جنگ روایت‌ها در باخموت

ارتش روسیه روز شنبه ۲۰ مه ساعاتی پس از اظهارنظر رییس گروه شبه نظامی واگنر در خصوص تصرف شهر استراتژیک باخموت اعلام کرد که این شهر تحت کنترل نیرو‌های نظامی روسیه قرار دارد؛ موضوعی که ارتش و دولت اوکراین تکذیب می‌کنند.

به گزارش اعتماد، یکی از خونین‌ترین نبرد‌ها میان روسیه و اوکراین در طول یکسال و سه ماهی که از حمله نظامی به اوکراین می‌گذرد، در باخموت جریان داشت. ماه‌ها قبل، در اکتبر ۲۰۲۲ حملات گروه شبه نظامی واگنر به شهر باخموت در استان دونتسک آغاز شد. در حالی که اوکراینی‌ها تلفات زیادی متحمل شده بودند و ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین جبهه باخموت را یکی از سخت‌ترین جبهه‌ها برای نظامیان اوکراین توصیف می‌کرد، اما حملات گسترده نیرو‌های روسی تا پایان دسامبر راه به جایی نبرد و آن‌ها به‌رغم از دست دادن نیرو و تجهیزات بسیار در تصرف باخموت ناکام ماندند.

اواخر ژانویه ۲۰۲۳، ارتش اوکراین اعلام کرد که نیرو‌های نظامی این کشور از شهر سولدار واقع در ۲۰ کیلومتری شمال غرب باخموت عقب‌نشینی کرده‌اند و این شهر کوچک به تصرف روس‌ها در آمده است. اوایل آوریل، یوگنی پریگوژین، رییس گروه شبه نظامی واگنر ویدیویی را منتشر کرد و مدعی شد که نیرو‌های تحت نظر او به شهر باخموت رسیده‌اند. او همچنین گفت که از نظر قانونی این شهر اکنون در تصرف روسیه است. نیرو‌های اوکراینی، اما همچنان تاکید داشتند که مقاومت آن‌ها ادامه دارد و بخش‌هایی از شهر هنوز در اختیار اوکراینی‌هاست.

روز شنبه ۲۰ مه پریگوژین اعلام کرد که شهر باخموت کاملا در اختیار روس‌ها قرار دارد. ساعاتی پس از او نیز وزارت دفاع روسیه و کاخ کرملین در بیانیه‌هایی جداگانه «آزادسازی» باخموت را تایید کردند و نوشتند که جنگ بر سر این شهر «به پایان رسیده است.» در بیانیه‌ای که از سوی کاخ ریاست‌جمهوری روسیه صادر شده، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور این کشور به «واحد‌های تهاجمی واگنر و همچنین سربازان ارتش روسیه» تبریک گفته و وعده داده است که به آن‌ها «نشان‌های دولتی اهدا خواهد شد.»

مقام‌های اوکراینی به‌رغم اینکه می‌پذیرند که این شهر در وضعیت «بسیار حساسی» قرار دارد، اما تاکید دارند جنگ بر سر باخموت پایان نیافته است. هانا میلر، معاون وزیر دفاع اوکراین عصر روز شنبه گفت که «سربازان اوکراینی مواضع خود را در تاسیسات صنعتی و زیرساختی در جنوب غرب باخموت حفظ کرده‌اند و نبرد سنگینی در جریان است.» اولکساندر سیرسکی، فرمانده نیروی زمینی اوکراین هم تاکید کرد که «جنگ پایان نیافته» و «نبرد بر سر هر متر از خاک اوکراین ادامه دارد.» او یک ویدیو نیز منتشر کرد که سربازان ویژه اوکراینی را در حال جنگ در باخموت نشان می‌داد.

زلنسکی سقوط باخموت را تایید نکرد

در حالی که رییس‌جمهور اوکراین برای دیدار با سران گروه ۷ به شهر هیروشیما در ژاپن سفر کرده بود، رسانه‌ها به نقل از او اعلام کردند که ولودیمیر زلنسکی سقوط شهر باخموت را تایید کرد.

