دلار بر لبه تیغ؛ چگونه چین در خفا تلاش دارد یوان را جایگزین ارز جهانی کند؟

پل کروگمن - ستون‌نویس نیویورک تایمز - یوان را تهدیدی برای دلار نمی‌داند و بر این باور است که با توجه به اصل کنترل سرمایه، یوان نمی‌تواند با نقدینگی جهانی دلار بدون تغییر اساسی در سیاست پولی چین رقابت داشته باشد. به باور این روزنامه‌نگار حتی اگر موقعیت دلار هم به خطر بیفتد، این موضوع چندان با اهمیت نخواهد بود.

به گزارش اکو ایران، در شرایط کنونی بر نقش چین در احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان بسیار تمرکز شده، از همین رو توافقی دیگر که میانجی آن پکن باشد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

فرصت‌سازی برای یوان

از همین رو با لحاظ کردن اهمیت خاورمیانه برای اژد‌های زرد جهت تحقق اهدافش، باید نقش اخیر پکن در بازتعریف رابطه رقبای خاورمیانه (ایران و عربستان) را به شکلی گسترده‌تر مورد بررسی قرار داد. سلیم اسعد، روزنامه‌نگار، ماه گذشته گزارش داد که شرکت ملی نفت فلات قاره چین و توتال فرانسه، نخستین قرارداد در حوزه انرژی بر مبنای یوان را منعقد کردند که بر اساس آن در باب ۶۵ هزار تن گاز مایع امارات توافق حاصل شده است.

این در حالی است که عراق و عربستان نیز آمادگی‌شان را برای تحقق توافقی برپایه یوان چین اعلام کرده‌اند. چین و برزیل نیز در هفته‌ای که گذشت به توافقی دست یافتند که برمبنای آن تجارت میان دو بازیگر بر مبنای یوان انجام شود.

هراس از توطئه‌های دومینوار پکن

دیپلمات‌های آمریکایی مستقر در منطقه به شکلی جدی درباره آنچه تحت عنوان توطئه‌های دومینووار پکن از آن یاد می‌کنند بالاخص در حوزه فن‌آوری حساس شده‌اند و بی‌صدا تاکید دارند که ایالات متحده نمی‌خواهد تجارت با یوان به یک فرایند معمول تبدیل شود.

آنگونه که وبگاه المانیتور نوشته، توافق میان شرکت ملی فلات قاره چین و توتال، یک توافق مستقل است و مقام‌های آمریکایی امیدوارند که وضعیت به همین شکل باقی بماند. از همین رو عربستان و عراق هنوز برای تجارت با چین برمبنای یوان گامی جدی برنداشته‌اند و صرفا همه‌چیز در حد حرف است و بس.

با این همه تداوم این فرایند نشان از استراتژی بلندمدت پکن دارد که هدف از آن کاهش نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه و سایر مناطق است. در این میان کارشناسان در باب این که آیا افزایش تجارت با یوان در خاورمیانه و سراسر جهان می‌تواند تهدیدی برای نقش دلار به عنوان ارز ذخیره در ساختار اقتصاد جهانی باشد یا نه، اختلاف نظر دارند.

ظهور رژیم ارز دو قطبی

پل کروگمن، ستون‌نویس نیویورک تایمز، یوان را تهدیدی برای دلار نمی‌داند و بر این باور است که با توجه به اصل کنترل سرمایه، یوان نمی‌تواند با نقدینگی جهانی دلار بدون تغییر اساسی در سیاست پولی چین رقابت داشته باشد. به باور این روزنامه‌نگار حتی اگر موقعیت دلار هم به خطر بیفتد، این موضوع چندان با اهمیت نخواهد بود.

اما دیگر تحلیلگران باور متفاوتی دارند. نوریل روبینی در فایننشال تایمز نوشته که چین ممکن است کنترل سرمایه را در اختیار بگیرد. به باور او نسخه ایالات متحده که همانا توسل به تحریم‌ها است، می‌تواند جذابیت دارایی‌های دلاری را میان دوستان و دشمنان این کشور کاهش دهد. روبینی بر ظهور یک رژیم ارزی دو قطبی تاکید دارد که دیر یا زود موقعیت ممتاز دلار را با خطری جدی روبرو خواهد کرد.

دلار بر لبه تیغ

روبینی تاکید دارد که توانایی رقابت یوان با دلار را باید در عرصه ژئوپلتیک نیز مورد بررسی قرار داد. همسویی دو مولفه ژئوپلتیک و تجارت را می‌توان در نزدیکی چین و روسیه و ایران تبیین کرد، سه کشوری که به دنبال اهرمی هستند برای از میان بردن وزن دلار و دور زدن تحریم‌های آمریکا. علاوه بر این کشور‌هایی دیگر، چون عربستان، پاکستان، آفریقای جنوبی و دیگر بازیگران نیز نسبت به پذیرفتن معاملات ارزی جایگزین برای تسهیل تجارت با چین در کنار ایالات متحده، بی‌تمایل نیستند.

بیل، یکی از شخصیت‌های رمان ارنست همینگوی در جایی از کتاب «خورشید نیز طلوع می‌کند»، می‌پرسد، چطور ورشکسته شدی؟ مایک دیگر کارکتر این کتاب در پاسخ گفت، به تدریج و پس از به یک باره. قانون حرکتی که همینگوی آن را تبیین کرده، ممکن است در ارتباط با موقعیت دلار رخ دهد.

در شرایط کنونی به واسطه دلایل ساختاری یوان با دلار آمریکا قادر به رقابت نیست. با این حال، تاریخ مملو از پیش‌بینی‌های اطمینان‌بخش پیش از وقوع فجایع اقتصادی است. اگر چنین تهدیدی وجود داشته باشد، باید گفت که در ابتدای راه قرار داریم و این خود نکته‌ای است قابل تامل. مدیریت یک بحران بالقوه در مرحله تدریجی آسان‌تر از مدیریت بحرانی جدی است که به ناگهان رخ دهد.