خسارت کنکوری به اقتصاد دیجیتال

قطع اینترنت در روز‌های ۲۹ و ۳۰ دی ماه به بهانه تامین امنیت کنکور و جلوگیری از تقلب در آن، کسب و کار‌های آنلاین را با کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی در بخش ثبت‌سفارش و فروش محصولاتشان مواجه کرد. این در حالی است که حدود پنج ماه از فیلترینگ و محدودیت‌های گسترده اینترنتی می‌گذرد و در این مدت کسب و کار‌های اینترنتی متحمل ضرر‌های هنگفتی شدند.

به گزارش دنیای اقتصاد، با این همه در وضعیتی که کسب و کار‌ها به دنبال جبران خسارت‌های وارده ناشی از اختلالات و محدودیت‌های اینترنتی بودند، کنکور هم زمینه ساز قطعی اینترنت کشور شد و کسب و کار‌های آنلاین را متحمل ضرر و زیان مجدد کرد. طبق وعده وزیر ارتباطات و مخالفتش با قطعی اینترنت در روز‌های ۲۹و ۳۰ دی ماه، قرار بود اینترنت همراه تنها در حوزه‌های برگزاری کنکور قطع شود، اما آن‌طور که از شواهد و آمار‌های منتشرشده از سوی نت بلاکس پیداست اینترنت همراه به صورت سراسری قطع شد. با این حال نکته قابل‌توجه آن است که با وجود قطعی گسترده اینترنت، باز هم سوالات کنکور لو رفت و تاثیر منفی این تصمیم تنها دامن گیر کسب و کار‌ها شد.

عدم‌سرویس دهی تاکسی‌های آنلاین

اینترنت این روز‌ها برای مردم به مثابه هوا می‌ماند، با این حال به بهانه‌های متفاوت قطع می‌شود. قطع اینترنت در دو روز کنکور باعث شد تا بسیاری از بیماران در بیمارستان‌ها امکان دریافت نسخه الکترونیکی را نداشته باشند. در ساعات برگزاری کنکور بسیاری از دستگاه‌های POS فروشگاه‌ها مختل شد و همین موضوع باعث نارضایتی و معطل شدن مردم هنگام خرید شد. از طرفی فروشگاه‌های آنلاین به دلیل قطع اینترنت، با مشکلاتی برای ثبت و ارسال سفارش‌ها روبه رو بودند و سفارش‌های کاربران را با تاخیر ارسال یا ارسال آن‌ها را به زمان دیگری موکول کردند. ارائه خدمات تاکسی‌های آنلاین اسنپ و تپسی هم دچار اختلال بود و عملا گرفتن تاکسی آنلاین و پرداخت هزینه آن برای کاربران غیرممکن بود. در واقع یکی از گروه‌هایی که در این دو روز بیشترین آسیب را از قطعی گسترده اینترنت دیدند تاکسی‌های آنلاین بودند، چرا که به دلیل قطع اینترنت همراه امکان استفاده از نقشه برای رانندگان وجود نداشت. از طرف دیگر مسافران نیز با مشکل پرداخت آنلاین و پیدا نکردن تاکسی در سطح شهر مواجه بودند.

در همین راستا فرید شهابی، معاون تجاری اسنپ گفت: «همزمان با قطع اینترنت همراه در برخی از مناطق به دلیل برگزاری کنکور، در روز پنج‌شنبه ۲۹ دی ماه، از ساعت ۸ صبح تا ۱۳ ظهر، تعداد سفر‌های اسنپی در کل کشور حدود ۳۹‌درصد کاهش یافته است.»

او در ادامه افزود: «نرخ کاهش سفر‌های اسنپی در روز جمعه ۳۰ دی ماه، در همین ساعات حدود ۱۸‌درصد بوده است.» اسنپ فود نیز به مجله «کارنگ» اعلام کرد که در ساعات قطع اینترنت برای برگزاری کنکور، پیک‌های آن‌ها به دلیل دسترسی نداشتن به نقشه برای ارسال سفارش با مشکل مواجه شده اند و از طرف دیگر کاربران نیز امکان ثبت‌سفارش به دلیل نبود اینترنت همراه را نداشته اند. آن‌طور که اسنپ فود اعلام می‌کند در روز‌ها و ساعات برگزاری کنکور، آن‌ها با کاهش ۱۵درصدی ثبت‌سفارش مواجه بوده اند. مدیر روابط عمومی اسنپ اکسپرس و اسنپ مارکت نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «علاوه بر خسارات مالی و کاهش تعداد سفارش‌ها در این دو روز، یکی از مشکلات دیگر ما، نارضایتی کاربران از برند بود.»

