عادی شدن روابط تهران – ریاض؛ پیش شرط گشایش تعاملات ایران و مصر

دیدار و رایزنی اخیر"حسین امیرعبداللهیان" وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با"عبدالفتاح السیسی" رییس‌جمهور مصر در حاشیه برگزاری اجلاس "بغداد ۲ "در اردن و همچنین پبشنهاد نخست‌وزیر عراق مبنی بر برگزاری گفتگو‌های تهران و قاهره با میانجیگری بغداد، باعث شده که این روز‌ها بار دیگر موضوع روابط تهران و قاهره مورد توجه تحلیل‌گران و فضای رسانه‌ای کشور قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، روز دوشنبه ۱۲ دی ماه ۱۴۰۱ سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نشست هفتگی خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در مورد روابط ایران و مصر گفت: همانطور که می‌دانید در حاشیه اجلاس اخیر بغداد ۲ در کشور اردن و در چارچوب گفتگو‌هایی که در حاشیه این اجلاس بین مقامات شرکت کننده انجام شد، آقای امیرعبداللهیان گفت‌وگوی کوتاهی با آقای عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر انجام دادند. گفت‌وگوی انجام شده، گفت‌وگوی مثبتی بود.

ناصر کنعانی همچنین در این ارتباط خبر داد: اخیرا نیز گفتگو‌هایی در سطوح دو جانبه در مورد موضوعات کنسولی مورد توجه دو کشور برگزار شده است و در این گفتگو‌ها این توافق صورت گرفت که این گفتگو‌ها در مورد موضوعات کنسولی مشترک و مورد توجه دو کشور ادامه پیدا کند.

وی در این ارتباط تاکید کرد: دفاتر حافظ منافع دو کشور در تهران و قاهره فعال هستند و دو طرف مشکلی برای گفتگو و دیدار ندارند.

بر اساس این گزارش، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در حاشیه اجلاس بغداد ۲ در اردن در گفت‌وگویی اعلام کرد «در گفت‌وگویی که با آقای السودانی، نخست‌وزیر عراق، در حاشیه برگزاری اجلاس بغداد ۲ در اردن داشتیم، وی ایده‌هایی را مطرح کرد که عراق بتواند نقش منطقه‌ای خود را برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای ایفا کند.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه نخست‌وزیر عراق در این نشست تمایل و پیشنهادی مبنی بر اینکه گفتگو‌های ایران و مصر در سطوح امنیتی و سیاسی آغاز شود و منجر به تقویت روابط تهران و قاهره شود، مطرح کرد، گفت: من از این ایده نخست‌وزیر عراق استقبال کردم.

امیرعبداللهیان افزود: آقای السودانی قرار است که در این رابطه در هفته‌های آینده اقداماتی را انجام دهد.»

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم در روز دوشنبه در این ارتباط گفت: دولت عراق و مشخصا آقای السودانی نخست وزیر این کشور اخیرا اعلام کرده است که بغداد جهت کمک به شکل‌گیری گفتگو بین مقامات ایران و قاهره آمادگی دارد که مساعدت کند. ما از چنین ابتکارات مثبتی که به تقریب دیدگاه‌های مشترک میان ایران و کشور‌های دیگر از جمله مصر می‌انجامد استقبال می‌کنیم. ایران از هر نوع تحول و تحرک مثبتی که به شکل گیری فضای مثبت در روابط ایران و مصر منجر شود استقبال می‌کند و به ابتکارات سازنده در این زمینه واکنش مثبت نشان می‌دهد.

روابط بین ایران و مصر، عادی نیست

بر اساس گزارش چند روز پیش نیز در واکنش به اخبار منتشر شده در مورد اعلام آمادگی بغداد جهت تسهیل در برگزاری گفتگو‌های ایران و مصر همانند مکانیزمی که برای برگزاری ۵ دور گفتگو‌های ایران و عربستان از سوی عراق به کار گرفته شد، عزت سعد رئیس اجرایی شورای امور خارجی مصر، در گفتگو با خبرگزاری «اسپوتنیک» روسیه گفت: روابط بین ایران و مصر، عادی نیست، زیرا تعدادی از پرونده‌های اختلافی در مسیر آن است؛ اما میانجیگری عراقی که در کنفرانس بغداد۲ در اردن از آن سخن به میان آمد، می‌تواند در‌های آغاز رایزنی‌ها را بگشاید.

