عبور از خوان ششم مارس

نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که یکی از دستورکار‌های اصلی آن موضوع هسته‌ای ایران است، از روز گذشته آغاز شد. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس که به تازگی سفری به ایران داشت، در سخنرانی‌اش در نشست با استقبال از همکاری ایران درخصوص موارد مربوط به سه مکان اعلام‌نشده که آژانس در آن‌ها ردی از ذرات اورانیوم پیدا کرده است، گفت که با استناد به روح بیانیه مشترک، من مشتاقانه منتظر شرکت در گفتگو‌های فنی با ایران، همان‌طور که توافق کرده‌ایم، هستم. ما کار مهمی در پیش داریم.

به گزارش دنیای اقتصاد، روز گذشته نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز به کار کرد؛ نشستی که برای ایران بسیار مهم است و پیش‌تر این تحلیل مطرح بود که اگر گزارش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بعد از سفر دو‌روزه اش به تهران درست دو روز قبل از آغاز نشست منفی باشد، احتمالا به صدور قطعنامه‌ای از سوی اعضای شورا علیه ایران منتج می‌شود. مدیرکل آژانس اتمی طی سخنرانی در آغاز نشست شورای حکام، با بیان اینکه به توافقی با ایران رسیده که به آژانس اجازه می‌دهد مراحل نظارت و راستی آزمایی را ادامه دهد، گفت از تمایل تهران در این زمینه استقبال می‌کند.

گروسی توضیح داد: «من از تضمین‌های سطح بالای ایران مبنی بر اینکه مایل است فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارتی مناسب بیشتری را اجرا کند و با آژانس برای حل مسائل پادمانی باقی مانده، از جمله موارد مربوط به سه مکان اعلام نشده که آژانس در آن‌ها ردی از ذرات اورانیوم پیدا کرده است، همکاری کند، استقبال می‌کنم.» وی تاکید کرد: «با استناد به روح بیانیه مشترک، من مشتاقانه منتظر شرکت در گفتگو‌های فنی با ایران، همان‌طور که توافق کرده ایم، هستم. ما کار مهمی در پیش داریم.» روز شنبه ایران و آژانس در پایان یک دور طولانی مذاکرات فنی و کارشناسی در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند، تعاملات دو طرف بر اساس «موافقت‌نامه جامع پادمانی» انجام خواهد شد.

به گزارش «ایسنا»، همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در سخنرانی خود در آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس با اشاره به حذف برخی دوربین‌های نظارتی آژانس اتمی در ایران گفت که این نهاد نزدیک به ۹ ماه است که به دلیل نصب نبودن تجهیزات نظارتی قادر به انجام فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بر اجرای برجام در رابطه با تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) نبوده است.

بنابر گزارش وب‌سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وی در ادامه به گفتگو‌های روز شنبه خود با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اشاره کرد و توضیح داد: «من به آن‌ها یادآوری کردم که موافقت ایران برای اجازه دادن به آژانس برای ادامه اقدامات نظارتی و راستی آزمایی بیشتر در جهت انجام ماموریت آژانس، ضروری است.»

گروسی خاطرنشان کرد: «دستیابی به این امر بسیار مهم خواهد بود، زیرا به آژانس اجازه می‌دهد تا در صورت ازسرگیری اجرای تعهدات هسته‌ای ایران تحت برجام، شروع به ایجاد یک خط پایه جدیدِ ضروری کند.» مدیرکل آژانس اتمی با اشاره به اینکه اکنون مشتاقانه منتظر بحث‌های فنی بعدی و اجرای سریع و کامل تضمین‌های ایران و بیانیه مشترک من و اسلامی، معاون رئیس‌جمهور ایران هستم، افزود: «این بیانیه مشترک را به عنوان ضمیمه آخرین گزارش من در مورد توافق‌نامه پادمانی NPT با جمهوری اسلامی ایران که در پیش روی شماست، خواهید دید.»

