عوامل بروز لب شکری در نوزادان چیست و چه درمان‌هایی دارد؟

لب شکری (Harelip)، شکاف کام یا شکاف لب عارضه‌ای مادرزادی است که در برخی نوزادان هنگام تولد دیده می‌شود. در بیشتر موارد این اختلال در لب‌های نوزادان دیده می‌شود، اما ممکن است در موارد حاد آن بینی، گونه، چشم، گوش و حتی دندان‌ها هم درگیر کند.

به گزارش روزیاتو، لب شکری، ناشی از رشد غیر طبیعی صورت در طی دوران بارداری است. نتایجی که از تحقیقات انجام شده بدست آمده است به این موضوع اشاره می‌کند که عواملی، چون شرایط محیطی، روانی، هیجانی، ارثی و … از عوامل مهم ایجاد لب شکری در جنین می‌باشند.

نوزاد بعد از درمان دیگر می‎تواند به راحتی از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه کند و مشکلی از بابت خوردن غذا‌های جامد بعد از ۶ ماهگی نیز نخواهد داشت؛ بنابراین عدم درمان به موقع آن می‌تواند باعث سوءتغذیه نوزاد شود

علائم لب شکری چیست؟

معمولاً شکاف در لب یا کام بلافاصله در بدو تولد قابل شناسایی هستند. این دو اختلال ممکن است با علائم زیر خود را نشان دهند:

– شکافی در لب و سقف دهان (کام) که یک یا دو طرف صورت را درگیر می‌کند

– شکافی در لب که فقط به‌صورت یک خط کوچک در لب ظاهر می‌شود یا از طریق لثه فوقانی و کام تا پایین بینی گسترش می‌یابد

– شکاف در سقف دهان که در شکل ظاهری صورت تاثیری ندارد

علت لب شکری شدن جنین چیست؟

اصولا شکاف لب و شکاف کام هنگامی رخ می‌دهند که بافت‌های صورت و دهان جنین به درستی جوش نخورند. به طور معمول، بافت‌های تشکیل‌دهنده لب و کام در ماه‌های دوم و سوم بارداری به یکدیگر متصل می‌شوند.

محققان بر این باورند که بیشتر موارد لب شکری در اثر تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شوند. به‌همین‌دلیل، در بسیاری از نوزادان علت قطعی آن قابل پیش‌بینی نیست.

مادر یا پدر می‎‌توانند ژن‌هایی را که باعث ایجاد شکاف می‎‌شوند، به تنهایی یا به‌عنوان بخشی از یک سندرم ژنتیکی که شامل لب شکری یا شکاف کام است (مانند سندرم ولوکاردیوفاشیال) به جنین منتقل کنند. در بعضی موارد، جنین ژنی را به ارث می‎برد که او را مستعد لب شکری می‎کند و سپس محرک محیطی باعث ایجاد شکاف لب یا کام می‌شود.

سبک زندگی مادر در دوران بارداری نیز می‌تواند احتمال لب شکری را در نوزاد افزایش دهد. مثلا در بیشتر مادرانی که دارای فرزندانی با این مشکل هستند، سطح ویتامین‎‌ها و مواد معدنی ضروری برای بدن به‎ خصوص اسید فولیک، قبل از بارداری و طی آن بسیار کم بوده است.

انواع اختلال شکاف لب در نوزادان

اندازه لب شکری و نوع آن معمولا در جنین مختلف است. همین مسئله شدت آن را تعیین می‌کند که در روند بهبودی بعد از درمان بسیار موثر است.

کام یا سقف دهان از دو قسمت کام سخت و کام نرم تشکیل شده است که هر قسمت می‎‌تواند مانند لب دچار شکاف شود. کام سخت یک قسمت استخوانی در جلوی سقف دهان شما است، درحالی‌‎که کام نرم در پشت دهان قرار دارد و از بافت نرم تشکیل شده است. اصولا درمان انواع اختلال لب شکری بسیار آسان‎‌تر از شکاف کام است.

عوامل بروز اختلال لب شکری

اگرچه علت بیماری لب شکری ارثی و نقص مادرزادی است، اما چندین فاکتور ممکن است احتمال بروز لب شکری یا شکاف کام را در نوزاد شما افزایش دهند. مواردی چون:

– سابقه خانوادگی؛ والدینی‎‌که سابقه خانوادگی شکاف لب یا شکاف کام را دارند، بیشتر در معرض خطر داشتن فرزندی با مشکل لب شکری هستند.

– قرار گرفتن در معرض برخی مواد در دوران بارداری. لب شکری ممکن است در زنان بارداری که سیگار می‌کشند، الکل می‌نوشند یا دارو‌های خاصی مصرف می‎‌کنند بیشتر رخ دهد.

