیت دارد و اهمیت فنی آن از این لحاظ است که این دو مکان نشان خواهد داد که آیا فعالیت‌‌‌های ادعایی نظامی ایران یا پی‌‌‌ام‌‌‌دی بسته شده است یا خیر. باقی موضوعات به توافق سیاسی بین دو طرف بستگی دارد.»

قطعنامه علیه ایران صادر نمی‌شود

قهرمانپور در ارزیابی خود از نشست ‌‌‌آتی شورای حکام درباره ایران نیز گفت: «از آنجا که مذاکرات در جریان است، به نظر نمی‌رسد اعضای شورای حکام قطعنامه‌‌‌ای علیه ایران صادر کنند بلکه احتمالا از ایران درخواست خواهند کرد که همکاری کند. اگر ایران قول همکاری بدهد حتی ممکن است بیانیه هم صادر نکنند. اما به هر حال آن‌گونه که انتظار می‌‌‌رفت موضوعات بین ایران و آژانس حل و فصل شده باشد ظاهرا حل و فصل نشده است.»