توافق بر سر افزایش بازدید از فردو

رافائل گروسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با ادعای اینکه «ایران بدون اطلاع قبلی» در ماه ژانویه تغییر قابل‌توجهی را در اطلاعات مربوط به طراحی اعلام‌شده برای کارخانه غنی سازی سوخت فردو (FFEP) اعمال کرد، مدعی شد که این، برخلاف تعهدات ایران ذیل توافق‌نامه پادمانی بود.

وی ادامه داد: «پس از گفتگو‌های بین ایران و مقامات آژانس، ایران تایید کرد که افزایش بیشتر دفعات و شدت فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس اتمی در‌FFEP، همان‌طور که توسط آژانس اطلاع داده شده است را تسهیل خواهد کرد.»

رئیس دیده بان هسته‌ای سازمان ملل با طرح این ادعا که آژانس اتمی به علاوه در تاسیسات فردو ذرات اورانیوم با غنای بالا را در سطوح غنی سازی بسیار فراتر از سطح غنی سازی اعلام شده توسط ایران پیدا کرده است، تاکید کرد که آژانس و ایران گفتگو‌های فنی را برای روشن شدن کامل این موضوع آغاز کرده اند.

پروژه گروسی چیست؟

برای بررسی صحبت‌های مبهم رافائل گروسی بعد از حضورش در ایران و سپس اظهاراتش در شورای حکام باید مجموعه‌ای از مسائل را مورد توجه قرار داد؛ نخست اینکه ایران بر مبنای توافق ۲۰۱۵ یکسری تعهدات پادمانی دارد، یکسری فراپادمانی و یکسری امتیاز هم از آژانس گرفته که شامل تحقیق و توسعه بود.

تحقیق و توسعه باعث شد که ایران بلافاصله بعد از نقض برجام توسط آمریکا، سانتریفیوژ‌های IR ۶ و IR ۹ را تولید کند؛ بنابراین شرایط ایران امروز نسبت به سال ۲۰۱۵ به لحاظ دز غنی سازی اورانیوم، سرعت غنی سازی، مطرح شدن مسائل جدید بین ایران و آژانس و هم از نظر میزان ذخیره سوخت، تغییرات زیادی کرده است.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد مطالبه آژانس فراتر از تعهدات پادمانی و فراپادمانی بین تهران و آژانس بر مبنای توافق ۲۰۱۵ است. چرا که علاوه بر این اتفاقات، ایران یکسری از تعهدات فراپادمانی را نیز انجام نمی‌دهد و ۲۷ دوربین را در ماه ژوئن خاموش کرد. در نتیجه امروز آژانس یک گپ اطلاعاتی هم دارد. از این رو آنچه غرب و آژانس از ایران مطالبه خواهند کرد دیگر مانند تعهدات اوت ۲۰۲۲ یعنی آنچه در پیش نویس ۳۵صفحه‌ای جوزپ بورل آمده بود، نخواهد بود و احتمالا تعهدات بیشتراز این را خواهند خواست. در این خصوص مدیرکل در گزارش اخیر به صراحت اعلام کرده است که به دلیل افزایش دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، آژانس نیازمند تعریف چارچوب جدید نظارتی است.

گروسی در بخشی از صحبت هایش نیز به این موضوع اشاره کرده که در صورت احیای برجام مدت‌ها طول می‌کشد شکاف نظارتی آژانس از برنامه هسته‌ای ایران برطرف شود؛ این سخن به آن معناست که غرب نمی‌پذیرد ابتدا برجام احیا شود و سپس آژانس راستی آزمایی را آغاز کند. لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال نیز روز گذشته نوشت گروسی نتوانست اظهاراتش در روز شنبه در خصوص توافق با ایران برای دسترسی به برخی اطلاعات، افراد و اماکن در ایران را تایید کند.

