چالش چاقی کودکان

فریدون عزیزی، در نشست خبری هشتمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی ایران که ۲۸ تا ۳۰ دی ماه به همت مرکز تحقیقات پیشگیری و درمان چاقی پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم در سالن ابوریحان دانشگاه شهید بهشتی برگزار می‌شود، عنوان کرد: چاقی یکی از بیماری‌های شایع در سراسر دنیا و کشور ماست و اهمیت پیشگیری از این بیماری، عوارضی است که به دنبال آن در سنین مختلف بروز می‌کند.

وی ادامه داد: پیش از قرن بیستم میلادی، چاقی عارضه نادری محسوب می‌شد و فقط تعدادی از ثروتمندان برخی جوامع دچار چاقی و اضافه وزن می‌شدند، پدیده شایع، سو تغذیه بود. با صنعتی‌تر شدن کشورها، افزایش قدرت خرید و کاهش فعالیت بدن به دنبال تغییر سبک زندگی، وزن انسان‌ها افزایش پیدا کرد و در حال حاضر اکثر جمعیت کشور‌های پیشرفته چاق هستند و اضافه وزن دارند.

عزیزی از ابتلای ۲ میلیارد نفر (۱۸ سال به بالا) از میان هشت میلیارد جمعیت جهان به چاقی و اضافه وزن خبر داد و افزود: بر اساس محاسباتی که روی اضافه وزن و قد افراد صورت می‌گیرد، شاخص توده بدنی (BMI) نتیجه می‌شود. اگر عدد به دست آمده تحت عنوان شاخص توده بدنی بین ۱۸،۵ تا ۲۴.۹ باشد، فرد دارای وزن استاندارد است. شاخص توده بدنی بین ۲۴.۹ تا ۳۰ نشانه اضافه وزن و بالاتر از ۳۰، نشانه چاقی خواهد بود.

رئیس پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به آمار ۲۰ درصدی چاقی و اضافه وزن در کشور در سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰، تصریح کرد: امروزه این آمار در شهر‌های بزرگ و روستا‌های اطراف به بالای ۷۰ درصد (۴۷ درصد اضافه وزن و ۲۳ درصد چاقی) و در سایر روستا‌ها به ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است. بر اساس این گزارش در حال حاضر هشت میلیون نفر از جمعیت ایران در همه سنین دچار اضافه وزن و عارضه چاقی هستند. البته این رقم در افراد با سن بیشتر از ۲۰ سال، بالاتر است. همچنین شمار افراد چاق در ایران از سال ۱۳۵۹ تا کنون پنج و نیم برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن سه و نیم برابر شده است.

عزیزی عوامل ایجاد چاقی را ژنتیکی و اپی ژنتیکی اعلام کرد و گفت: مسائل ژنتیکی همگام با عوامل محیطی از جله تغذیه، سبک زندگی، فعالیت بدنی و استرس تحت عنوان مسائل اپی ژنتیکی می‌تواند عامل بروز چاقی و اضافه وزن باشد.

وی ادامه داد: در حال حاضر چاقی کودکان به دلیل سبک زندگی حاکم در جامعه، کم تحرکی و مصرف حجم بالای مواد غذایی به ویژه غذا‌های ناسالم، چالش مهمی است. نکته جالب توجه این است که در اکثر موارد ریشه چاقی در بین کودکان به لقاح و باروری، دوران بارداری و هزار روز اول زندگی بازمی‌گردد. اگر مادران و پدران در این زمینه آموزش نبینند، فرزند متولد شده در هر سنی ممکن است با چاقی یا اضافه وزن و عوارض ناشی از آن، از جمله ابتلاء به بیماری‌های غیرواگیر روبه رو شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: به دلیل رابطه مستقیم سبک زندگی در میان کودکان و نوجوانان با وزن بدن و حفظ سلامت، پیشگیری از بروز چاقی به ویژه در دوران کودکی و حتی در زمان بارداری و لقاح با آموزش‌های بهداشتی اهمیت زیادی دارد.