خبرنگار سی‌ان‌ان که در جلسه حاضر و شاهد سوال و جواب رییس‌جمهور اوکراین بوده، می‌نویسد: زلنسکی در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد اینکه آیا نیرو‌های اوکراینی همچنان در این شهر سنگر‌ها را حفظ کرده‌اند یا اینکه آیا روسیه شهر را تصرف کرده است به پاسخی مبهم بسنده کرد و گفت: «باید قبول کرد که چیزی در آنجا وجود ندارد. امروز، باخموت فقط در دل ماست.»

خبرنگاران این پاسخ را به سقوط باخموت برداشت کردند، اما در فاصله کوتاهی دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین به این خبر واکنش نشان داد. سرگئی نیکیفوروف، سخنگوی ریاست‌جمهوری اوکراین در واکنش به برداشت‌های متفاوت نسبت به اعلام موضع ولادیمیر زلنسکی واکنش نشان داد و گفت که رییس‌جمهوری اوکراین در دیدار با همتای امریکایی خود جو بایدن، سقوط شهر باخموت را تایید نکرده است.

وی در ادامه توضیح داد که یکی از حضار خطاب به رییس‌جمهوری اوکراین سوال کرد: «آیا باخموت هنوز تحت کنترل اوکراین است؟» و بلافاصله در جمله بعدی می‌گوید: «فدراسیون روسیه ادعا می‌کند که باخموت را گرفته است.» زلنسکی هم در جواب پاسخ می‌دهد که «فکر نمی‌کنم [این‌گونه باشد].» و در ادامه می‌گوید: «باید قبول کرد که چیزی در آنجا وجود ندارد. همه چیز را نابود کردند هیچ ساختمانی وجود ندارد. حیف است، تراژدی است. امروز، باخموت فقط در دل ماست.» نیکیفوروف می‌گوید که زلنسکی در حقیقت به بخش دوم سوال این فرد که پرسیده بود: «فدراسیون روسیه ادعا می‌کند که باخموت را گرفته است.» پاسخ داده و نه به بخش اول.

باخموت کجاست؟

باخموت شهری در شرق اوکراین است که در استان دونتسک واقع شده و ۴۰۰ مایل با کی‌یف، پایتخت اوکراین فاصله دارد. فاصله این شهر با مرز استان لوهانسک ۱۰ کیلومتر است. شهر صنعتی باخموت پیش از شروع حمله نظامی روسیه به اوکراین نزدیک به ۷۱ هزار نفر جمعیت داشت و به معادن نمک و سنگ گچ خود شناخته می‌شد.

در این شهر همچنین کارخانه شرابی وجود داشت که به دستور ژوزف استالین، دیکتاتور اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۵۰ ساخته شده بود و تا سال ۱۹۹۱ که اوکراین به یک جمهوری مستقل تبدیل شد یکی از مهم‌ترین مراکز تولید شراب در شوروی به شمار می‌رفت.

بخش‌هایی از باخموت در درگیری‌های سال ۲۰۱۴ میان جدایی‌طلبان طرفدار روسیه و نیرو‌های نظامی اوکراین به تصرف جدایی‌طلبان درآمده بود، اما ارتش اوکراین توانست این منطقه را آزاد کند.

در سال ۲۰۱۶، مقام‌های محلی تصمیم گرفتند اسم شهر را که در دوره اتحاد جماهیر شوروی به آرتمیوسک تغییر یافته بود، تغییر دهند و مجددا از اسم تاریخی این شهر یعنی «باخموت» استفاده کنند. ریشه این نام تاریخی به سال ۱۵۷۱ میلادی بازمی‌گردد.

باخموت در جنوب شرقی شهر کراماتورسک- هاب منطقه‌ای و جایی که بیشتر ساختمان‌های دولتی منطقه متمرکز شده‌اند - واقع شده است.

دولت روسیه در آخرین روز‌های سپتامبر پس از برگزاری رفراندوم در چهار استان دونتسک، لوهانسک، زاپروژیا و خرسون این مناطق را رسما به خاک خود ملحق کرد. هر چند هیچ کدام از نهاد‌های بین‌المللی این همه‌پرسی‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند، اما از آن زمان، روسیه کل استان دونتسک از جمله شهر باخموت را بخشی از خاک خود می‌پندارد.

