سیل در چالوس قطعی آب در تهران

قطعی آب و افت فشار آب در مناطقی از تهران و کرج طی روز‌های گذشته برای شهروندان دردسرساز شد. شرکت آب و فاضلاب تهران در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بارش باران، جاری شدن سیلاب و رانش گسترده زمین و کوه در حوالی جاده چالوس، طی روز جمعه باعث مسدود شدن مسیر انتقال آب از سد امیرکبیر به تأسیسات آبرسانی تهران شده است.

به گزارش هم میهن، آرش میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم شهر تهران معتقد است اگر چه این حادثه غیرمترقبه بوده، اما ضرورت دارد میزان آمادگی دستگاه‌ها در برخورد با چنین شرایطی افزایش یافته و اطلاع‌رسانی‌ها دقیق‌تر شود.

از روز جمعه ۱۹ خرداد شاهد قطعی آب یا افت فشار آب در برخی مناطق تهران و به‌ویژه در غرب پایتخت و کرج هستیم. مردم در این مدت به‌صورت مکرر در تماس با رسانه‌ها از این قطعی‌ها شکایت کرده اند.

مهدی عسگر، نماینده مردم کرج در مجلس نیز در واکنش به قطعی آب در شهرستان کرج گفته است: «در پی سیلاب و گل‌آلود شدن آب رودخانه سهمیه آب شرب شهرستان از سد کرج کاهش جدی پیدا کرده و قطعی آب گسترده در برخی مناطق را در پی داشته؛ به‌گونه‌ای‌که در روز‌های گذشته در برخی محلات ۱۰ تا ۲۰ ساعت با قطعی آب مواجه بودیم. به دلیل اینکه شهرستان کرج و پردیس مخزن آب شرب به میزان کافی ندارد با قطعی‌های مکرر آب مواجه هستیم بنابراین از وزارت نیرو می‌خواهیم به سرعت ورود و این مشکل را برطرف کند.»

در نهایت روز گذشته و با گذشت ۴ روز از قطعی آب در مناطقی از تهران و کرج شرکت آب و فاضلاب تهران در این‌باره اطلاعیه‌ای صادر و بارش باران، جاری شدن سیلاب و رانش گسترده زمین و کوه در حوالی جاده چالوس را عامل این موضوع عنوان کرد.

براساس این اطلاعیه وضعیت در جاده چالوس باعث انسداد مسیر انتقال آب از سد امیرکبیر به تأسیسات آبرسانی تهران در بستر رودخانه کرج شده بود. این سازمان همچنین وعده داد که مشکل افت فشار در محلاتی از شهر که در روز‌های اخیر اتفاق افتاده بود، تا ساعاتی دیگر برطرف می‌شود.

در ادامه این اطلاعیه آمده است: «در جریان رفع انسداد مسیر انتقال آب از آنجا که تغییر ناگهانی رفتار مصرف، تعادل شبکه توزیع آب را تحت تاثیر قرار می‌داد، تمهیداتی برای توزیع مدیریت‌شده آب اندیشیده شد، لذا با پوزش از شهروندان عزیز، ابعاد رفع این رخداد متعاقباً اطلاع‌رسانی خواهد شد.» شرایط قطعی آب تهران طی روز‌های گذشته اگرچه به دلیل وقوع یک حادثه طبیعی رخ داد، اما بهانه‌ای شد که به ابعاد دیگر شبکه آبرسانی تهران و کاستی‌ها در این حوزه بپردازیم.

حجم فرسودگی شبکه آب تهران قابل توجه است

آرش میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم شهر تهران دراین‌باره گفت: «به‌طور کلی برخی از قطعی‌های آب ناشی از حوادث هستند؛ حوادثی مانند بارندگی و سیلابی که روز جمعه در جاده چالوس رخ داد، طبیعی و غیرمترقبه هستند و فرسایش رسوبی که ممکن است رخ دهد، روی سیستم‌های هواشناسی چندان قابل پیش‌بینی نیست و مشخص نیست که میزان رسوب یا لغزش در اثر بارندگی در بالادست منبع آب در چه ساعتی یا در چه تاریخی رخ می‌دهد.