گروسی پس از پایان نشست روز گذشته در پاسخ به خبرنگاران گفت: «اگر از من بپرسید که آیا فهرستی از نام افراد، محل‌ها و دیگر موارد وجود دارد یا نه، اول از همه باید بگویم که این موضوع طبق توافق پادمانی نه فقط با ایران، بلکه میان هر کشوری با آژانس، ممکن است محرمانه باشد. ثانیا، هنوز بسیاری از موضوعات هستند که ما آن‌ها را نادیده می‌گیریم؛ چون وقتی تعامل ما شروع شود و از چیزی بازدید کنیم، از مواد یا تجهیزاتی نمونه برداری‌های محیطی انجام دهیم، این خود باعث برگزاری دیدار‌های دیگر و [بازرسی از]محل‌های دیگر خواهد شد. بنابراین، واقعا فراهم کردن فهرستی که شامل جزئیات افراد، محل‌ها و تاریخ‌های این روند باشد، غیرممکن است.»

مدیرکل آژانس در ادامه در پاسخ به اینکه آیا با توجه به اظهارات مطرح‌شده از سوی مقامات ایران در پی سفر او به تهران، به طور مثال درباره اینکه هیچ‌گونه دسترسی به افراد داده نخواهد شد، از نتایج این سفر دلسرد شده است یا نسبت به آن خوش‌بین است، گفت: «نه دلسردم و نه خوش‌بین. سعی می‌کنم واقع بین باشم.»

دستورکار شورای حکام

طبق اطلاعیه‌ای که یکشنبه شب در وبگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد آمده است: «نشست شورای حکام آژانس از روز دوشنبه ۶ مارس (۱۵ اسفند) در وین، ساعت ۱۰:۳۰ به وقت محلی با قرائت بیانیه آغازین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس آغاز و تا ۱۰ مارس (۱۹ اسفند) ادامه خواهد داشت.»

پیش‌تر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز درباره موارد دستور کار در این نشست، به پیمان «آکواس» (AUKUS)؛ توافق ساخت زیردریایی‌های هسته‌ای برای استرالیا توسط انگلیس و آمریکا، برنامه هسته‌ای ایران و ایمنی، امنیت و پادمان‌های هسته‌ای در اوکراین اشاره کرده بود.

همچنین اولیانوف در توییتی درباره این جلسه نوشت: «امیدوارم این جلسه از سیاسی کاری غیرموجه درباره پرونده ایران خودداری کرده و رویکرد مسوولانه‌ای نسبت به این مساله نشان دهد.» روز گذشته، وزارت خارجه چین نیز در واکنش به بیانیه مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد که معتقدیم پایبندی کامل و موثر، تنها راه صحیح پیشبرد مساله هسته‌ای ایران است.

ملاک عمل ایران؟

همچنین پس از دیدار دو روزه گروسی از تهران و رایزنی با مقامات کشورمان، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون رئیس جمهور در گفتگو با مجله خبری- تحلیلی سعادت آباد رادیو تهران درباره افزایش بازرسی‌ها از برخی سایت‌ها نظیر فردو و... گفت: «بازرسی در چارچوب ان پی تی و پادمان بوده و بر اساس توافق مشخص می‌شود که بازرسی‌ها با چه ضریبی انجام شود.

هرجا که فرآیند غنی سازی وجود دارد و تولید مواد هسته‌ای صورت می‌گیرد، بر اساس ضوابطی مشخص، آژانس باید از آن‌ها بازرسی کند. تعداد و چگونگی بازرسی‌ها بر اساس توافق است، آنچه در گذشته انجام شده اکنون نیز در حال انجام است. ما نگفته ایم که بازرسی‌ها بیشتر شود بلکه بازرسی‌ها بر اساس برنامه است.»

اسلامی همچنین با اشاره به اینکه موضوع ذرات اورانیوم ۸۴‌درصد بسته شده و تکلیف آن مشخص است، افزود: «مذاکرات فنی به طور مستمر بین ایران و آژانس در جریان است.»