دیپلماسی مخفیانه تهران-واشنگتن

 در حالی که قرار است تا چند روز دیگر گزارش فصلی رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای ایران منتشر شود، وبگاه شبکه خبری بلومبرگ با استناد به برخی منابع ناشناس، ادعاهایی درباره محتوای گزارش فصلی آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی مطرح کرده است. وبگاه شبکه خبری بلومبرگ ادعا کرده انتظار می‌‌‌رود آژانس اتمی در آن گزارش این جمع‌‌‌بندی را مطرح کند که ایران در حال «‌کاهش سرعت ذخیره‌‌‌سازی اورانیوم با غنای ۶۰ درصد» است.به نوشته این وب‌‌‌سایت، بازرسان آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی در تدارک توزیعِ گزارشِ فصلیِ این نهادِ سازمان ملل متحد پیش از نشست شورای حکام آژانس در روز ۱۱ سپتامبر (۲۰ شهریورماه) هستند. ۱۱ سپتامبر یعنی زمان برگزاری نشست شورای حکام یکی از تاریخ‌‌‌های مهمی است که پیش‌تر «دنیای اقتصاد» به آن پرداخته بود. «دنیای اقتصاد» اخیرا در گزارشی به چهار تاریخ کلیدی در روابط ایران و آمریکا اشاره کرده بود که علاوه بر ۱۱ سپتامبر‌، ۱۶سپتامبر، یک‌سالگی ناآرامی‌‌‌ها در ایران، ۱۹سپتامبر زمان حضور ایران در نشست مجمع عمومی سازمان ملل و ۱۸ اکتبر تاریخ پایان لغو تحریم‌‌‌های تسلیحاتی ایران و روز انتقال برجام را شامل می‌شود.

به گزارش دنیای اقتصاد، بلومبرگ به نقل از «برخی مقام‌‌‌های هسته‌‌‌ای» که اشاره‌‌‌ای به نام آنها نشده این «پیش‌‌‌بینی» را مطرح کرده که داده‌‌‌های آژانس اتمی نشان خواهند داد ایران در حال کاهش دادن تولید اورانیوم غنی‌‌‌شده خود است. بلومبرگ تلاش کرده کاهش ادعایی در نرخ غنی‌‌‌سازی ایران را به آنچه به گفته این رسانه «دیپلماسی مخفیانه میان تهران و واشنگتن» است، نسبت دهد. بلومبرگ، آزادسازی برخی از آمریکایی‌‌‌های بازداشت‌‌‌شده در ایران را از نتایج این «دیپلماسی مخفیانه» توصیف کرده است. جمهوری اسلامی ایران پیش از این تأکید کرده که به توافق مبادله زندانیان با آمریکا به عنوان یک مساله بشردوستانه می‌‌‌نگرد و ارتباطی میان مذاکرات در این زمینه با گفت‌‌‌وگوها بر سر مسائل دیگر وجود ندارد.

علی واعظ، مدیر گروه بین‌‌‌المللی بحران به بلومبرگ گفته: «به عنوان یک سیگنال دیپلماتیک، این اولین نشانه واقعی کاهش سرعت [غنی‌‌‌سازی] تهران پس از چندین سال ادامه توسعه است.» او مدعی است: «البته از لحاظ فنی، کاهش ۶۰ درصدی برای رفع نگرانی‌‌‌های مربوط به عدم اشاعه کمک چندانی نخواهد کرد.»