این پیش‌بینی نیاز به سیستم‌های خاصی دارد که در کشور ما موجود نیست. حوضه آبخیز سد کرج تامین‌کننده آب شرب بخشی از تهران است و سالانه حدود ۲۰۰ یا ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب تهران از سد کرج تامین می‌شود.»

او با تاکید بر اینکه سد کرج یکی از منابع اصلی تامین آب شرب تهران است، بیان کرد: «بالادست این حوضه، کوهستانی بوده و دارای شیب قابل‌توجهی است که ریزشی و لغزشی هم هست. در این حادثه‌ای که روز جمعه در جاده چالوس بر اثر بارندگی رخ داد، بخشی از جاده حرکت کرد و به داخل رودخانه آمد. مضاف براینکه فرسایش و رسوب و ریزش قابل‌توجهی نیز وارد رودخانه شده است و میزان گل‌آلودگی رودخانه افزایش یافته است.

در چنین حادثه‌ای سیستم‌های تصفیه‌خانه معمولاً دچار مشکلاتی می‌شوند و باید آب اضطراری را از سایر مخازن وارد مدار آبرسانی کنند یا اینکه میزان بهره‌برداری از منابع دیگر را افزایش دهند. طبیعتاً این یک زمان اضطراری است که البته با تمهیدات مهندسی، با یکسری پیش‌بینی‌ها و افزایش قدرت دستگاه‌های اندازه‌گیری تا حدودی می‌توانند زمان هشدار را کاهش دهند.»

میلانی بیان کرد: «بحث اصلی درباره تاثیر چنین حوادثی بر منابع آب زمانی است که با احتمال وقوع جیره‌بندی آب، قطعی آب ناشی از کاهش فشار و افزایش مصرف مواجه هستیم. معمولا شرکت آب و فاضلاب تهران باید هشدار‌های لازم را براساس پروتکل وزارت نیرو اعلام کند. یعنی وزارت نیرو از حدود دی یا بهمن‌ماه جلساتی را در رابطه با پیش‌بینی مدیریت منابع آبی داشته و وضعیت مخازن آبی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر مسئولان مربوطه به مرحله‌ای برسند که احتمال دهند مصرف آب افزایش قابل‌توجهی داشته و ظرفیت سد‌ها پاسخگو نیست شروع به اطلاع‌رسانی در خصوص لزوم کاهش مصرف می‌کنند.»

او با تاکید بر اینکه وقتی میزان کاهش و مصرف آن افزایش می‌یابد، شاهد افت فشار هستیم، اظهار کرد: «در چنین شرایطی نیز افت فشار را در مناطقی که با مشکل مواجه هستند، اطلاع می‌دهند. مرحله بعدی مربوط به جیره‌بندی آب است. در این شرایط نیز همچون زمان قطعی برق جدولی را وزارت نیرو تهیه می‌کند و طبق پروتکل‌های این وزارتخانه به مصرف‌کنندگان اعلام می‌شود.»

این عضو شورای شهر تهران درباره اینکه چرا بعد از ۴ روز وزارت نیرو اطلاعیه‌ای درباره علت این قطعی آب صادر کرده است، گفت: «واقعیت این است که کمتر شاهد بروز حوادثی در حوضه بالادست سد‌ها هستیم و شاید به همین علت هنوز دستگاه‌ها آمادگی لازم را برای اطلاع‌رسانی در این زمینه ندارند. کاملا بر عکس وقوع زلزله که به سرعت اطلاعات مربوط به آن منتشر می‌شود؛ بنابراین اگر میزان آمادگی دستگاه‌ها افزایش یافته و پروتکل‌های اطلاع‌رسانی آن‌ها دقیق‌تر شود بتوانند اطلاع‌رسانی زودهنگام‌تری به شهروندان و جامعه هدف داشته باشند.»