تپسی هم از کاهش میزان سفر‌های خود در روز‌های کنکور خبر داد. طبق اعلام روابط عمومی این شرکت به «دنیای‌اقتصاد» در ساعات قطعی اینترنت تعداد سفر‌های تپسی بین ۲۰ تا ۳۰‌درصد کاهش داشته است و رانندگان این شرکت به دلیل قطع اینترنت همراه، امکان استفاده از نقشه را نداشته اند.

تاثیر منفی قطع سراسری اینترنت همراه تنها شامل حال تاکسی‌های آنلاین نشد. دیجی کالا که به عنوان بزرگ‌ترین خرده فروش آنلاین کشور شناخته می‌شود نیز اعلام کرد که در ساعت‌های قطع اینترنت موبایل در دو روز کنکور ثبت‌سفارش و فروش آن‌ها به شدت متاثر شده، چرا که ناوگان بخش عملیات و لجستیک این کسب و کار وابسته به اینترنت موبایل است.

امیرحسن موسوی، مدیر ارتباطات دیجی کالا به «کارنگ» اعلام کرد که این اختلال‌ها در سفارش‌های بعدی این کسب و کار هم تاثیرگذار است و تاثیر آن لحظه‌ای و تنها برای ساعات قطع اینترنت نبوده است. موسوی با اعلام اینکه بین ۲۰ تا ۳۰‌درصد سفارش‌های دیجی کالا به خاطر قطعی اینترنت برای برگزاری کنکور کاهش یافته است، گفت: «فرقی که دیجی کالا با سرویسی مانند تاکسی آنلاین دارد این است که فقط ثبت‌سفارش و ارسال سفارش‌های ما در لحظه قطع اینترنت دچار اختلال نمی‌شود و در روز‌های بعدی هم در ارسال سفارش‌ها به مشکل برمی خوریم، چرا که در روز قطع اینترنت سفارش‌ها به موقع به دست مشتریان نرسیده یا لغو شده و این مانند یک دومینو باعث می‌شود حداقل برای یک هفته سفارش‌ها به تاخیر بیفتد و مشتریان تجربه ناخوشایندی از خرید خود داشته باشند.»

به گفته او قطعی اینترنت تنها روی ثبت‌سفارش و ارسال سفارش مشتریان تاثیرگذار نبوده و روی بخش تحویل کالای فروشندگان به دیجی کالا هم تاثیر منفی گذاشته است، چرا که خیلی از مراکز تحویل کالا‌های فروشندگان به اینترنت گوشی تنها دسترسی دارند و نبود اینترنت باعث اختلال در مراحل ثبت کالا از سمت فروشنده در سامانه دیجی کالا می‌شود.

موسوی در ادامه افزود: «آماری از افت فروش دیجی کالا در دو روز برگزاری کنکور در اختیار نیست، اما نزدیک به ۵۰‌درصد خریداران از دیجی کالا با اینترنت گوشی سفارش‌های خود را در این فروشگاه ثبت می‌کنند و همین عدد می‌تواند نشان دهد که قطع چند ساعته اینترنت همراه چه تاثیری روی فروش دیجی کالا داشته است.»

عدم‌ثبت نسخه‌های الکترونیکی

قطع اینترنت همراه در روز‌های ۲۹ و ۳۰ دی ماه باعث شد تا امکان ثبت نسخه‌های الکترونیکی نیز وجود نداشته باشد. از طرفی کاربران در استفاده از سامانه‌های بیمه با مشکلات جدی مواجه شدند. به گزارش «بیمه دیجیتال»، قطع شدن اینترنت و محدودسازی آن از روز‌های پایانی شهریور ماه تاکنون کم دردسر برای بیمه گذاران و بازنشستگان نداشت که قطع کامل آن در ساعات ابتدایی روز پنج‌شنبه -که عمده امور درمانی در این روز انجام می‌شود- مشکلات فراوانی برای بیمه گذاران به وجود آورد. کاهش ۴۸ درصدی ترافیک ورودی و کاهش ۴۵ درصدی فروش در روز‌های پایانی هفته، اتفاقی است که فشردن دکمه خاموشی اینترنت برای شرکتی مانند «ازکی» رقم زده است؛ چرا که عمده میزان فروش اگریگیتور‌های بیمه معمولا در روز‌های پنج‌شنبه و جمعه اتفاق می‌افتد و در این میان تاثیر قطعی اینترنت به صورت کاملا محسوس در این دو روز نمایان شد.