– ابتلا به دیابت؛ برخی شواهد نشان می‎‌‎دهند که احتمال بروز این اختلال در نوزادانی که مادرشان قبل از بارداری مبتلا به دیابت بوده‎‌اند و درمان نشده‎‌اند، وجود دارد.

– چاقی در دوران بارداری؛ شواهد نشان می‌‎دهند که احتمال بروز لب شکری در جنین‌هایی که از زنان چاق متولد می‌شوند، بیشتر است.

شکاف کام در دختران بیشتر دیده می‌شود، درحالی‎که لب شکری بیشتر در پسران رخ می‌دهد. گزارش شده است که در ایالات متحده شکاف لب و کام بیشتر در بومیان آمریکا است و در نژاد آفریقایی-آمریکایی کمترین شیوع را دارد؛ بنابراین نوع نژاد نیز تاحدودی موثر است.

آیا امکان پیشگیری از اختلال شکاف لب وجود دارد؟

پس از تولد اولین نوزاد با مشکل لب شکری، والدین به طور قابل توجهی نگران احتمال داشتن فرزند دیگری با همین شرایط هستند. درحالی‎‌که نمی‌‏توان از بروز این اختلال مادرزادی به دلیل ارثی بودن آن پیشگیری کرد، پیشنهاد می‎‌کنیم برای افزایش قدرت درک یا کاهش خطر خود نکات زیر را در نظر بگیرید:

– قبل از بارداری یک جلسه مشاوره ژنتیک بروید، به ‎خصوص اگر سابقه خانوادگی لب شکری یا شکاف کام را دارید. مشاور ژنتیک می‌‎تواند در تعیین میزان خطر برای داشتن فرزندی با این مشکلات به شما کمک کند.

– قبل از بارداری و تولد نوزاد ویتامین‏‌های ضروری را مصرف کنید. اگر قصد دارید به زودی باردار شوید، از پزشک خود بپرسید که آیا باید ویتامین‎‌های خاصی مصرف کنید.

– قبل از بارداری و در طی آن، از دخانیات و الکل استفاده نکنید. استفاده از الکل یا تنباکو در دوران بارداری خطر داشتن نوزادی با نقص مادرزادی را افزایش می‏‌دهد.

نحوه صحیح تشخیص اختلال لب شکری

علائم ظاهری شکاف لب یا شکاف کام بلافاصله در بدو تولد قابل مشاهده هستند و برای تشخیص به آزمایشات خاصی نیاز ندارند. اما قبل از تولد لب شکری بودن جنین در سونوگرافی مشخص است.

لب شکری ممکن است با سونوگرافی از حدود هفته سیزدهم بارداری تشخیص داده شود. با ادامه رشد جنین، تشخیص دقیق آن ممکن است آسان‌تر باشد. معمولا مشاهده شکاف کام به کمک این آزمایش کمی دشوارتر است.

اگر سونوگرافی احتمال لب شکری را بدهد، پزشک ممکن است دستور دهد نمونه‎‌ای از مایع آمنیوتیک رحم (آمنیوسنتز) گرفته و سپس در آزمایشگاه آنالیز شود. نتیجه آن می‎تواند نشان دهد که شاید جنین به سندرم خاصی مبتلا است و این مسئله باعث بروز این نقص مادرزادی شده است.

با این حال، بیشتر اوقات علت شکاف لب و شکاف کام دقیقا مشخص نیست.

راه‌های درمان اختلال لب شکری

اهداف اصلی درمان شکاف کام و لب در نوزادان، بهبود توانایی آن‌ها در خوردن غذا، صحبت کردن و شنیدن به صورت نرمال و دستیابی به ظاهر طبیعی صورت است. برای درمان این مشکل نوزاد، اغلب به حضور تیمی از پزشکان و متخصصان زیر نیاز است:

– جراحانی که متخصص ترمیم شکاف لب یا کام هستند مانند جراحان پلاستیک و زیبایییا گوش و حلق و بینی

– پزشک متخصص گوش، حلق و بینی

– متخصص اطفال

– دندانپزشک اطفال

– متخصص ارتودنسی

– پرستاران

– کارشناس شنوایی سنجی

– گفتاردرمان

– مشاوره ژنتیک

– مددکار اجتماعی

– روانشناس

روند درمان معمولا شامل جراحی برای ترمیم نقص موجود و روش‌های درمانی برای بهبود عوارض مرتبط با آن است. اصولا تعداد جلسات مورد نیاز برای جراحی اصلاح لب شکری به شرایط خاص کودک بستگی دارد. پس از ترمیم شکاف اولیه، پزشک ممکن است انجام جراحی‎‌های بعدی را برای بهبود گفتار یا بهبود ظاهر لب و بینی توصیه کند. جراحی‎‌ها معمولا با ترتیب زمانی زیر انجام می‌شوند:

