توافق ایران و عربستان چه چیزی درباره میانجی‌گری چین می‌گوید؟

فرارو- تلاش‌های چین برای میانجی‌گری به منظور توافق میان ایران و عربستان سعودی از سوی تحلیلگران به‌عنوان نشانه گسترده‌تری از "نظم جهانی در حال تغییر" تلقی شده است. در جریان مذاکرات روز جمعه در پکن، عربستان سعودی و ایران توافق کردند که روابط دیپلماتیک خود را دوباره برقرار کنند و سفارتخانه‌های خود را ظرف مدت دو ماه بازگشایی نمایند. در این توافق هم چنین بر "احترام به حاکمیت دولت‌ها و عدم مداخله در امور داخلی کشورها" تاکید شده است. نقش چین به عنوان میانجی در حل و فصل مسائل دیرینه بین دشمنان منطقه‌ای پیش از اعلام این خبر علنی نشده بود.

ریسک کم و پاداش بالا برای چین

به گزارش فرارو به نقل از الجزیره، دو کشور خلیج فارس در سال ۲۰۱۶ میلادی زمانی که عربستان سعودی یکی از علمای برجسته شیعه را اعدام کرد روابط خود را قطع کردند و حمله معترضان در ایران به نمایندگی‌های دیپلماتیک عربستان سعودی به تنش در روابط میان دو کشور دامن زد. با این وجود، پیشینه درگیری ژئوپولیتیک بین این دو کشور به دهه‌ها قبل بازمی گردد.

هر دو کشور در بسیاری از مناطق دچار منازعه در خاورمیانه از بازیگران مقابل یکدیگر حمایت کردند و به نوعی به رویارویی دامن زده‌اند. در یمن، در حالی که جنگ در هشتمین سال خود قرار دارد  انصارالله از سوی تهران حمایت می‌شوند در حالی که ریاض رهبری ائتلافی نظامی در حمایت از دولت یمن را برعهده دارد. از سال ۲۰۲۱ میلادی مذاکراتی بین نمایندگان دو کشور با میانجی‌گری مقام‌های عراق و عمان انجام شد، اما تمام تلاش‌ها بی نتیجه باقی ماندند.

"رابرت موگیلنیکی" محقق ارشد موسسه دولتی خلیج فارس به "الجزیره" می‌گوید: "این توافق با میانجی‌گری چین نشانه افزایش علاقه آن کشور به ایفای نقش در منطقه است. از آنجایی که ایالات متحده روابط خوبی با ایران ندارد چین در موقعیت خوبی برای میانجی گری قرار داشته است. این یک فعالیت نسبتا کم خطر و با پاداش بالا برای چین بوده، زیرا چینی‌ها به هیچ نتیجه خاصی متعهد نیستند. روابط دیپلماتیک بهتر بین عربستان سعودی و ایران احتمال درگیری‌های منطقه‌ای را کاهش می‌دهد و باعث کاهش تنش‌های منطقه‌ای خواهد شد. این موضوعی خوب برای چین، ایالات متحده و برای بازیگران منطقه‌ای است".

"سینا طوسی" کارشناس مرکز سیاست بین الملل در واشنگتن به "الجزیره" می‌گوید که چین علاقه‌ای آشکار به بهبود روابط و ثبات در منطقه دارد، زیرا خلیج فارس منبع حیاتی انرژی برای پکن است و این انرژی را از طریق تهران و ریاض تامین می‌کند.

در سال ۲۰۱۹ میلادی زمانی که تاسیسات نفتی عربستان توسط انصارالله هدف حمله قرار گرفت و به طور موقت بر تولید نفت آن کشور تاثیر گذاشت منجر به افزایش بیش از ۱۴ درصدی قیمت جهانی نفت شد که بیش‌ترین افزایش قیمت در بیش از یک دهه اخیر محسوب می‌شد.

طوسی می‌گوید این بدترین سناریو برای چین است که درگیری در خلیج فارس بر تامین انرژی و منافع اقتصادی آن کشور تاثیر بگذارد.

"تریتا پارسی" معاون اجرایی موسسه کوئینسی به "الجزیره" می‌گوید: "ایالات متحده سیاستی را دنبال می‌کند که اجازه نمی‌دهد یک میانجی معتبر باشد. ایالات متحده به طور فزاینده‌ای در مناقشات منطقه‌ای جانب یک طرف درگیری را می‌گیرد و همین موضوع ایفای نقش صلح آمیز برای امریکا را بسیار دشوار می‌سازد. چین در مناقشه میان تهران و ریاض جانب هیچ یک از طرفین را نگرفت در نتیجه توانست نقش میانجی را ایفا کند".

پیشرفت چین در حالی صورت می‌گیرد که رسانه‌های مختلف آمریکا این هفته گزارش دادند که اسرائیل و ایران به جنگ نزدیک‌تر شده‌اند.

طوسی می‌گوید علیرغم آن که چین روابط سیاسی و اقتصادی قابل توجهی با اسرائیل دارد، اما ایالات متحده به طور تاریخی از اسرائیل و عربستان سعودی علیه ایران حمایت می‌کند و بنابراین نتوانسته نقش میانجی را ایفا کند.

او می‌افزاید: "فکر می‌کنم این نشانه‌ای گسترده‌تر از تغییر نظم جهانی است و اینکه چگونه دوره آمریکا به عنوان ابرقدرت جهانی بدون چالش به ویژه پس از جنگ سرد در حال پایان است".

او می‌افزاید: "برای کشور‌هایی مانند عربستان سعودی در دهه‌های گذشته آمریکا تنها شریک قابل دوام بود. اکنون این کشور‌ها گزینه‌های دیگری دارند. چین می‌تواند از آنان حمایت زیادی از طریق روابط اقتصادی، سیاسی، نظامی به عمل آورد. به نفع آنان است که در کنار ایران زندگی کنند. ولیعهد سعودی به این نتیجه رسیده که اکر امریکا قصد ندارد از کشور او به صورت بی قید و شرط حمایت کند در نتیجه به نفع ریاض خواهد بود که با ایران کنار آمده و همزیستی داشته باشد".

پارسی نیز می‌گوید: "پس از حمله به میدان نفتی عربستان سعودی آمریکا در دوران ریاست جمهوری "دونالد ترامپ" رئیس جمهور پیشین به صراحت اعلام کرد که درگیر جنگ در خاورمیانه نخواهد شد. سپس دولت بایدن با نشان دادن این که در کنار شرکای منطقه‌ای خود خواهد ماند و فکر می‌کرد که این اتحاد در رقابت آن کشور با چین نقش اساسی خواهد داشت سعی کرد این موضوع را اصلاح کند. با این وجود، امریکا با نزدیک شدن به تل آویو و ریاض بیش‌تر خود را به عنوان بازیگری درگیر در منازعات نشان داد و ایفای نقش میانجی گرانه را برای خود دشوارتر ساخت و چین از این موضوع به نفع خود استفاده کرده است".

طوسی می‌گوید شرایط تازه فرصتی را برای گفتگو میان تهران و ریاض درباره مسائل منطقه افزایش می‌دهد و می‌تواند به رفع اختلافات کمک نماید.

او می‌افزاید: روابط ایران با ریاض از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۶ میلادی بسیار خوب بود. به نظر می‌رسد تمایل بالقوه‌ای برای بازگشت به آن دوران وجود دارد".