حامد، ولی پوری، مدیرعامل «ازکی» در گفتگو با «بیمه دیجیتال» از تاثیر عمیق تصمیم‌گیری‌های نسنجیده سیاستگذاران بر کسب و کار‌های اینترنتی گفت و از تاثیربسیار منفی که ممکن است این گونه تصمیم‌گیری‌های عجولانه در آینده برای آن‌ها به همراه داشته باشد.

ولی پوری در رابطه با تاثیر قطعی دو‌روزه اینترنت در پایان هفته بر کسب‌وکار فروش بیمه «ازکی» گفت: «قطعی اینترنت به روز‌های آخر ماه منتهی شد و معمولا کسب و کار‌ها به سبب حجم بالای پرداختی‌ها در این روزها، روی جریان درآمدی در این بازه حساب باز می‌کنند. کما اینکه در ماه‌های پایانی سال هستیم و هر روز آن برای کسب‌وکار‌ها می‌تواند اهمیت داشته باشد. همین مساله باعث شد تا ما در یک بازه سه‌ساعته در دو روز با کاهش ۴۵‌درصدی فروش رو به رو باشیم.»

به عقیده، ولی پوری اصلی‌ترین کاری که یک تصمیم‌گیرنده باید به آن توجه داشته باشد، لحاظ کردن منافع و مضرات آن تصمیم است؛ یعنی رویکرد زیان و فایده باید مورد توجه قرار بگیرد. به گفته او شاید یک تصمیم در برهه‌ای خاص بتواند امنیت آزمونی حساس را تامین کند، اما عوارض جانبی آن به قدری زیاد است که نمی‌توان به آن فکر نکرد.

محمدرضا فرحی، مدیرعامل «بیمه بازار» نیز در گفتگو با «بیمه دیجیتال» اعلام کرده که این شرکت در دو روز پایانی هفته گذشته نزدیک به ۲۰ تا ۳۰‌درصد کاهش فروش داشته است که برای کسب‌و‌کار‌های فروش آنلاین در این برهه از زمان رقم قابل ملاحظه‌ای تلقی می‌شود. فرحی در این باره گفت: «تاثیر قطعی اینترنت را نباید فقط در لایه فروش بیمه که باید در سطحی کلان‌تر از نگاهمان بررسی کنیم. موضوع مهم این است که کل اقتصاد دیجیتال کشور در این دو روز به بحران رسید. منظور از اقتصاد دیجیتال فقط آی تی و آی سی تی نیست و خیلی از کسب‌وکار‌های دیگر که سوار بر ابزار‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال هستند، در این دو روز با ضربه سنگینی رو به رو بوده اند.»

پلتفرم آنلاین سلامت «بقراط» نیز که در زمینه سلامت آنلاین فعال است، با بررسی داده‌های خود از کاهش قابل‌توجه ثبت نسخه الکترونیکی؛ مشاوره آنلاین و نوبت‌دهی اینترنتی خبر داده است. بر اساس آمار بقراط در بازه زمانی هفت روزه از تاریخ ۲۷ دی ماه تا ۳ بهمن ماه ۱۴۰۱ ثبت کلیه نسخه‌های الکترونیکی با کاهش ۴ درصدی مواجه شده است. سهم بیمه سلامت از این کاهش منفی ۶‌درصد و سهم نسخه‌های بیمه تامین اجتماعی نیز منفی ۴‌درصد بوده است. در حالی که نوبت‌دهی اینترنتی به دلیل مشکلات شدید اینترنتی با کاهشی ۶ درصدی مواجه شده، نوبت دهی تلفنی با رشدی ۲ درصدی همراه شده است که نشان می‌دهد بیماران و کاربران به دلیل معضلات اینترنتی ترجیح داده اند نوبت پزشک خود را به صورت تلفنی دریافت کنند.

از طرفی در زمینه مشاوره آنلاین تصویری پزشکی نیز کاهش ۶درصدی وجود داشت. این در حالی است که مشاوره تلفنی با رشدی ۸ درصدی مواجه شده که آنالیز این موضوع نیز نشان می‌دهد کاربران به جای مشاوره اینترنتی ترجیح داده اند برای کمتر روبه‌رو شدن با مشکل کندی اینترنتی، مشاوره تلفنی را جایگزین تصویری کنند.

