نمایش‌ حضور پایدار ایران در سوریه پسابحران

ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور روز چهارشنبه در راس یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی راهی سوریه می‌شود تا به نخستین رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود که پس از سال ۲۰۱۱ به این کشور جنگ‌زده سفر می‌کند. آخرین سفر یک رییس‌جمهوری ایران به سوریه به آخرین روز‌های سال ۱۳۸۸ و سفر محمود احمدی‌نژاد بازمی‌گردد.

به گزارش اعتماد، البته بشار اسد رییس‌جمهوری سوریه در این سال‌ها ۲ سفر به ایران داشته که نخستین آن در اسفندماه ۱۳۹۷ و آخرین آن در اردیبهشت ۱۴۰۱ بود. محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رییس‌جمهور اخیرا در صفحه توییتر خود درباره این سفر نوشته بود: «‏غرب آسیا یک دوره تحول ژئوپلیتیک ۱۲ ساله به شدت پرتنش را طی کرده که پیروز قطعی آن جمهوری اسلامی ایران و بازنده قطعی آن امریکاست. جشن پیروزی مقاومت، در سفر آیت‌الله رییسی به سوریه برگزار خواهد شد.

رحمت الهی بر حاج قاسم شهید که به همه آموخت قدرت در میدان تنها راه موفقیت دیپلماسی است.» حسین اکبری، سفیر ایران در سوریه نیز روز دوشنبه در صفحه توییتر خود در این باره نوشت: «مایلم اعلام کنم آیت‌الله دکتر سید ابراهیم رییسی رییس‌جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه؛ ۱۳اردیبهشت به دعوت رسمی دکتر بشار اسد رییس‌جمهوری سوریه در راس هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی به این کشور سفر خواهد کرد.»

به گزارش رسانه‌های دولتی ایران، ابراهیم رییسی و هیات همراه، در سفر دو روزه خود به سوریه با مقامات عالی این کشور درباره راهکار‌های تحکیم و تقویت روابط سیاسی و گسترش و ارتقای سطح همکاری‌های اقتصادی و تجاری فیمابین رایزنی خواهند داشت. علاوه بر این رییس‌جمهوری اسلامی ایران در این سفر در نشست مشترک تجار ایران و سوریه حضور یافته و با آنان به گفتگو و تبادل نظر خواهد پرداخت.

تعمیق دوستی تهران - دمشق

ابراهیم رییسی در حالی به عنوان نخستین رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران راهی سوریه می‌شود که منطقه غرب آسیا در سایه فصل جدیدی از روابط میان بازیگران منطقه‌ای، تحولات جدیدی را هم تجربه می‌کند. بیش از دو ماه از حصول توافقی که به ۷ سال قطع رابطه دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی پایان داد، می‌گذرد و پس از دو بار دیدار مقام‌های ارشد امنیتی و وزرای خارجه دو کشور در پکن، پایتخت چین اکنون تهران و ریاض در حال طی مسیر عادی‌سازی روابط دوجانبه با سرعت قابل توجه هستند.

زنجیره آشتی در منطقه به ایران و عربستان محدود نشده و دمشق که امروز میزبان رییس‌جمهور ایران است قریب به دو هفته پیش از این، میزبان وزیر خارجه عربستان سعودی بود. سفری که به بخشی از پازل در حال تکمیل بازگشت سوریه به جهان عرب تبدیل شده است چنانکه همزمان با سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه، اردن میزبان نشست مشورتی با حضور وزرای خارجه سوریه و ۴ بازیگر عربی منطقه بود.

علاوه بر فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه و ایمن صفدی، وزیر خارجه اردن و میزبان نشست، وزرای خارجه عربستان سعودی، مصر و عراق نیز در این جلسه حاضر بودند. دستور کار‌های اصلی این نشست بررسی نحوه بازگشت سوریه به جهان عرب و همچنین ابتکار اردن جهت «راه‌حل سیاسی» برای بحران سوریه بود.

از آنجا که آشتی ایران و عربستان سعودی و پس از آن عادی‌سازی رابطه سوریه با جهان عرب یک تحول تک بعدی نیست و می‌تواند بر وضعیت سیاسی و امنیتی لبنان، سوریه و یمن تاثیرگذار باشد، می‌توان میزان نگرانی رژیم اسراییل در درجه نخست و پس از آن ایالات متحده را از این تحولات پیش‌بینی کرد.

سفر ابراهیم رییسی به سوریه در فضایی صورت می‌گیرد که به نظر می‌رسد هر کدام از بازیگران منطقه‌ای که تا چند سال پیش تامین منافع خود یا متحدان‌شان را در تشدید تنش نظامی و یارگیری از فرامنطقه جست‌وجو می‌کردند پس از سال‌ها پرداخت هزینه مادی و معنوی، اکنون راه‌حل تامین ثبات سیاسی و اقتصادی و امنیتی خود را در پشت میز مذاکره و در قالب رایزنی‌های سیاسی آن هم با حضور اعضای همین منطقه جست‌وجو می‌کنند.

