اوکراین، آزمایشگاه جنگ جهانی

آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در تازه‌ترین صحبت‌های خود گفته که هیچ نشانه‌ای از پایان درگیری‌ها در اوکراین دیده نمی‌شود؛ وی در این خصوص تصریح کرده، امید هرگز از بین نمی‌رود، اما اگر بگویم که نشانه‌ای از احتمال صلح در اوکراین وجود دارد، دروغ گفته‌ام.

به گزارش اعتماد، صحبت‌های دبیرکل سازمان ملل در حالی مطرح می‌شود که طی هفته‌های اخیر چند تحول مهم درخصوص جنگ اوکراین صورت گرفته است. نخستین اتفاق مربوط به گزارش‌هایی است که در آن ادعا شده اوکراینی‌ها در پی ضد حملات خود پیشروی‌های قابل ملاحظه‌ای در جبهه جنوب داشته و حتی به خط اول دفاعی روسیه رسیده‌اند. در این رابطه جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید اعلام کرده که از روز چهارشنبه گذشته به این سو نیرو‌های اوکراینی ضمن عبور از چند منطقه در خط جنوبی زاپوریژیا، به خط اول دفاعی روس‌ها رسیده و اکنون در برابر خط دوم دفاعی آن‌ها قرار دارند.

گفتنی است هدف مهم نیرو‌های اوکراینی در جنوب، پیشروی به سمت دریای آزوف و تلاش برای قطع دسترسی روس‌ها به شبه‌جزیره کریمه است. با این حال برخی کارشناسان در طول ماه‌های گذشته تاکید داشته‌اند که ضد حمله اوکراین آنچنان که باید با موفقیت همراه نبوده است؛ امری که جان کربی نیز آن را تایید کرده، اما مدعی است که نمی‌توان چنین پیشروی‌هایی را نادیده گرفت.

حمله پهپادی به عمق ۶۰۰ کیلومتری خاک روسیه

نکته مهم دیگر در خلال جنگ، حمله پهپادی اوکراین به شش منطقه از خاک روسیه است که هفته گذشته صورت گرفت. در واقع در شرایطی که مسکو چندین بار شاهد حملات پهپادی اوکراین بوده، روز چهارشنبه گذشته پهپاد‌های اوکراینی به مناطقی از پسکوف، بریانسک، کالوگا، اورلوف، ریازان و مسکو حمله کردند. این مساله باعث شد تا مقامات روس و برخی کارشناسان بگویند با توجه به فاصله ۶۰۰ کیلومتری پسکوف از خاک اوکراین، به احتمال زیاد این حملات از کشور‌های همسایه مانند استونی و لتونی که عضو ناتو بوده و ۳۲ کیلومتر با این منطقه فاصله دارند، انجام شده است. البته در واکنش به این صحبت‌ها، کایرلو بودانوف رییس اطلاعات اوکراین در روز جمعه گفته که این حملات به خصوص حمله به پایگاه هوایی کریستی در پسکوف از داخل خاک روسیه صورت گرفته است.

موضوع مرگ پریگوژین

مساله مهم دیگر در خلال جنگ اوکراین، موضوع کشته شدن یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر در سانحه هوایی در نزدیکی مسکو است. هر چند پس از شورش گروه واگنر، ۲ ماه است که نیرو‌های این گروه فعالیت رسمی در جنگ نداشته و به خاک بلاروس منتقل شده‌اند، اما کشته شدن پریگوژین به عنوان شخصی که تا پیش از این نقش پررنگی در جنگ اوکراین داشته و تسخیر باخموت از جمله اقدامات مهم گروه وی محسوب می‌شود، هاله‌ای از ابهام را درخصوص به کارگیری گروه واگنر و تغییر کارکرد آن‌ها در جنگ اوکراین ایجاد کرده است.

علاوه بر این در شرایطی که مدتی قبل ایالات متحده امریکا بمب‌های خوشه‌ای دراختیار اوکراین قرار داده و چند روز پیش نیز اولین ناوگان جنگنده‌های اف- ۱۶ به این کشور تحویل شد، خبر‌ها حاکی از آن است که دولت جو بایدن قرار است برای نخستین‌بار مهمات مناقشه‌برانگیز ضدتانکی را که حاوی اورانیوم ضعیف‌شده است به اوکراین ارسال کند.

طبق گزارشی که رویترز به نقل از دو مقام امریکایی منتشر کرده، قرار است از این گلوله‌های ضدتانک به عنوان بخشی از بسته جدید کمک نظامی ایالات‌متحده به اوکراین در هفته آینده رونمایی شود؛ بسته‌ای که ارزش آن بین ۲۴۰ تا ۳۷۵ میلیون دلار برآورد می‌شود. در این رابطه طبق گزارشی که یورونیوز منتشر کرده، اگرچه بریتانیا در اوایل سال جاری میلادی مهمات حاوی اورانیوم ضعیف‌شده را به کی‌یف ارسال کرده است، اما این نخستین‌بار است که ایالات‌متحده چنین محموله‌ای را به اوکراین می‌فرستد. ارسال این مهمات به دنبال تصمیم پیشین دولت امریکا مبنی بر ارایه مهمات خوشه‌ای به کی‌یف به‌رغم نگرانی‌ها از خطرات این تسلیحات برای غیرنظامیان، صورت می‌گیرد.

گفتنی است به‌کار‌گیری مهمات حاوی اورانیوم ضعیف‌شده به‌شدت مناقشه‌برانگیز است. مخالفانی مانند ائتلاف بین‌المللی برای ممنوعیت استفاده از سلاح‌های اورانیومی می‌گویند که بلع و استنشاق غبار اورانیوم ضعیف‌شده حاصل از این مهمات می‌تواند منجر به بروز خطرات جدی بر سلامتی انسان مانند سرطان و بیماری‌های مادرزادی در نسل‌های آینده شود.

در واقع اورانیوم ضعیف‌شده محصول جانبی غنی‌سازی اورانیوم است که در ساخت گلوله‌های جنگی به کار گرفته می‌شود. چگالی بالای این ماده به گلوله‌ها امکان می‌دهد تا به راحتی در پوشش‌های زرهی نفوذ کرده و به صورت خودبه‌خود در ابری از غبار و فلز بسوزند. اگرچه پرتوزایی اورانیوم ضعیف‌شده بسیار کمتر از اورانیوم طبیعی است، اما ذرات آن برای مدت بسیاری در طبیعت باقی می‌مانند. ایالات‌متحده از این گلوله‌ها در جنگ‌های اول و دوم خلیج‌فارس و همچنین در بمباران یوگسلاوی در سال ۱۹۹۹ استفاده کرده است.

در این میان هر چند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شده که طبق مطالعات صورت‌گرفته در یوگسلاوی، عراق و لبنان، بقایای اورانیوم ضعیف‌شده خطر مسمومیت پرتو ایجاد نمی‌کند، اما ناظران و کارشناسان بین‌الملل معتقدند، وجود مواد پرتوزا می‌تواند به چالش عظیم پاکسازی پس از جنگ اوکراین بیفزاید زیرا بخش‌هایی از این کشور در حال حاضر مملو از مهمات منفجر نشده‌ای، چون بمب‌های خوشه‌ای و صد‌ها هزار مین ضدنفر است.