موج گزارش‌های مثبت در غیاب آمارها

با گذشت نزدیک به یک هفته، مرکز آمار ایران هنوز آمار و ارقام رسمی از نرخ تورم مردادماه را منتشر نکرده و گویا این وظیفه را به صورت «غیررسمی» به خبرگزاری‌های نزدیک به دولت سپرده است. این در حالی است که در یک هفته گذشته، موج اخبار مثبت و گزارش عملکردهای عجیب و غریب از انواع شاخص‌های اقتصادی در فضای رسانه‌های اصولگرا به راه افتاده اما بدون شاخصه‌های آماری که توسط نهادهای مستقل ارایه شده باشد، چگونه می‌توان چنین ادعاهایی را راستی‌آزمایی کرد؟

به گزارش اعتماد، در حالی که کارشناسان اقتصادی بر این باورند که داده‌های آماری پیش‌نیاز اصلی تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کشور هستند اما چند سالی است که نیازهای آماری کشور یا در سطح مطلوب ارایه نمی‌شوند یا در مسیر عرضه دچار اختلال شده‌اند و حتی شاهد وقفه‌های چندین ماهه در انتشار آمارهای اقتصادی در حوزه مسکن، تورم و اشتغال و… هستیم، این در حالی است که اگر آمارهای مربوط به شاخص‌های کلان اقتصادی به‌طور منظم منتشر می‌شدند این آمارها می‌توانست به پژوهش‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی کمک کند.

در این میان برخی اظهارنظرها نیز، گسترش فضای «سانسور آماری» را بیشتر تجویز می‌کنند. هفته گذشته فریدون عباسی، نماینده مجلس در اظهاراتی عجیب عنوان کرده بود که «داده‌های امنیتی، تجاری و اقتصادی نباید شفاف باشند و باید یک مرکز داده ملی داشته باشیم که این مرکز ملی تصمیم بگیرد که چه ارقامی قابل انتشار است.»

او گفته است: «به‌طور کلی در حوزه اقتصاد یکسری داده‌هایی وجود دارد که بعضا از داده‌های امنیتی مهم‌تر هستند که اگر این داده‌ها افشا شوند، می‌تواند امنیت غذایی مردم را هدف قرار دهد. ما باید یک مرکز داده ملی داشته باشیم که این مرکز ملی تصمیم بگیرد که چه ارقامی قابل انتشار است.»

اما اینکه آمارهای تبلیغاتی و مثبت به سرعت و به صورت ویژه اطلاع‌رسانی شود، اما آمارهای اقتصادی که واقعیت‌های اقتصاد ایران را نشان می‌دهد، رو به سانسور و پنهان ماندن برود؛ رفتار دوگانه‌ای است که جزو ابداعات است. در حال حاضر، آمارهای مربوط به تورم مصرف‌کننده، تورم تولیدکننده، تحولات بازار مسکن، فعالیت‌های ساختمانی و «صنعت، معدن و تجارت» توسط بانک مرکزی از زمانی به بعد منتشر نشده است. اطلاعاتی چون «قیمت مسکن تهران»، «قیمت مسکن کشور»، «اجاره‌بهای تهران»، «اجاره کشور»، «حجم معاملات»، «تیراژ ساخت مسکن» و «میزان سرمایه‌گذاری ساختمانی» دیگر منتشر نمی‌شود.

مرکز آمار نیز در اقدامی تازه، آمارها را دیر اعلام می‌کند. اتفاقی که سال گذشته کلید خورد و به امسال هم کشیده شد. آمار عملکرد بودجه که پیش‌تر ماهانه منتشر می‌شد، نیست. از سوی دیگر وزارت صمت انتشار گزارش عملکرد ماهانه خود را متوقف کرده است.

تصور کنید که پشت فرمان یک کامیون نشسته‌اید و در حال رانندگی در یک جاده پر پیچ و خم هستید. اگر کیلومترشمار خودرو از کار بیفتد یا اصلا خودروی شما این قطعه را نداشته باشد، می‌توانید بفهمید سرعت این خودرو چقدر است؟ آیا می‌توان نمایی کلی از وضعیت اقتصادی ایران داشت بدون اینکه اطلاعات کافی و آمارهای دقیق از شرایط اقتصادی ایران را دانست؟

عدم شفافیت آماری انتظارات تورمی را افزایش می‌دهد

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه بر این باور است که‌عدم ارایه آمارهای اقتصادی و تجاری کشور به‌عدم شفافیت و هرج و مرج و افزایش انتظارات تورمی منجر خواهد شد و این مساله باعث می‌شود تا دولتمردان تحلیل‌های غلطی از آینده اقتصادی داشته باشند.

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: در همه کشورهای دنیا آمارها به دو دسته تقسیم می‌شوند که یک گروه مربوط به آمارهای اقتصادی عمومی می‌شود که هم فعالان اقتصادی داخل کشور از آن بهره‌مند می‌شوند و هم سرمایه‌گذاران خارجی مثل میزان رشد تورم، آمار صادرات و واردات و آمارهای مربوط به اشتغال و… و گروه دیگر مربوط به آمارهای حیاتی یک کشور است که لزومی هم ندارد اطلاعات آن در اختیار عموم مردم قرار گیرد مانند میزان ذخایر ارزی کشور که در همه دنیا هم محرمانه است.