افزایش فروش نفت

همچنین بر اساس گزارش بلومبرگ، مقامات آمریکایی به طور خصوصی اذعان کرده‌‌‌اند که از قبل شروع به کاهش اجرای تحریم‌‌‌ها علیه فروش نفت ایران کرده‌‌‌اند و به تهران اجازه می‌‌‌دهند تا تولید خود را به بالاترین سطح از زمان شروع محدودیت‌‌‌ها در پنج سال پیش بازگرداند. ایران که چهارمین ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد، بیشترین نفت خام را در یک دهه گذشته به چین ارسال کرده است. همچنین خبرگزاری رویترز در این خصوص نوشت، به گفته مشاوران و شرکت‌‌‌هایی که محموله‌‌‌های نفتکش‌‌‌ها را دنبال می‌‌‌کنند، تولید و صادرات نفت ایران در ماه اوت به‌رغم تحریم‌‌‌های ایالات متحده افزایش یافت و تهران نفت خود را به خریداران از جمله چین می‌‌‌فروشد. تحلیلگران می‌‌‌گویند که صادرات بیشتر نتیجه موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌‌‌های ایالات متحده و مسامحه واشنگتن در اجرای آنها است، زیرا دو کشور به دنبال روابط بهتر هستند. الی گرانمایه، عضو شورای روابط خارجی اروپا در این باره گفت که کشورهای غربی به جای احیای تلاش‌‌‌ها برای امضای یک توافق بزرگ با ایران برای حل و فصل مسائل هسته‌‌‌ای یا پیچیده امنیت منطقه‌‌‌ای، رویکردی جزئی را با هدف کاهش تنش‌‌‌ها اتخاذ کرده‌‌‌اند. وی افزود: «ما باید انتظار داشته باشیم که در سال آینده، قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، چند دوره «کاهش تنش» وجود داشته باشد - شاید هر چند ماه یک‌بار.»

گزارش جدیدی که رافائل گروسی قرار است منتشر کند از دو جهت برای تحلیلگران و کارشناسان اهمیت دارد؛ نخست اینکه منتظر هستند ببینند در این گزارش کدام یک از مسائلی که طی یکی دو ماه گذشته توسط رسانه‌‌‌های غربی در خصوص همکاری در خصوص برنامه هسته‌‌‌ای ایران گفته شده، صحت دارد و دیگر اینکه همکاری‌‌‌های ایران و آژانس در مورد مسائل باقی‌مانده چقدر پیشرفت داشته است. یکی از مهم‌ترین مباحثی که به ویژه در یک ماه گذشته توسط رسانه‌‌‌های غربی و اسرائیلی به آن پرداخته شد، قطع یا کاهش غنی‌سازی ۶۰ درصد در ایران بود. حتی وال‌‌‌استریت ژورنال در گزارشی از رقیق‌‌‌سازی اورانیوم غنی‌شده ایران خبر داد که بسیار فراتر از قطع یا کاهش غنی‌‌‌سازی است. روزنامه «وال استریت ژورنال» روز جمعه ۱۹ مرداد در گزارشی نوشت که ایران تولید اورانیوم غنی‌‌‌شده در سطح نزدیک به استفاده برای مقاصد نظامی را به شکل قابل توجهی کاهش داده است. در این گزارش به نقل از منابع خبری این روزنامه آمده که حتی برخی از ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده ایران در روند رقیق‌‌‌سازی قرار گرفته است.

اگر ایران ذخایر اورانیوم ۶۰درصد خود را رقیق کرده باشد در واقع گامی مهم در راستای مدیریت تنش برداشته و اگر این مساله در گزارش گروسی هم تایید شود، می‌‌‌تواند بر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل تاثیر بسزایی داشته باشد. حتی این امکان را فراهم می‌‌‌کند که مذاکرات در قالب پشت‌‌‌ درهای بسته تداوم پیدا کند. اما باید توجه داشت که اگر واقعا ایران با کاهش یا توقف غنی‌‌‌سازی ۶۰ درصد موافقت کرده باشد یا حتی بخشی از آن را رقیق کرده باشد، در حوزه‌‌‌های دیگر هنوز همکاری‌‌‌ها با آژانس تکمیل نشده است. به عنوان مثال ایران اجازه داده تا روی سانتریفیوژها قطعات غنا‌‌‌سنج نصب شود که غنی‌‌‌سازی بیش از ۶۰ درصد انجام نگیرد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این رابطه توضیح داد که هیچ بازرسی آنلاین در تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران وجود ندارد فقط بر روی خروجی غنی‌سازی ۶۰ درصد فردو و نطنز دستگاه غنا‌‌‌سنج قرار دارد که پادمانی است.