عضو سابق شورای شهر تهران با بیان اینکه سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در خصوص آب تهران انجام و برای شرایط اضطراری مخازن بزرگی احداث شده است تا از ضربه چنین حوادثی پیشگیری کند، خاطرنشان کرد: «مصرف آب تهران بسیار قابل‌توجه است و تقریبا سالانه یک میلیارد و دویست میلیون مترمکعب آب در تهران مصرف می‌شود و به صورت روزانه به میزان حجم دریاچه خلیج‌فارس در تهران، آب مصرف می‌شود؛ بنابراین حجم منابع آبی که در تهران منتقل، توزیع، مدیریت و مصرف می‌شود قابل‌توجه است و سیستم‌های پشتیبان قابل‌توجهی هم ایجاد شده است. اما حادثه اخیر در منطقه بالادست سد کرج رخ داده است و به احتمال قوی رسوبات به مخزن وارد شده است و گل‌آلودگی ایجاد کرده است. اما می‌توانستند با دقیق‌تر کردن سیستم‌های پیش‌بینی کمک قابل‌توجهی به بهبود شرایط کنند. به‌هرحال این حادثه غیرمترقبه بوده است.»

او همچنین درباره شرایط سیستم آبرسانی تهران از منظر سلامت یا فرسودگی تجهیزات عنوان کرد: «البته گزارش‌های رسمی را باید مسئولان آب و فاضلاب ارائه دهند. اما تا زمانی که ما در شورای شهر بودیم و برای رفع فرسودگی شبکه آب شهری کمک می‌کردیم متوجه این ماجرا بودیم که شبکه آبرسانی تهران قدیمی است و به همین دلیل درصدی از آب هدر می‌رود.

ما بودجه‌ای را از محل اختیار قانونی شورای شهر برای افزایش آب‌بها (که رقم بالایی هم نبود)، در نظر گرفته بودیم و این بودجه را اختصاص داده بودیم که هر سال درصد مشخصی از مناطقی که لوله‌های آبرسانی فرسوده‌ای در داخل بافت شهری دارند، ترمیم شوند تا میزان هدررفت آب کاهش یابد. با کمکی که از طریق شورای شهر تهران به آب و فاضلاب می‌شد موضوع رفع فرسودگی در دوره شورای شهر پنجم شتاب قابل توجهی گرفت و راندمان عملکرد دو تا سه برابر شد.»

عضو سابق شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه حجم فرسودگی شبکه آب تهران قابل توجه است و به بودجه بیشتری نیاز دارد، گفت: «حتما دولت باید در این زمینه کمک قابل توجهی به شرکت آب و فاضلاب داشته باشد تا هر چه سریع‌تر مشکل فرسودگی شبکه آبرسانی تهران رفع شود. کمکی که شورای شهر تهران در این زمینه انجام می‌دهد پاسخگوی نیاز نیست؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در این حوزه موضوع مهمی است.

در حال حاضر آب را از ۵ سد اطراف به تهران منتقل می‌کنیم و هزینه قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاری در این سد‌ها داشته‌ایم و خطوط انتقال و تصفیه‌خانه‌های بزرگی ایجاد کرده‌ایم، اما فرسودگی باعث می‌شود آب ارزشمند و گران‌بهایی که از طریق این شبکه وارد شبکه آبرسانی داخل شهری شده است، به هدر رود.»

او افزود: «هرچند که آب هدررفته به سفره آب زیرزمینی منتقل می‌شود، اما به لحاظ تدبیر اقتصادی این میزان آب باید حتما به عنوان آب شرب مصرف شود و در هیچ کجای جهان از این روش برای تغذیه آب زیرزمینی استفاده نمی‌شود و در راستای تامین آب شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین یکی از روش‌های افزایش بهره‌وری در بحث آب شهری این است که فرسودگی شبکه را به سرعت کاهش دهیم.

اما از آنجایی که مدیریت تقاضا، هم در حوزه آب و هم در حوزه انرژی و غذا مغفول مانده و بیشتر در قسمت مدیریت عرضه و تامین سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود بودجه‌های کلان‌تری به آ‌ن تخصیص می‌یابد. موضوع جایگزینی شبکه فرسوده نیز یکی از مؤلفه‌های مهم برنامه مدیریت تقاضای آب است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری و اختصاص بودجه به این حوزه به کاهش هدررفت آب کمک بسیاری می‌کند؛ آن‌هم آبی که برای شهر تهران به شدت ذی‌قیمت است.»