رضا دفاعی هم بنیان‌گذار و مدیر فنی بقراط در رابطه با این آمار و با تاکید بر تشدید مشکلات قطعی و کندی اینترنت گفت: «طی ماه‌های گذشته مشکل کندی اینترنت یکی از مهم‌ترین مشکلات ما و سایر دوستانی است که کسب و کار آنلاین دارند. اما این موضوع در یک هفته گذشته به شکل قابل‌توجهی بیشتر شده و مشکلات زیادی برای ما که در حوزه سلامت که مستقیم با جان بیماران سروکار داریم ایجاد کرده است. طبق گفته‌ها دلیل اصلی مشکلات یک هفته اخیر تغییراتی در قسمت زیرساخت بوده است. همین موضوع که بدون اطلاع قبلی به کسب و کار‌های آنلاین بود باعث شد در بخش نسخه الکترونیکی و بارگذاری و بارگیری پرونده پزشکان چالش‌های زیادی داشته باشیم. حتی در این مدت در بازه‌های زمانی شاهد بودیم که دیتاسنتر ما نمی‌توانست بیمه سلامت را ببیند یا برعکس نمی‌توانست بیمه تامین اجتماعی را ببیند و همین باعث عدم‌ثبت نسخه شده بود.»

مدیر فنی بقراط با اشاره به قطعی اینترنت در روز‌های ۲۹ و ۳۰ دی بنابر برگزاری آزمون سراسری کنکور اظهار کرد: «این دو روز مصادف با آخر هفته بود و مراکز درمانی کمتری مشغول کار بودند. اما یک سردرگمی بزرگ شامل اینکه این قطعی اینترنت شامل چه محدوده و مکان‌هایی است وجود داشت که عملا بی‌پاسخ بود. سازمان سنجش و وزارت ارتباطات از قطعی اینترنت خبر دادند، اما وزارت بهداشت و حتی دو بیمه‌گر اصلی (بیمه تامین و بیمه سلامت) دستورالعملی در این خصوص صادر نکردند و همه بلاتکلیف بودیم و بدون راهکاری جایگزین؛ نمی‌دانستیم در این بازه زمانی پزشک باید نسخه کاغذی صادر کند یا نسخه الکترونیکی؟ نبود دستورالعملی قاطع موجب سردرگمی پلتفرم‌های آنلاین، پزشکان، بیماران و حتی داروخانه‌ها شده بود. از طرفی حتی بسیاری از دستگاه‌های پرداخت هم قطع شده بود و این موضوع هم معضلی شده بود.» دفاعی معتقد است آینده سلامت دیجیتال کشور در خطر است و اگر شرایط به همین منوال پیش برود پلتفرم‌های آنلاین به سمت نابودی خواهند رفت.

او در توضیح این موضوع گفت: «وقتی ثبات نداریم همه بامشکلات و معضلات جبران ناپذیر روبه‌رو می‌شویم. هیچ چیز قابل برنامه‌ریزی نیست و با یک علامت سوال بزرگ در رابطه با فردا و فردا‌ها مواجه هستیم. شرایط به شکلی شده که پزشکان در صحبت با ما عنوان می‌کنند که مشکلات اینترنتی به قدری زیاد است که ترجیح می‌دهیم به روش سنتی به کارمان ادامه دهیم. چه فرقی می‌کند پلتفرمی آنلاین داشته باشیم و به دلیل قطعی اینترنت نتوانیم استفاده درستی از آن داشته باشیم! اگر این مسدودسازی‌ها ادامه‌دار باشند حتما و حتما در آینده نه‌چندان دور با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.»

افزایش ۴۰ درصدی برداشت پول نقد

سیستم پرداخت نیز از جمله بخش‌های دیگری است که قطع اینترنت همراه در دو روز کنکور آن را به شدت متاثر کرده است. رضا قربانی، رئیس کمیسیون فین تک سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران در توییتی خبر داد که به دلیل مشکل در دستگاه‌های POS و عابربانک‌ها برداشت پول نقد از عابربانک‌ها طی این دو روز ۴۰‌درصد افزایش داشته است.

شرکت شاپرک اختلال و قطعی در حوزه پرداخت در زمان کنکور را تایید و به «راه پرداخت» گفت: «در پی قطع چند‌ساعته اینترنت در اطراف محل برگزاری کنکور سراسری طی روز‌های ۲۹ و ۳۰ دی ماه، برخی از پایانه‌های فروشگاهی مستقر در این نواحی که ارتباط آن‌ها از طریق اینترنت (ثابت و همراه) با مرکز برقرار می‌شد از سرویس دهی خارج شدند.»

