جست‌وجوی حیات در اتمسفر سیاره «زهره»

یک فیزیکدان از «امپریال کالج» لندن در یک مقاله اخیر برای نشریه «فیزیک معاصر» با استفاده از یافته‌های ماموریت‌های فضایی قبلی و یافته‌های اخیر بر اهمیت جست وجو برای حیات در اتمسفر سیاره «زهره» (ونوس) تاکید کرده است.

به گزارش ایرنا از «یونیورس تودی»، این درحالی است که یک گزارش علمی در سال ۲۰۲۰ ادعا کرده بود که وجود «فسفین» (phosphine) را در اتمسفر ونوس کشف کرده، اما فضاپیمای «سوفیا» (SOFIA) سازمان فضایی «ناسا» پس از مشاهدات بیشتر در اواخر سال ۲۰۲۲ آن ادعا را رد کرد.

با این حال، دکتر «دیوید کلمنتس» استاد فیزیک نجومی در بخش فیزیک دانشگاه «امپریال کالج» لندن به تازگی در گفتگو با «یونیورس تودی» تاکید کرد که «در اتمسفر ونوس رخداد‌های عجیبی جریان دارد.»

وی گفت: ردیابی فسفین در اتمسفر ونوس از بین نرفته است و همچنین آنومالی‌ها یا مسائل غیرمتعارف دیگری هم وجود دارد و احتمالا باید وجود آمونیاک را نیز به این‌ها افزود. ما از منشاء این پدیده‌های نامتعارف آگاهی نداریم و کار‌های بسیار بیشتری مورد نیاز است، اما آن‌ها با بازبینی‌های قوی باز هم تداوم دارند. همچنین ممکن است به درک این مساله نزدیک شده باشیم که چرا مشاهدات مختلف نتایج آشکارا و متضادی به دست داده‌اند.

دکتر کلمنتس در این مطالعه خود این سوال را مطرح می‌کند که حیات چیست و چگونه می‌توانیم برای کشف حیات در کیهان جستجو کنیم در حالی که تمرکز خاص او در این زمینه روی سیاره ونوس قرار دارد. او در مقاله خود از ونوس که دومین سیاره منظومه شمسی از لحاظ فاصله با خورشید به شمار می‌رود به عنوان «یک نامزد نامحتمل برای اخترزیست‌شناسی» یاد می‌کند.

او در ادامه به توضیحاتی درباره شرایط سیاره‌ای حال حاضر و گذشته‌های دور ونوس پرداخته و شرایط اتمسفر این سیاره و ردیابی ادعایی فسفین در این اتمسفر توسط تلسکوپ «جیمز کلرک ماکسول» در هاوایی در سال ۲۰۱۷ و تلسکوپ دیگری در کشور شیلی در سال ۲۰۱۹ و مشاهدات بعدی فضاپیمای «سوفیا» سازمان ناسا در سال ۲۰۲۱ را شرح می‌دهد.

این در حالی است که ماموریت فضایی «کاسینی» سازمان ناسا وجود بخار آب را در قطب جنوب قمر سیاره «زحل» با نام «انکلادوس» (Enceladus) تایید کرده و مریخ‌نورد‌های «کنجکاوی» و «استقامت» هم اکنون در حال کاوش بر سطح مریخ در جستجوی حیات در گذشته هستند. ماموریت‌هایی هم برای کاوش در جهان آبی سیاره «مشتری» و قمر «تایتان» سیاره زحل در دست انجام است. با این همه، کاوش برای حیات در اتمسفر ونوس چه اولویتی دارد؟

به گفته دکتر کلمنتس، کار‌های بیشتری باید انجام دهیم پیش از آنکه بتوانیم نام ونوس را هم در فهرست هدف‌های اصلی برای احتمال حیات قرار دهیم و این کار هم از روی زمین و هم از طریق ماموریت‌های فضایی در حال انجام است و مساله جالب اینکه کاوش در اتمسفر ونوس نسبت به برخی هدف‌های دیگر ارزان‌تر و سریع‌تر است.

یکی از چنین ماموریت‌هایی در سازمان ناسا ماموریت فضایی «داوینچی» است که قرار است در سال ۲۰۲۹ پرتاب شود و در سال ۲۰۳۱ به ونوس برسد. داوینچی با ابزار‌های خاص خود بسیار متفاوت از گذشته اقدام به بررسی اتمسفر ونوس خواهد کرد.

کلمنتس در این خصوص می‌گوید: به گمان من داوینچی بسیار حائز اهمیت خواهد بود، زیرا قادر است «حقایق زمینی» بسیار بهتری نسبت به آنچه در حال حاضر در اختیار داریم، فراهم سازد. همچنین این شانس وجود دارد که برخی ابزار‌های الحاقی بتوانند توانایی‌های داوینچی را بالا ببرند بطوری که بتوانند به کاوش برای مواردی مانند فسفین و آمونیاک بپردازند.

وی خاطرنشان کرد: با انبوهی از داده‌ها از گذشته در کنار ماموریت‌های آینده به ونوس، داستان فسفین در ونوس ادامه دارد و داده‌های بیشتر از زمین و فضا در حال تهیه است. البته هنوز نمی‌دانیم که آیا وجود فسفین مربوط به حیات است یا ترکیبات شیمیایی غیرزنده یا «نازیوا» (abiotic) که هنوز آن‌ها را درک نمی‌کنیم.