– ترمیم شکاف لب در ۳ تا ۶ ماهگی نوزاد

– ترمیم شکاف کام تا سن ۱۲ ماهگی نوزاد یا در صورت امکان زودتر

– جراحی‌های بعدی در بازه زمانی ۲ سالگی تا اواخر سال‎‌های نوجوانی

جراحی لب شکری در بیمارستان انجام می‎‌شود و نوزاد باید بیهوش شود؛ بنابراین در هنگام جراحی احساس درد نخواهد کرد. امروزه چندین روش مختلف جراحی برای ترمیم شکاف لب و کام، بازسازی مناطق آسیب‎‌دیده و پیشگیری یا درمان عوارض مربوطه وجود دارد. به طور کلی، این روش‎‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

– ترمیم شکاف لب؛ برای بستن بخش شکافته شده در لب، جراح برش‌هایی را در دو طرف شکاف ایجاد می‎‌کند تا فلپ پوستی درست کند. سپس این فلپ‎‌ها (مثل عضلات لب) به هم بخیه می‏‌شوند. بعد از این ترمیم باید ظاهر، ساختار و عملکرد لب طبیعی‎‌تر جلوه کند. معمولاً ترمیم اولیه بینی در صورت نیاز، به ‎صورت همزمان انجام می‎‌شود.

– ترمیم شکاف کام؛ بسته به شرایط کودک شما ممکن است روش‌‎های مختلفی برای بستن و بازسازی سقف دهان (کام سخت و نرم) استفاده شود. جراح برش‌هایی را در دو طرف شکاف ایجاد تا بتواند جایگاه بافت و عضلات را دوباره جابه‌جا کند. سپس با بخیه همگی متصل می‌‎شوند.

– جراحی لوله گوش؛ برای کودکان مبتلا به شکاف کام، ممکن است لوله ‎های گوش قرار داده شوند تا خطر تجمع مزمن مایع گوش که می‎‌تواند منجر به کاهش شنوایی شود کاهش پیدا کند. جراحی لوله گوش شامل قرار دادن لوله‎‌های کوچک به شکل حباب در لاله گوش برای ایجاد یک دهانه به منظور جلوگیری از تجمع مایع است.

– جراحی برای بازسازی ظاهر اعضای صورت؛ برای بهبود ظاهر دهان، لب و بینی ممکن است نیاز به جراحی‎‌های زیبایی اضافی باشد.

مطمئن باشید که انجام جراحی می‌‎تواند ظاهر صورت، کیفیت زندگی و قابلیت غذا خوردن، تنفس و صحبت کردن کودک را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. اگرچه خطرات احتمالی جراحی برای درمان شکاف کام در نوزادان شامل:

– خونریزی

– عفونت

– بهبودی ضعیف

– بزرگ شدن یا افزایش جای زخم‎‌ها و آسیب‎‌دیدگی موقتی یا دائمی اعصاب

– رگ‎‌های خونی یا سایر ساختار‌ها هستند.

پزشک متخصص کودکان و نوزادان ممکن است علاوه‌‎بر جراحی، انجام درمان‎‌های اضافی زیر را نیز برای رفع عوارض ناشی از شکاف لب و شکاف کام توصیه کند:

– استفاده از شیشه‎‌های شیر مخصوص به منظور تغذیه نوزاد

– گفتاردرمانی برای اصلاح مشکل صحبت کردن کودک

– تنظیمات ارتودنسی دندان توسط دندانپزشک کودکان برای حفظ سلامت دهان کودک

– نظارت مداوم و درمان عفونت گوش توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی

– استفاده از سمعک یا سایر وسایل کمکی برای کودک کم شنوا

– جلسات مشاوره با یک روانشناس برای کمک به کنار آمدن کودک با فشار‌های ناشی از اقدامات پزشکی مکرر یا سایر نگرانی‎‌ها

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

شکاف لب و شکاف کام معمولاً در بدو تولد تشخیص داده می‌شوند و ممکن است پزشک در آن زمان درمان‌های لازم را شروع کند. اگر کودک شما علائم و نشانه‌هایی از شکاف زیر مخاطی در سقف دهان دارد حتما این مشکل را با پزشک متخصص کودکان و نوزادان مطرح کنید. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صد‌ها پزشک آنلاین متخصص کودکان و نوزادان، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

کودکان دارای شکاف لب ممکن است به دلیل تفاوت در ظاهر و استرس مراقبت‎‌های پزشکی شدید با مشکلات اجتماعی، عاطفی و رفتاری روبه‏ رو شوند. پس با کودک خود صریحاً ارتباط برقرار کنید و با آگاهی دادن به افزایش عزت نفس او کمک کنید.