ترافیک دیپلماتیک در تهران، دمشق، بیروت، صنعا، امان، مسقط، دوحه، بغداد و ریاض نشان می‌دهد که بازیگران منطقه‌ای پس از سال‌ها آزمون و خطا راهبرد تامین امنیت خود به بهای ناامن کردن دیگری اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که نه تنها منافع هیچ کدام از بازیگران این منطقه در محیط ناامن تامین نمی‌شود، بلکه برون‌سپاری امنیت هم چاره‌ساز نیست.

ایران سیاست جدیدی در پیش گرفته است

در چنین فضایی نخستین سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه پس از آغاز جنگ داخلی در این کشور بازتاب فراوانی در رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای داشت.

یونی بن مناحیم، کارشناس امور راهبردی رژیم اسراییل در تحلیل سفر رییسی معتقد است که ایران به دنبال پیاده کردن سیاست جدید در منطقه و حل اختلافات با کشور‌های عربی است. او در این باره می‌گوید: سیاست جدید ایران روی حل اختلافات با کشور‌های عربی به منظور منزوی کردن رژیم اسراییل متمرکز است.

همزمان شبکه ۱۳ رژیم اسراییل نیز اعلام کرد که رییس‌جمهور ایران با بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه بازدید میدانی نیز خواهد داشت. در بخش‌هایی از این گزارش در تحلیل سیاست جدید منطقه‌ای ایران گفته شد که جمهوری اسلامی ایران خواهان یکپارچه و متحد کردن محور ایران-حزب‌الله- حماس- جهاد اسلامی است و این امر باعث می‌شود که برنامه جدیدی در خصوص سیاست خاورمیانه پیاده کند. این شبکه همچنین به سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به بیروت و دیدارهایش با سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان و زیاد النخاله، دبیرکل جهاد اسلامی اشاره کرد و این سفر را نیز «هماهنگی مواضع علیه اسراییل» خواند.

رسانه اسراییلی «جروزالم پست» در تحلیلی درباره سفر ابراهیم رییسی به دمشق نوشت: «این یک اتفاق بزرگ برای رژیم سوریه خواهد بود که در ماه‌های اخیر گام‌های زیادی را برای ارتباط گرفتن با کشور‌های منطقه برداشته است. وزیر خارجه سوریه اخیرا به یک جهانگرد تبدیل شده است و به تونس، مصر، اردن و کشور‌های دیگر می‌رود. سوریه که مقام‌های سیاسی آن دیدار‌های مختلفی با کشور‌های خلیج‌فارس و همچنین روسیه داشته‌اند حالا می‌خواهد بیش از پیش نشان دهد که حمایت ایران را نیز به همراه دارد. به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی، حمایت تهران از دمشق برای سوریه که می‌خواهد به اتحادیه عرب بازگردد، مهم است.»

جروزالم پست در ادامه این تحلیل با اشاره به اینکه «محمود احمدی‌نژاد آخرین رییس‌جمهوری ایران بود که در سال ۲۰۱۰ به سوریه سفر کرد»، نوشت: «سفر ابراهیم رییسی به دمشق در شرایط کنونی به این منظور است که جمهوری اسلامی تلاش می‌کند نشان دهد چگونه پس از توافق با عربستان سعودی در پکن، می‌تواند تمرکز خود را از یمن به سوریه و لبنان تغییر دهد. وزیر امور خارجه ایران نیز به تازگی در عمان و لبنان حضور داشته است. او در لبنان به سمت جنوب و نزدیک مرز اسراییل رفت تا به نوعی اسراییل را تهدید کرده باشد. در همان حال، رییس‌جمهوری عراق در ایران بود و رهبر جمهوری اسلامی از حضور نیرو‌های امریکایی در عراق و خلیج‌فارس انتقادکرد.

همکاری اقتصادی با سوریه اولویت نخست ایران

به گزارش میدل ایست نیوز، همزمان با اعلام سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه، منابع سوریه‌ای از امضای توافقات تازه میان دو کشور در زمینه انرژی و برق خبر دادند. روزنامه «الوطن» سوریه به نقل از منابع مطلع گفت که دولت این کشور در حال اجرای تمهیدات لازم برای امضای توافقنامه‌های جدید با ایران در زمینه انرژی و برق در سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه است.

بر اساس این گزارش، دو کشور در حال مذاکره درباره خط اعتباری جدید برای اجرای پروژه‌های برق در سوریه توسط ایران هستند و ایران تاسیس نیروگاه‌های برقی جدید را در این مذاکرات بررسی خواهد کرد. پیش از این، «مهرداد بذرپاش»، وزیر راه و شهرسازی ایران در سفر به سوریه و مذاکره با مقامات سوریه‌ای تاکید کرده بود که طرفین علاوه بر بخش انرژی، در بخش‌های دیگری از جمله گذرگاه ریلی و افزایش تعداد پرواز و کمک به ناوگان حمل و نقل سوریه و راه‌اندازی بندر الحمیدیه و خطوط دریایی بین دو کشور مذاکره کرده‌اند.