برخی از آمارهای اقتصادی به موقع منتشر نمی‌شود

شقاقی شهری افزود: این مساله شبیه میزان سرمایه یک خانواده است که معمولا ملکی در آن ساکن هستند یا خودرویی که سوار می‌شوند و شغلی که دارند را می‌توانند به دوستان و اقوام بگویند اما هیچ‌کس ریز حساب پس‌انداز مالی خانواده خود را منتشر نمی‌کند یا به بقیه نمی‌گوید، در جهان هم همین گونه است و یک‌سری از آمارهای تجاری و اقتصادی عمومیت دارند که در ایران هم سالیان سال است این آمارها منتشر می‌شود.

این اقتصاددان با تاکید بر انتشار به موقع آمارهای اقتصادی و افزایش شفافیت آماری خاطرنشان کرد: فعالان اقتصادی می‌توانند تحلیل‌ها و گزارشاتی از آمارهای اقتصادی استخراج کنند که می‌تواند دولت را در راهبری اقتصادی کمک کند اما آماری مثل ذخایر ارزی کشور اصلا به صلاح نیست که در اختیار دنیا قرار گیرد چرا که التهاب را در اقتصاد بیشتر خواهد کرد.

شقاقی شهری تصریح کرد: متاسفانه در این دولت شاهد آنیم که برخی از آمارهای اقتصادی به موقع منتشر نمی‌شود یا اینکه بهنگام نیستند و گاهی با تاخیر آمارها را ارایه می‌دهند که همین مساله می‌تواند منجر به ضربه اقتصادی و التهاب در بازارهای کشور شود.

آخرین نماگر اقتصادی بانک مرکزی مربوط به نیمه دوم سال گذشته است

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: متاسفانه بانک مرکزی برخی از آمارها را به موقع منتشر نکرده است و آخرین نماگر اقتصادی این بانک مربوط به نیمه دوم سال گذشته و شهریور ماه ۱۴۰۱ است و ما شاهد یک فاصله زمانی زیاد در این خصوص هستیم و در حالی که اواخر فصل دوم سال ۱۴۰۲ هستیم و انتظار می‌رود آمارها به‌روزرسانی شده باشند اما باز هم با وقفه‌ای یکساله روبرو هستیم و می‌بینیم که کارشناسان اقتصادی از تحلیل‌های آماری ناتوان شده‌اند و با ابهام در تحلیل‌های اقتصادی مواجه هستیم.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این موضوع شبیه به بیماری یک فرد است که مدام این بیماری را نادیده می‌گیرد و از رفتن به آزمایشگاه و دیدن نتیجه آزمایش خود طفره می‌رود، اما این به تاخیر انداختن‌ها وعدم شفافیت دردی را دوا نمی‌کند به جز اینکه مساله را پیچیده‌تر خواهد کرد و مشکل را بدتر می‌کند چرا که این فرد اگر زودتر آزمایش بدهد می‌تواند با کمک پزشک بیماری خود را کنترل کند اما در صورتی که دیر متوجه نوع بیماری خود شود این موضوع می‌تواند به آشفتگی و درد بیشتری منجر شود.

شقاقی شهری گفت: در صورتی که آمارهای اقتصادی به موقع منتشر شوند، می‌تواند تلنگری برای دولت و تغییر سیاست‌هایی باشد که اثربخشی لازم را نداشته تا بتواند به موقع آن را اصلاح کند.

عدم انتشار آمارهای اقتصادی دردی را دوا نمی‌کند

این اقتصاددان ادامه داد: یک نویسنده روسی در کتابی که در خصوص شوروی سابق نوشته است، گفته که در آن زمان در شوروی یک نبرد بین یخچال و تلویزیون و رادیو ایجاد شده بود به این صورت که آماری که از این رسانه‌ها اعلام می‌شد همگی از بهبود وضعیت اقتصادی مردم حکایت داشت اما مواد خوراکی داخل یخچال مردم روز به روز کمتر می‌شد و در آخر برنده این نبرد یخچال مردم شد زیرا واقعیت‌های اقتصادی را نشان می‌داد. شقاقی شهری افزود: عدم انتشار آمارهای اقتصادی هم دردی را دوا نمی‌کند چرا که محتویات داخل یخچال مردم کاملا گویای وضعیت اقتصادی آن‌هاست و همه مردم هم آن را حس می‌کنند و مواد خوراکی داخل یخچال خود را با سال گذشته‌شان مقایسه می‌کنند.

نمی‌توان پیامدهای پنهان کردن واقعیت‌ها را هم پنهان کرد

شقاقی شهری گفت: یک نویسنده فرانسوی هم در مورد این شرایط گفته است که شاید بتوان واقعیت‌ها را پنهان کرد اما قطعا نمی‌توان پیامدهای پنهان کردن واقعیت‌ها را هم پنهان کرد، مثال آن هم اینگونه است که اگر فردی بیمار است شاید بتواند بیماری خود را پنهان کند اما تب و تشنجی که در بدن این فرد ایجاد شده را که نمی‌تواند پنهان کند از این منظرعدم انتشار به موقع آمارهای اقتصادی مانند میزان تورم و رشد اقتصادی و وضعیت بازار مسکن و اشتغال و… باعث درد بیشتر خواهد شد و مشکلات را در آینده بیشتر خواهد کرد.

این کارشناس اقتصادی گفت: ضرورت دارد تا مراکز آماری، آمارهای اقتصادی را به موقع و با گزارش‌های متعدد ارایه دهند تا اقتصاددان‌ها بتوانند مانند پزشکان درد را به موقع شناسایی کنند و آن را به دولتمردان ارایه کنند تا نسخه درمان به موقع ارایه شود.