عزیزی اظهار کرد: مطالعات نشان می‌دهد احتمال بروز چاقی و عوارض آن در زمان جوانی، در کودکی که تا حدود هفت سالگی وزن طبیعی داشته باشد، یک پنجم کودکی است که تا این سن وزنی بیشتر از وزن استاندارد دارد.

رئیس کنگره پیشگیری و درمان چاقی ایران، نقش دولت‌ها را در کنترل اضافه وزن و چاقی مهم دانست و افزود: کشور‌ها می‌توانند با توسعه زیرساخت امکانات نقلیه، تجهیزات ورزشی به ویژه در ادارات و تمهیدات آموزشی و ورزشی برای مادران باردار در این امر تأثیرگذار باشند. علاوه بر این اقدامات، محدود کردن مصرف چربی، غذا‌های آماده و تنظیم میزان کالری در رستوران‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.

عزیزی عنوان کرد: میزان مصرف کالری روزانه ایرانی‌ها در دو دهه گذشته از ۲ هزار به سه هزار کالری رسیده و این درحالی است که ۹۰ درصد ایرانیان (هر دو جنس) فعالیت فیزیکی کافی ندارند. سهم زنان در کم تحرکی بیشتر از مردان است. این روند نگران کننده در ایران به گونه‌ای است که کم تحرکی حتی در روستا‌ها نیز به طور چشمگیری افزایش یافته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: در حال حاضر شاهد افزایش بیش از ۲۰ درصدی شیوع «اضافه وزن» در بین نوجوانان ایرانی نسبت به چهار دهه گذشته هستیم. رتبه اضافه وزن دختران و پسران ۱۹ سال ایرانی با صعود ۲۸ و ۲۴ پله‌ای، از رتبه ۹۶ و ۱۰۵ به رتبه‌های ۶۸ و ۸۱ رسیده است. همچنین شیوع اضافه وزن در دختران از شش درصد به بیش از ۲۶ درصد و در پسران از سه درصد به ۲۴ رسیده است. در رتبه بندی جهانی چاقی هم، دختران ۱۹ سال ایرانی دارای رتبه ۵۵ و پسران در رتبه ۷۴ هستند.

عزیزی از تدوین برنامه‌ای ۱۰ ساله در کشور برای کنترل عارضه چاقی و اضافه وزن، به دنبال هشدار سازمان بهداشت جهانی در خصوص افزایش این پدیده در میان کودکان، خبر داد وافزود: پاندمی کرونا این وضعیت را حادتر کرد، به طوری که در دوران همه گیری، کوکان به طور میانگین با ۲ تا چهار کیلوگرم افزایش وزن مواجه شدند. در این زمینه رسانه نقش پررنگی ایفا می‌کند تا با ارائه آموزش‌های مرتبط آگاهی افراد را نسبت به عوارض چاقی و اضافه وزن ارتقا دهد.

وی ادامه داد: البته نقش اصلی در سبک زندگی کودکان بر عهده والدین، و نوجوانان در سنین ۱۱ تا ۱۹ ساله برعهده همسالان آنهاست.

عزیزی همچنین به تأثیر مولفه‌هایی از جمله خواب کافی در پیشگیری از ابتلاء به چاقی و اضافه وزن اشاره کرد و افزود: خواب نامنظم به ویژه در نوجوانان زنگ خطر بروز چاقی است.

وی در خصوص عناوینی که در هشتمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی ایران به آن پرداخته می‌شود، گفت: موضوعاتی از جمله تشخیص و مراقبت و درمان چاقی، تغذیه، ورزش، رفتار‌های اجتماعی، مسائل روانشناختی، استرس‌ها و نحوه تشخیص انواع چاقی‌ها از جمله چاقی‌های شکمی و چاقی‌های متابولیک در این کنگره مورد بحث قرار خواهد گرفت.