حسین اکبری، سفیر ایران در سوریه نیز در گفتگو با خبرگزاری دولتی ایرنا با اشاره به روابط اقتصادی ایران و سوریه گفت: هر دو کشور ظرفیت‌های نسبی و مزیت‌های اقتصادی خوبی دارند که می‌تواند به هر دو طرف کمک کند تا ضمن عمق‌بخشی به روابط سیاسی، شرایط اقتصادی را برای حضور سرمایه‌گذاران (ایرانی) در سوریه تسهیل کند. به دلیل روابط سیاسی خوبی که تهران – دمشق با هم دارند و وجود بستر‌های مناسب و خوب در موضوع اقتصادی، ایران می‌تواند در حل مشکلات اقتصادی مردم و دولت سوریه اقدامات موثری انجام دهد. ابعاد اقتصادی سفر ابراهیم رییسی به سوریه مورد توجه خبرگزاری دولتی ایسنا نیز قرار گرفت.

این خبرگزاری در گزارشی درباره نقش اقتصادی ایران در سوریه پسابحران نوشت: آرامش نسبی ایجاد شده در سوریه و حاکمیت مجدد دولت دمشق بر بخش اعظمی از سرزمین‌های این کشور، بدون همکاری شرکای راهبردی سوریه از جمله ایران و روسیه چندان امکان‌پذیر نبود و اکنون سوریه که در دوران پسابحران وارد عرصه بازسازی خود در حوزه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری در این ارتباط شده است قطعا ایران می‌تواند در این حوزه نیز نقش موثری داشته باشد و باید از فرصت موجود، بخش‌های دولتی و خصوصی ایران با تسهیلاتی که دولت سوریه فراهم می‌کند، نهایت استفاده را ببرند تا از رقبای منطقه‌ای خود در این زمینه عقب نمانند.

البته بخشی از تحقق این موضوع به اهمیت افزایش توانمندی‌های بخش‌های دولتی و خصوصی ایران متناسب با نیاز‌های سوریه و رفع برخی موانع ساختاری و حقوقی موجود در این زمینه و بخشی دیگر نیز به توافقنامه‌های تجاری و اقتصادی که بین مقامات دو کشور به امضا می‌رسد و شرایطی که دولت سوریه برای حضور تجار و بازرگانان ایرانی در این کشور ایجاد می‌کند، باز می‌گردد.

یکی از محور‌های اصلی رایزنی‌های مقامات ایران با مسوولان عالیرتبه سوری در این سفر در راستای تحقق سیاست دولت در ارتباط با افزایش تعاملات اقتصادی با کشور‌های منطقه و ایجاد مفاهمه سیاسی و امنیتی در این منطقه جغرافیایی از طریق همکاری‌های اقتصادی، برنامه‌ریزی برای افزایش همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور به منظور پایدار کردن حضور اقتصادی ایران در منطقه است.

حمله به حلب در آستانه سفر رییسی

همزمان با مهیا شدن دمشق برای میزبانی از رییس‌جمهور ایران، رسانه‌ها نیمه‌شب دوشنبه از حمله هوایی منتسب به اسراییل علیه سوریه خبر دادند. به دنبال انتشار این خبر، یک منبع نظامی سوری به خبرگزاری رسمی این کشور گفت: فرودگاه بین‌المللی حلب غیرفعال شده است. به گفته این منبع، یک نیروی نظامی در این حمله کشته، هفت تن دیگر شامل دو غیرنظامی، زخمی و خسارات مادی دیگری وارد شده است. به گفته این مقام سوری، اسراییل با شلیک موشک از سمت جنوب شرقی حلب، فرودگاه بین‌المللی و نقاط دیگری در این شهر را هدف قرار داد.

این دومین بار در دو ماه است که فرودگاه حلب که بعد از دمشق دومین فرودگاه مهم این کشور است، در نتیجه حملات منتسب به اسراییل از پرواز و کار عادی خود باز می‌ماند. رسانه‌ها در پوشش خبر این حمله به همزمانی آن با نخستین سفر رییس‌جمهور ایران به سوریه در ۱۳ سال اخیر و حضور حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در مرز اسراییل اشاره کردند.

به گزارش رسانه‌ها هر چند که اسراییل مسوولیت حمله به حلب را برعهده نگرفته، اما بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم در روز‌های گذشته گفت: این رژیم عملیاتی در دور و نزدیک برای دور کردن خطرات ناشی از ایران و نیرو‌های نیابتی آن انجام می‌دهد.