چرا اهرام مصر ساخته شدند؟

اهرام نمادی از قدرت فراعنه باستان هستند که هنوز در مصر استوارند، اما اهرام برای نخستین‌بار چه زمانی ساخته شدند و علت ساخت آن‌ها چه بود؟

به گزارش ایسنا به نقل از لایوساینس، نخستین هرم مصر توسط فرعون «جوزر» ساخته شد، که حدود ۴۷۰۰ سال پیش زندگی می‌کرد. پس از گذشت حدود ۱۰۰۰ سال، آخرین هرم مصر باستان که برای فرعون ساخته شد، هرمی بود که حدود ۳۵۰۰ سال پیش برای «اهمسه یکم» ساخته شد. پس از آن بود که فرمانروایان مصر در مقبره‌های زیرزمینی «دره پادشاهان» دفن شدند.

به عبارت دیگر، اهرام مصریان باستان در فاصله بین ۲۷۰۰ پیش از میلاد تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد ساخته شدند و این یعنی قدمت قدیمی‌ترین اهرام مصر با «استون‌هنج» تقریبا برابر است که در فاصله ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش ساخته شده است.

اهرام مصر در مقایسه با دیگر سازه‌های باستانی همچون «پارتنون» (۴۴۷ پیش از میلاد)، «دیوار بزرگ چین» (۲۲۰ پیش از میلاد) و «کولوسئوم» (۸۰ میلادی) بسیار قدیمی‌ترند. با این حال، معبد نوسنگی «گوبکلی تپه» در ترکیه بسیار قدیمی‌تر است و به ۱۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال قبل تعلق دارد.

نخستین هرم مصر

«هرم جوزر» که از شش بخش پلکانی ساخته شده است در ابتدا به صورت نوعی مقبره مستطیلی‌شکل به نام «مصطبه» بود و بعد‌ها به یک هرم پلکانی تبدیل شد.

بر اساس نوشته‌های باستانی، مردی به نام «ایمهوتپ» مسئولیت ساخت این هرم پلکانی را برعهده داشت. «مارک ون دمیروپ»، استاد تاریخ دانشگاه کلمبیا در ایمیلی که برای «لایوساینس» ارسال کرده، این‌طور توضیح داده است: «از ایمهوتپ معمولا به عنوان نخستین معمار مصری یاد می‌شود که با استفاده از سنگ بنا ساخته است و بیشتر برای ساخت هرم پلکانی «جوزر» شهرت دارد. نوشته‌ای وجود دارد که نام او در کنار «جوزر» نوشته شده و از «ایمهوتپ» به عنوان رئیس مجسمه‌سازان یاد شده است.»

محققان هنوز مطمئن نیستند که چرا فرعون‌ها تصمیم می‌گرفتند از اهرام به عنوان گور استفاده کنند.

یکی از دلایل شاید حفاظت بیشتر در مقابله با سارقان مقبره‌ها باشد. «رگ کلارک»، که یک مصرشناس است در کتاب خود با عنوان «حفظ ابدیت: در گذشته، حفاظت از مقبره‌های مصر باستان از ماقبل تاریخ تا اهرام» این‌طور نوشته که سارقانی مقبره‌های «مصطبه» را که ارتفاع کمی داشتند، با ورود از سطح بالای مقبره، غارت می‌کردند. هرم پلکانی و شش طبقه آن که هر کدام روی دیگری ساخته شده بود، امنیت بیشتری ایجاد می‌کرد.

«کلارک» در گفتگو با «لایوساینس» توضیح می‌دهد: «بسیاری از مصرشناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که هرم پلکانی به عنوان نوعی «پله» برای صعود پادشاه به آسمان ساخته شده بود، اما من فکر می‌کنم که هرم به این شکل ساخته شده است، زیرا کارآمدترین و مقرون به صرفه‌ترین راه برای ایجاد یک «نیمکره» مجازی است که از بخش زیرین محافظت می‌کند.»

«کلارک» خاطرنشان می‌کند که نوآوری مهم دیگر این بود که از سنگ برای ساختن هرم پلکانی استفاده شد، این در حالی است که «مصطبه»‌های فرعون قبلی از خشت ساخته می‌شد. این ابتکار مهمی بود؛ چراکه نفوذ به سنگ دشوارتر است.

دلایل مذهبی نیز ممکن است از دیگر دلایل ساخت اهرام باشد. «میروسلاو ورنر» که یک استاد مصرشناسی در دانشگاه چارلز جمهوری چک است در گفتگو با «لایوساینس» می‌گوید که شاید دلایل مذهبی در شکل‌گیری ایده ساخت اهرام تأثیر داشته است.

«ورنر» در کتاب خود با عنوان «اهرام: باستان‌شناسی و تاریخچه بنا‌های ماندگار مصر» نوشته زمانی که «جوزر» به قدرت رسید، تأثیر فرقه خورشید و «رع»، ایزد خورشید مصریان باستان رو به افزایش بود و از همین رو ممکن است علاقه به ساخت بنا‌هایی که فاصله کمتری با آسمان داشتند نیز افزایش پیدا کرده بود.

چرا اهرام مصر ساخته شدند؟

دلیل ساخت هرم‌ها هر چه باشد، فرعون‌های مصر بیش از هزار سال به ساخت آن‌ها ادامه دادند. فرعون «سنفرو» (حکومت از ۲۵۷۵ تا ۲۵۵۱ پیش از میلاد) نخستین اهرام با سطوح صاف را در «دهشور» ساخت. از جمله این اهرام به «هرم خمیده» و «هرم سرخ» می‌توان اشاره کرد. هرم بزرگ جیزه، تنها مورد از عجایب هفتگانه باستانی جهان که هنوز پابرجاست، توسط «فرعون «خوفو» ساخته شد که از ۲۵۵۱ تا ۲۵۲۸ پیش از میلاد حکومت می‌کرد. فرعون «خفرع» (حکومت از ۲۵۲۰ تا ۲۴۹۴ پیش از میلاد) هرم بزرگ دیگری را در نزدیکی «ابوالهول بزرگ» واقع در جیزه ساخت.

مشخص نیست که چرا فرعون‌های مصر از ساخت هرم دست کشیدند، اما نگرانی‌های مربوط به حفظ امنیت مقبره‌ها تأثیرگذار بوده است. با اینکه به نظر می‌رسد نفوذ به هرم‌ها در مقایسه با «مصطبه»‌ها دشوارتر بوده است، اما اهرام مصری در دوران باستان بار‌ها غارت شدند و ممکن است فرعون‌ها امیدوار بوده باشند که ساخت مقبره در «دره پادشاهان» کار سارقان را دشوارتر کند. البته توپوگرافی دره پادشاهان قله‌ای را نشان می‌دهد که تا حدی شبیه به یک هرم طبیعی به نظر می‌رسد.