چرا باخموت مهم است؟

جنگ در باخموت جنبه‌ای حیثیتی و سیاسی برای کی‌یف و مسکو گرفته است و تلاش روسیه برای تسخیر این شهر باعث شده این شهر قابل مقایسه با گذشته خود نباشد. از بین رفتن کارخانه‌ها و فضای شهری، بمباران پیوسته شهر و جنگ شهری در برخی مناطق باعث شده باخموت شهری قابل سکونت نباشد.

هرچند که بخش اعظمی از این شهر در حال حاضر تخریب شده، اما از نگاه رسانه‌ها و کارشناسان این شهر به نوعی سمبل مقاومت اوکراینی‌ها در برابر تهاجم نظامی روسیه است. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه به این شهر به چشم پل پیروزی و یک گام ضروری برای تصرف مناطق شرقی اوکراین شامل دو منطقه دونتسک و لوهانسک می‌نگرد.

شهر باخموت موقعیت بسیار استراتژیکی دارد و کارشناسان نظامی می‌گویند هر کدام از طرف‌ها که این شهر را در اختیار داشته باشند، بر مسیر‌ها و جاده‌های مهم استان دونتسک تسلط می‌یابند و مسیر بسیار آسان‌تری برای اجرای عملیات‌های آفندی در اختیار خواهند داشت. هر چند کارشناسان غربی تاکید دارند تسخیر این شهر لزوما به معنای موفقیت روسیه در عملیات‌های آینده در این منطقه نخواهد بود، اما پیروزی روسیه در باخموت و تصرف این شهر بزرگ‌ترین پیروزی مسکو طی ماه‌های اخیر به حساب خواهد آمد.

کارشناسان چه می‌گویند؟

موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در گزارش روز شنبه ۲۰ مه خود از وضعیت جنگ در اوکراین نوشته است که مناطق تسخیر شده از سوی شبه نظامیان واگنر چشمگیر نیستند و آن‌ها موقعیت تثبیت شده و مستحکمی برای دفاع در برابر ضدحمله‌های اوکراین ندارند. بر اساس این گزارش نظامیان اوکراینی در حال حاضر از شمال و جنوب حملاتی را علیه شهر باخموت ترتیب داده‌اند.

پریگوژین گفته است که شبه نظامیان این گروه تا روز ۲۵ مه از باخموت خارج خواهند شد. او اعلام کرده کمبود تجهیزات علت این تصمیم است، اما با توجه به اینکه شبه نظامیان واگنر پیش‌تر در ۱۰ مه نیز تهدید به اقدامات مشابه کرده، اما آن را عملی نکرده بودند، پیش‌بینی می‌شود این بار نیز آن‌ها در شهر باقی بمانند. از نظر نظامی نیز با توجه به حملات مداوم نیرو‌های اوکراینی به شبه نظامیان واگنر در باخموت به نظر می‌رسد فرصتی برای خروج امن این نیرو‌ها از شهر وجود نداشته باشد.

از نگاه تحلیلگران نظامی مقاومت اوکراین در باخموت مزایای زیادی برای اوکراین دارد. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است: «مقاومت در باخموت باعث می‌شود فرماندهان روس نیرو‌های خود را در این منطقه متمرکز کنند و این مساله از توان دفاعی آن‌ها در دیگر مناطق به ویژه زاپروژیا می‌کاهد. چنین وضعیتی فرصت را برای ضدحمله بزرگ اوکراین که از مدت‌ها پیش وعده آن داده شده و زلنسکی اخیرا هم این وعده را تکرار کرده، فراهم می‌کند.»

ایالات متحده به تازگی به متحدان غربی خود اعلام کرده در صورتی که آن‌ها بخواهند به اوکراین جنگنده اف ۱۶ صادر کنند، امریکا مانع نخواهد شد. ارسال جنگنده‌های پیشرفته اف ۱۶ به اوکراین در کنار تانک‌های آبرامز و لئوپارد می‌تواند شرایط را برای اوکراین در آینده جنگ بهبود بخشد، اما با توجه به زمانبر بودن ارسال تسلیحاتی نظیر جنگنده و آموزش خلبانان احتمالا این تسلیحات در ضدحمله آتی کاربرد چندانی نخواهند داشت.