سندروم مرگِ روسی!

فرارو-نشریه "آتلانتیک" در گزارشی با اشاره به مرگ‌های مرموز و سریالی نخبگان اقتصادی و حکومتی روسیه که به نوعی منتقد پوتین و سیاست‌های وی در قالب جنگ اوکراین هستند، به طور خاص به این نکته می‌پردازد که الیگارش بودن در جامعه کنونی روسیه، به ویژه برای آن‌هایی که رویه‌ای انتقادی را نسبت به دولت روسیه دارند، بهایی سنگین دارد و هر لحظه انتظار می‌رود که خبر پرتاب شدن این قبیل افراد از ارتفاع و یا مسموم‌شدنِ آن‌ها با سمی مرموز و یا دیگر شیوه‌های مرگ اعلام شود.

نشریه آتلانتیک در گزارش خود می‌نویسد: «لیستی متشکل از نام‌هایی وجود دارد که شما به احتمال فراوان مایل نخواهید بود که جایِ آن‌ها باشید: سلطان صنعت تولید سوسیس روسیه، یک مدیر شناخته شده صنعت گاز این کشور، سردبیر یک روزنامه روسی، یک مدیر شرکت کشتی سازی در روسیه، رئیس یک پیست اسکی شناخته شده در روسیه، یک مقام صنعت هوانوردی روسیه و یک سرمایه دار برجسته صنعت راه آهن این کشور. هر فردی که بخواهد جای آن‌ها و یا در موقعیتشان باشد نباید کنار یک پنجره باز در کشورش و یا هر کشور و قاره دیگری قرار گیرد (زیرا احتمال دارد به بیرون پرت شود!).

به گزارش فرارو، اخیرا جسد "پاول آنتوف" غول صنعت تولید سوسیس در روسیه که البته به کرات نیز عدم اشتیاق خود را نسبت به پوتین و اقدام وی در به راه انداختن جنگ علیه اوکراین ابراز کرده، در یک هتل در هند پیدا شد. وی تنها دو روز پس از مرگ یکی از همراهان روسی اش در همان هتل جان خود را از دست داد. گفته شده که وی از پنجره اتاقش به بیرون پرتاب شده است. این میلیونر روسی و همکارش جز آخرین نفراتی هستند که در ماه‌های اخیر در قالب "سندروم مرگ ناگهانی روسی" جان خود را از دست داده اند. پدیده‌ای که تاکنون جان شمار قابل توجهی از بوروکرات ها، الیگارش‌ها و روزنامه نگاران روسی را نیز گرفته است.

در این راستا بیش از ۲۰ تن از چهره‌های سرشناس روسی به طرق مرموز و بعضا وحشتناک در سال ۲۰۲۲ جان خود را از دست داده اند. به عنوان مثال، اجساد دو تن از چهره‌های شناخته شده صنعت گاز روسیه به نام‌های "لئونید شالمن" و "الکساندر تیالاکوف"، در اوایل سال جاری و با یادداشتی که از خود برجا گذاشته بودند و به خودکشی شان اشاره داشت، پیدا شد. سپس در مدت یک ماه، جسد سه مدیر شناخته شده دیگر روسی به نام‌های "واسیلی ملینیکوف"، " ولادیسلاو آوایف"، و "سرگی پروتوسنیا" نیز پیدا شد. در ماه مِی، مقام‌های روسی جسد صاحب تفرجگاه سوچی یعنی "آندری گروگوفسکی" را در پایین صخره‌ها پیدا کردند. یک هفته بعد، "الکساندر سابوتین" مدیر یک شرکت گازی روسی نیز در خانه‌ای در مسکو با استفاده از آنچه سمِ وزغ عنوان شده جان خود را از دست داد.

"یوری ورونوف" مدیر صنعت انرژی روسیه، "دان راپاپورت" منتقد پوتین، "داویل ماگانوف" رئیس شرکت نفت روسیه نیز از جمله دیگر افراد مطرحی بودند که آن‌ها نیز به طرز مشکوکی جان خود را از دست داده اند. اوایل ماه دسامبر سال ۲۰۲۲ نیز مدیر شناخته شده صنعت فناوری اطلاعات روسیه به نام "گریگوری کوچنوف" از بالکن منزلش به پایین پرتاب شد. ۱۰ روز قبل هم یک غول بخش املاک و مستغلات روسیه از پله‌های خانه‌اش در فرانسه سقوط کرد و جان خود را از دست داد.

لازم به توضیح نیست که بگوییم تمامی این مرگ‌ها صرفا در سال ۲۰۲۲ اتفاق افتاده اند. امکان دارد فردی اینگونه استدلال کند که به دلیل امید به زندگی پایین و یا مصرف بالای الکل توسط افراد (در روسیه)، برخی از اشخاصی که به آن‌ها اشاره شد، واقعا به صورت طبیعی و یا تصادفی جان خود را از دست داده اند. البته که اگر بدانیم که نرخ خودکشی میان مردان روسی جز بالاترین‌ها در جهان است این استدلال چندان هم به نظرمان عجیب نمی‌آید.

در عین حال، عده‌ای نیز به این نکته اشاره می‌کنند که روسیه قبل از آغاز جنگ اوکراین، تا حد زیادی در اقتصاد جهانی ادغام شده بود با این حال، تحمیل سیلی از تحریم‌ها علیه این کشور موجب شده تا بسیاری از فعالان و غول‌های اقتصادی روسیه خسارات جدی ببینند و در نتیجه، برخی مدیران و چهره‌های برجسته آن‌ها به خودکشی روی آورده اند. با این حال، گسترش قابل توجه این مرگ‌های نابهنگام، مستلزم انجام بررسی‌های دقیق‌تر است.