در ادامه توضیح شاپرک آمده است: «این قطعی سرویس که مشکلاتی را برای مشتریان به وجود آورد؛ موقتی و محدود به پذیرندگان مستقر در اطراف محل برگزاری آزمون بوده و در سایر مناطق کشور، سرویس دهی شبکه پرداخت به‌طور معمول برقرار بوده است.» در شرایطی شرکت شاپرک فقط اختلال و قطعی کارتخوان‌ها را تایید می‌کند که مهدی فاطمیان، مدیرعامل زیبال و رئیس انجمن فین تک در گفتگو با «راه پرداخت» به ابعاد مهمی از قطعی اینترنت در دو روز کنکور بر میزان فروش کسب وکار‌ها و ریزش تعداد تراکنش‌ها اشاره می‌کند.

او در این باره توضیح داد: «قطعی اینترنت در دو روز آخر هفته پرداخت یار‌ها را به دو علت با مشکل جدی و تراکنش‌ها را با ریزش جدی مواجه کرد. یکی اینکه صاحبان کسب و کار تحت‌تاثیر این قطعی، به وب‌سایت‌های خود دسترسی نداشتند و نمی‌توانستد سفارش‌ها را تایید کنند. موضوع دیگر اینکه بخش عمده‌ای از بازدید و خرید از وب‌سایت‌های کسب‌وکار‌ها از طریق موبایل انجام می‌شود که به همین دلیل با قطعی اینترنت تلفن همراه، آن بخش از بازدید کسب‌وکار‌ها که منجر به خرید می‌شود، از بین رفت؛ بنابراین، با ریزش جدی تعداد تراکنش‌ها در ساعات برگزاری کنکور مواجه بودیم.»

به گفته او در پی قطعی اینترنت در اواخر هفته گذشته، بازار آفلاین کسب و کار‌ها نیز از این موضوع ضربه دید و دستگاه‌های کارتخوان آن‌ها غیرفعال شد. این موضوع موجب شد تا مردم به سمت پرداخت‌های نقدی بروند یا موفق به انجام خرید خود نشوند. او در این زمینه گفت: «با شرایط به وجود‌آمده، تصمیم‌گیران می‌توانستند بدون نیاز به قطعی اینترنت در این حد وسیع، صرفا با یکسری از دستگاه‌ها نویز‌هایی در حوزه امتحانی کنکور ایجاد و اینترنت آن محدوده را قطع کنند.»

میلاد جهاندار بنیان‌گذار «باهمتا» نیز در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره قطع اینترنت در روز‌های کنکور گفت: «باید به این موضوع منطقی و اخلاقی نگاه کرد. نمی‌توان به بهانه امنیت در کنکور مردم و کسب‌وکار‌ها را از حقشان محروم کرد. این موضوع مانند آن است که برای جلوگیری از دزدی خیابان‌ها را ببندیم.»

قطع سراسری اینترنت همراه در دو روز کنکور علاوه بر ضرر و زیانی که به کسب و کار‌های آنلاین وارد کرد، با واکنش‌های زیادی از سوی کاربران و حتی بعضی از مقامات همراه شد. در راستای اعتراض به قطع اینترنت همراه در روز‌های کنکور غلامحسین محسنی‌اژه‌ای رئیس قوه قضائیه گفت که قطع اینترنت در ساعات برگزاری کنکور، برای مردم و امور روزمره و اداری آن‌ها به صورت قابل‌توجهی مشکل ایجاد کرد.

علیرضا سلیمی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس درخصوص قطعی اینترنت در زمان برگزاری کنکور سراسری، اظهار کرد: «وزارت ارتباطات در زمان برگزاری کنکور اینترنت را قطع کرد و این ماجرا ناشی از مدیریت نامناسب است و عجیب‌تر آنکه با وجود این تمهیدات همچنان سوالات کنکور لو رفت و وزیر ارتباطات نیز در این راستا اعلام کرد که دیگر برای کنکور اینترنت را قطع نخواهند کرد.»

اعتراضات نسبت به این موضوع باعث شد تا عیسی زارع پور وزیر ارتباطات ضمن عذرخواهی بابت قطع اینترنت در زمان برگزاری کنکور و مشکلاتی که برای مردم پیش آمد، اعلام کند که این آخرین باری بود که اینترنت در هر سطحی، چه ثابت و چه سیار برای برگزاری کنکور قطع خواهد شد.