نکاتی درباره رفع سوءتغذیه در بیماران مبتلا به «سل»

سل یک بیماری عفونی واگیردار است که در اثر باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود. سل می‌تواند تقریبا تمام اعضای بدن را مبتلا سازد، اما شایع‌ترین شکل بیماری سل ریوی است و راه انتقال عفونت تقریبا همیشه از راه تنفس است. در صورتی که بیماری سل پارانشیم ریه را درگیر کرده باشد به آن سل ریوی اطلاق شده و ابتلای سایر اعضای بدن به غیر از ریه‌ها، سل خارج ریوی اطلاق می‌شود.

علایم عمده این بیماری عبارتند از سرفه مداوم، تب، کاهش وزن، کم اشتهایی، عرق شبانه، خستگی وضعف بدن، تنگی نفس و درد قفسه سینه.

سوءتغذیه و سل

سوءتغذیه نوعی اختلال تغذیه‌ای است که به علت مصرف ناکافی یا بیش از اندازه یک یا چند ماده غذایی بروز می‌کند. سوءتغذیه اصطلاحی است برای توصیف طیف وسیعی از تظاهرات بالینی از خفیف تا شدید که به دلیل عدم تعادل انرژی و پروتئین دریافتی در تامین نیاز‌های تغذیه‌ای بدن ایجاد می‌شود. بیماری سل اشتها را کاهش و مصرف انرژی را افزایش می‌دهد و باعث لاغری می‌شود و افراد کم وزن هم در معرض ابتلا به سل فعال قرار دارند. وضعیت تغذیه‌ای ضعیف می‌تواند پیشرفت بیماری را از عفونت سل به بیماری سل فعال تسریع کند. همچنین از دست دادن پروتئین در بیماران مبتلا به سل می‌تواند باعث سوء جذب مواد مغذی شود.

عوامل متعددی در سل باعث لاغری می‌شوند؛ علائمی مانند اشتهای ضعیف، افزایش مصرف انرژی به دنبال عفونت، تغییر متابولیسم پروتئین، کمبود مواد ریز مغذی (رتینول، ویتامین C و E، روی، آهن و سلنیوم)، کم خونی و ...

مدیریت تغذیه بیماران مبتلا به سل

بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، اکثر بیماران مبتلا به سل در زمان تشخیص بیماری، به طور قابل توجهی کم وزن هستند. کاهش وزن در بیماران مبتلا به سل در بسیاری از مطالعات ثابت شده و حتی توده چربی بدن در این بیماران تا ۴۵ درصد کاهش یافته است. هدف از مدیریت تغذیه‌ای در بیماران مبتلا به سل، بازیابی وزن و رسیدن به وزن قابل قبول و بازگرداندن توده عضلانی تحلیل رفته است.

مدیریت سوءتغذیه در بزرگسالان مبتلا به سل

- اگر بیمار با مشکلات دیگری نظیر خونریزی همراه باشد، باید با مصرف تخم مرغ، جگر و سایر منابع غنی از آهن، آهن دریافتی در برنامه غذایی را افزایش دهد.

- سل اثر معکوس روی متابولیسم ویتامین A دارد؛ به طوری که تبدیل بتاکاروتن به ویتامین A در کبد به مقدار کافی انجام نمی‌شود؛ بنابراین استفاده از منابع غنی از این ویتامین شامل جگر، تخم مرغ، کره و ... ضروری است.

- باتوجه به کمبود ویتامین C در این بیماری، استفاده از منابع غنی از این ویتامین مانند مرکبات، فلفل دلمه و گوجه فرنگی اهمیت دارد.

- با توجه به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و از جمله ایزونیازید‌ها در مبتلایان به سل، باید اطمینان حاصل شود که رژیم غذایی حاوی مقادیر کافی ویتامین‌های گروه B به خصوص B ۶ است.

- حداقل یک‌سوم پروتئین مصرفی روزانه از منابع حیوانی باشد. همچنین از حبوبات به عنوان یکی از منابع خوب حاوی اسید آمینه لیزین و تکمیل‌کننده اسید‌های آمینه غلات به شکل غذا‌های ترکیبی (عدس پلو، ماش پلو، انواع آش و...) حتما استفاده شود.

- از منابع غذایی حاوی ویتامین D جهت تقویت سیستم ایمنی مانند ماهی‌های چرب، لبنیات و زرده تخم مرغ در برنامه روزانه استفاده شود.

- منابع غذایی حاوی سلنیوم مانند تخم مرغ، انواع مغز‌ها (گردو، بادام، فندق، پسته)، انواع گوشت (قرمز، ماهی، مرغ) باعث کاهش استرس اکسیداتیو، کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.