تولد «نوزاد انسان» در کپسول های رحم مصنوعی دروغ یا واقعیت؟

از زمان طرح ایده ساخت رحم‌های مصنوعی و احتمال دخالت مستقیم در شیوه تولد نوزاد، جنجال بزرگی در بحث‌های اخلاق پزشکی اتفاق افتاده است و انتقادات بسیاری به پا شده، به طوری که پس از انتشار ویدیوی تبلیغاتی هم شرکت سازنده ناچار به ادای توضیحات شده است.

دکتر علیرضا پارساپور، متخصص اخلاق پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: «ایده ایجاد محیط شبه رحمی برای رشد جنین مشابه کارایی یک انکوباتور برای نوزارد زودرس، برای حفظ و زنده نگه داشتن نوزادان خیلی زودرس به نظر میتواند کارایی و کاربرد داشته باشد. این محیط می‌تواند تاثیر مثبتی در حفظ و احیای جنین سقط شده خودبخودی و یا عمدی در زمانی که تداوم خاتمه بارداری مادر به دلایلی مقدور نیست ایفا کند. شاهد هستیم با پیشرفت تکنولوژی‌های نگهداری جنین امروزه امکان نگهداری نوزادان نارس در سنین پاینتری از سن بارداری ممکن شده است.

او همچنین می‌گوید: «روش‌هایی وجود دارد که عملیات لقاح و ایجاد جنین را در خارج از رحم تسهیل کرده و در روش‌های کمک باروری از آن استفاده می‌شود که در راس آن آی وی اف است.» روش‌هایی که هرچند در حال حاضر انجام می‌شوند، اما چالش‌های بسیاری را هم ایجاد کرده اند. با این وجود منعی برای انجام شان نیست.

ولی شیوه جدید اکتولایف، یک شیوه نوآورانه است که قطعا جنجال ساز خواهد شد. دکتر پارساپور توضیح می‌دهد: «اما Ectogenesis یا شکل گیری و رشد کامل جنین در محیط خارج رحم و آزمایشگاه به عنوان یک ایده قابل تصور است، اما به لحاظ عملی چه به لحاظ تکنولوژیک و چه به لحاظ مقررات و ضوابط اخلاقی راه بلندی را در پیش دارد و به نظر در صورت جدی شدن این ایده گام اول آن مطالعات حیوانی خواهد بود که به نظر به طور محدود و در مراحل اولیه در حال انجام است. انجام فرایند ایجاد و رشد و تولد جنین در خارج از بدن مادر حتی اگر بدون دستکاری‌های ژنتیکی صورت گیرد علاوه بر جنبه‌های فنی و تکنیکی با چالش‌ها و ابهامات متعدد اخلاقی نیز روبروست. ابهامات موجود در خصوص خطراتی که به لحاظ جسمی و روانی متوجه جنین و کودک حاصل ازآن است و جنبه‌های اجتماعی و خصوصا تاثیراتی که باز شدن این مسیر به عنوان یکی از روش‌های فرزنددار شدن در جامعه خصوصا نهاد خانواده خواهد داشت از جمله دغدغه‌های مطرح شده در این زمینه خواهد بود.»

دکتر پارساپور در پایان می‌گوید: «این مشکلات زمانی جدی و پیچیده‌تر خواهد شد که موضوع دستکاری‌های ژنتیکی و به اصطلاح ایجاد کودک سفارشی مطرح می‌شود. گر چه با دستیابی به نقشه ژنوم انسانی و تکنیک کریسپر این نوع دستکاری‌ها تا حدود زیادی قابل انجام است، اما جامعه علمی و اخلاقی جهان بشدت در مورد کاربرد ان در جهت به نژادی یا یوژنیسم نگران و مخالف است. بهره گیری ازدستکاری ژنتیکی مگر برای درمان بیماری‌های صعب العلاج و کشنده کاملا در جامعه جهانی ممنوع است. البته دستکاری‌های ژنتیکی الان در مورد حیوانات خصوصا در صنعت دامپزشکی وبه طور محدود در مورد بیماری‌های صعب العلاج انسان در حال انجام است. حواسمان باشد که قرار نیست هر توانمندی که به واسطه رشد علم و تکتولوژِی برای ما ایجاد شده و قلمرو توانستن‌های ما را توسعه داده الزاما امکان محقق شدن بیابد.

به عبارتی اخلاق پزشکی ما را راهنمایی که کند که از میان انچه که میتوانیم کدام را باید انجام دهیم. بشر از ذوق زدگی دسترسی به تکنیک‌های نوین پزشکی و عملیاتی کردن آن بدون در نظر گرفتن جنبه‌های اخلاقی و ارزشی و اجتماعی مترتب بر آن کم آسیب ندیده است. امروزه در کشور ما عملیاتی شدن برخی روش‌های کمک باروری در مواردی به واسطه کم توجهی به ابعاد اخلاقی، فقهی و حقوقی تیم درمان و خانواده‌ها را با چالش‌های جدی روبرو کرده است.»