در عین حال ایران با افزایش تعداد دفعات بازدید از فردو موافقت کرده است. اما همچنان دوربین‌‌‌ها آفلاین است و پروتکل الحاقی اجرا نمی‌‌‌شود. این اقدامات ایران بدان معنا است که ایران همکاری‌‌‌هایی را با هدف محدودسازی تنش انجام می‌‌‌دهد تا بتواند مذاکرات رفع تحریم‌‌‌ها را به سرانجامی برساند. همه این امتیازات نیز در یک توافق غیررسمی رد و بدل شده است. به نظر می‌‌‌رسد اگر این‌چنین باشد ایران استراتژی «همکاری در عین استفاده از اهرم‌‌‌های هسته‌‌‌ا‌‌‌ی» را در دستور کار قرار داده است. آخرین صحبت‌‌‌های رافائل گروسی درباره همکاری‌‌‌های ایران با آژانس نیز موید همین موضوع است؛ گروسی از سرعت همکاری‌‌‌ها با ایران ناراضی است و در پاسخ به الجزیره مدعی شده که در خصوص وجود آثار اورانیوم در برخی مکان‌‌‌ها در ایران پاسخ راضی‌‌‌کننده‌‌‌ای دریافت نکرده است. بنابراین ایران امتیازهایی داده اما می‌‌‌خواهد همکاری‌‌‌ها را موردی، تاکتیکی و موضوعی ادامه دهد. یعنی تاکتیک تهران این است که به صورت مورد به مورد مسائل حل و فصل شود تا بتواند ابزارها و اهرم‌‌‌های چانه‌‌‌زنی خود را برای تمام مراحل گفت‌وگوها حفظ کند. این همکاری‌‌‌های موردی-تاکتیکی نیز با هدف مدیریت تنش است. زیرا اگر به ذخایر سوخت ایران افزوده شود، بحث نقطه گریز پیش می‌‌‌آید و خود به خود تنش‌‌‌ها بالاتر می‌‌‌رود. بنابراین ایران در این مقطع با همکاری موردی با آژانس علاوه بر مدیریت تنش، امتیازاتی نیز دریافت کرده است؛ همان‌طور که اشاره شد ایران در پی این توافقات غیررسمی، هم توانسته فروش نفت خود را افزایش دهد و هم وزارت خزانه‌‌‌داری اجازه داده عراق به نیابت از ایران از طریق اموال بلوکه‌شده ایران، بخشی از بدهی‌‌‌های بین‌‌‌المللی ما را پرداخت کند. همچنین قرار است ۶ میلیارد دلار ایران از کره جنوبی عازم بانکی در قطر شود.

محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز در آخرین اظهارنظرش با اشاره به تداوم همکاری این سازمان با آژانس بین‌‌‌المللی انرژی اتمی، گفت که با اقدام نظامی یا تحریم نمی‌‌‌توان برنامه هسته‌‌‌ای ایران را حذف کرد. اسلامی در گفت‌‌‌وگو با شبکه الجزیره تاکید کرد که «انصراف از کاهش پایبندی به توافق هسته‌‌‌ای نیازمند برداشتن کامل تحریم‌‌‌هاست و پایبندی آمریکا و طرف‌‌‌های دیگر به توافق هسته‌‌‌ای منجر به پایبندی ایران نیز خواهد شد.»

اسلامی خاطرنشان کرد که هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران بی‌‌‌فایده خواهد بود و با پاسخ قاطع و ویرانگر مواجه خواهد شد. او گفت رژیم صهیونیستی خودش هم می‌‌‌داند که تهدیداتش مبنی بر هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران پوچ و توخالی است و قدرت انجام این کار را ندارد. اسلامی تاکید کرد: «با اقدام نظامی یا تحریم نمی‌‌‌توان برنامه هسته‌‌‌ای ما را حذف کرد و سال ۲۰۲۳ شاهد پایان هیاهوی سیاسی در خصوص برنامه هسته‌‌‌ای ایران خواهد بود.» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران افزود: «گفت‌‌‌وگوهایمان با آژانس بین المللی انرژی اتمی ادامه دارد و اخیرا پرونده ذرات اورانیوم غنی‌‌‌سازی‌شده در سطوح بالا بسته شد.» وی همچنین گفت که نصب دوربین‌‌‌های نظارتی بیشتر منوط به پایبندی طرف‌‌‌های دیگر به توافق هسته‌‌‌ای است.