البته که نگاه به تاریخ نشان می‌دهد که کرملین تا حدی در این رابطه سابقه نیز دارد. سال ۲۰۲۰، عوامل روسی، "الکسی ناوالنی" منتقد سرشناس پوتین را با عامل اعصاب مسموم کردند با این حال در کشتن وی ناکام بودند. یک دهه قبل تر، آن‌ها در قتل یک چهره فراری از دستگاه‌های امنیتی روسیه با نام "الکساندر لیتویننکو" موفق بودند. سال ۲۰۰۴، هنگامی که "ویکتور یوشچنکو" به رقابت با یک کاندیدای مورد حمایت دولت روسیه جهت کسب کرسی ریاست جمهوری اوکراین پرداخت، توسط سم "دیوکسین" مسموم شد و به وی آسیب‌های جدی وارد شد.

۳۰ سال قبل، سرویس مخفی بلغارستان با کمک سازمان امنیتی شوروی موسوم به KGB، "گئورگی مارکوف"، مخالف و منتقد سرشناس را با چاقو در لندن به قتل رساند. عوامل روسی اغلب در حذف افراد، به عجیب‌ترین شیوه‌ها روی می‌آورند. موضوعی که موجب شده برخی به شوخی بگویند آن‌هایی که در ازای انجام ترور و قتل پول می‌گیرند، شیوه‌های آن‌ها در کشتن افراد را می‌بینند و می‌خندند.

خودکشی‌ها پدیده‌هایی هستند که به مراتب سخت‌تر قالب رمزگشایی هستند. برای الیگارش‌هایی که وفاداری چندانی را به پوتین نشان نداده اند، انجام خودکشی با انگیزه‌های واهی، سناریوی قابل قبولی است. جالب اینکه برخی نظیر "مایکل وایز" روزنامه نگار و نویسنده یک کتاب در مورد آژانس اطلاعات نظامی روسیه می‌گوید که حتی به برخی از این افراد گفته می‌شود که یا خودشان باید خودکشی کنند و یا منتظر افرادی باشند که آن‌ها را به قتل برسانند. نکته مثبتِ اینکه فرد، خودش خودکشی کند این است که می‌تواند کار‌های ناتمامش را تا حدی انجام دهد. وایز می‌گوید که "برخی می‌پرسند آیا در مورد "پاول آنتوف"، سلطان صنعت سوسیس روسیه، خود وی خودش را به پایین پرتاب کرده؟ یا افرادی از دولت روسیه او را به پایین انداخته اند؟ و یا خودش با توجه به تهدیداتی که علیه وی و خانواده اش مطرح شده به این نتیجه رسیده که بهتر است خود را بکشد؟ در پاسخ باید بگویم که تمامی این سناریو‌ها از شانس تحقق برخوردار هستند".

پرت کردن افراد از پنجره به بیرون یکی از شیوه‌های محبوب حذف مخالفان سیاسی در روسیه چه در دوران قدیم و چه در دوران معاصر و مدرن است. رویه‌ای که روس‌ها به آن ماهیت مدرن تری بخشیده اند. این شیوه از حذف افراد، شیوه‌ای ساده و در عین حال، کم هزینه است و در مورد آن می‌توان روایت‌های انحرافی مختلفی را نیز ارائه کرد.

در روسیه، از کسب و کار ترور افراد تحت عنوانِ mokroye delo یا کار غم انگیز یاد می‌شود. گاهی اوقات، هدف اصلی از کشتن یک فرد، رساندن پیامی روشن به دیگران است. این در حالی است که گاهی اوقات هدف اصلی فقط حذف یک انسانِ به خصوص است.

چند سال پس از آنکه جاسوس روسی با نام "الکساندر پرِپیلیشنی" هنگام دویدن در خارج از شهر لندن جان خود را از دست داد، حداقل بر اساس یافته‌های یک مرتبه کالبد شکافی وی، مقداری ماده سمی و کمیاب "ژلسمیوم" در معده او کشف شد. در این رابطه برخی تحلیلگران بر این باورند که روس‌ها مایلند تا حدی نیز از خود رد پا به جا بگذارند. با این حال، آن‌ها به نحوی اقدام می‌کنند که نتوان با قاطعیت به این جمع بندی رسید که پای یک قتل در میان است.

در این راستا، مسموم کردن افراد اقدامی مرموز است. این اقدام به معنای واقعی کلمه حرکتی مخفیانه، پنهانی و البته گاهی اوقات به شدت سخت جهت کشف شدن است. در واقع، بسیار سخت است که کشف شود آیا فردی بر اثر یک عامل ناشناخته فوت کرده یا خیر. در این راستا، مسموم سازی افراد تا حد زیادی نشانه‌های وقوع اتفاقاتی ناخواسته نظیر حملات قلبی و یا سکته‌های مغزی را نیز داراست.

جنگ اوکراین چندان در میان کلیه نخبگان حکومتی روسیه محبوب و پرطرفدار نیست. از زمان آغاز این جنگ، تحریم‌ها علیه الیگارش‌ها و تجار روسی تا حد زیادی آن‌ها را واداشته تا سبک زندگی تجملی خود را تغییر دهند و با محدودیت‌های فزاینده کنار بیایند. از این رو، برخی از آن‌ها به صراحت گفته اند که با جنگ اوکراین چندان موافق نیستند. برخی از این نخبگان حکومتی معتقدند که پوتین عقربه‌های ساعت را برای کشورشان به عقب کشیده است. مساله‌ای که نوعی تقابل را میان شماری از نخبگان روسی و دولت این کشور ایجاد کرده است. موضوعی که در نوع خود موجب شده تا بهای انتقاد از پوتین و کرملین در روسیه به شدت بالا برود.»