بر اساس آنچه که رسانه‌های خبری منتشر کرده اند این مقام مصری در ادامه می‌گوید: عراق نقشی محوری در گشایش در‌ها بین ایران و مصر خواهد داشت به ویژه اینکه قاهره همواره رویکردی باز با همه کشور‌ها دارد.

وی درباره این سوال که اگر بغداد بخواهد نقش نزدیک کردن دیدگاه‌ها را نظیر گفتگو‌های تهران و ریاض داشته باشد، مصر چه تعاملی در این باره خواهد داشت؛ می‌گوید: عراق می‌تواند نقش نزدیک کننده رویکرد‌ها را مانند مذاکرات ایران و عربستان داشته باشد؛ می‌توان از تجربه عراقی‌ها استفاده کرد؛ عراق به خاطر روابط ویژه خود با ایران این جایگاه را دارد و می‌تواند نقش میانجی را در نزدیک کردن رویکرد‌های قاهره با تهران ایفا کند.

عزت سعد تصریح کرد: با توجه به سازوکار‌هایی که سیاست خارجی مصر بر آن استوار است، مصر پذیرفته که با وجود تنش در روابط طی سال‌های گذشته، درباره پرونده‌های مناقشه‌آمیز با ترکیه مذاکره شود و همین اتفاق می‌تواند در پرونده روابط با ایران نیز بیفتد.

به گزارش ایسنا، درزمینه انجام برخی از تلاش‌ها برای گشایش هر چه بیشتر روبط ایران و مصردر طول چند ماه گذشته اخبار متفاوتی در مورد برگزاری دیدار‌هایی بین مقامات ایران و مصر در کشور‌های ثالت منتشر شده است چنان که در تیرماه سال جاری منابع خبری عربی اعلام کردند در جریان سفر اخیر عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر به مسقط، دیداری میان دو هیات بلندپایه ایرانی و مصری صورت گرفته است و دو طرف در این دیدار بر سر گسترش روابط بین دو کشور توافق کرده اند.

پایگاه خبری «العربی الجدید» به نقل از منابع دیپلماتیک مصر گزارش داد که در «این دیدار یک مقام بلندپایه مصری با هماهنگی طرف عمانی حضور داشت».

منابع دیپلماتیک تأکید کردند که «این دیدار به طور کلی جنبه امنیتی داشت و در آن به وضعیت نوار غزه و سوریه نیز پرداخته شده است»

همچنین در جریان سفر علی سلاجقه، معاون رئیس‌جمهور ایران به مصر برای شرکت در کنفرانس تغییرات آب و هوایی شرم الشیخ (کوپ ۲۷) در ابان ماه سال جاری، این مقام ایرانی با سامح شکری، وزیر خارجه مصر دیدار و گفتگو کرد.

در همان ایام اخباری منتشر شد که سلاجقه در این سفر با رییس سرویس اطلاعاتی مصر در مورد روابط دو کشور دیدار و رایزنی کرده است، خبری که با واکنش رئیس مرکز امور بین الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست روبرو شد و او اعلام کرد در جریان سفر به مصر چنین دیداری صورت نگرفته است.

اهمیت گفتگو‌های تهران و قاهره و معذوریت‌های مصر برای عادی سازی روابط با ایران

انجام گفتگو بین ایران و مصر می‌تواند نگرانی‌های دو کشور را کاهش دهد و بستر را برای تحقق منافع اقتصادی و استراتژیک تهران و قاهره فراهم کند از دیگر سو در برخی از حوزه‌ها منافع دو کشور ایران و مصر به صورت استراتژیک و درازمدت به یکدیگر گره خورده است و این گفتگو‌ها می‌تواند تقویت‌کننده و تأمین کننده هر چه بیشتر این منافع باشد، اما بر اساس تحلیل برخی از کارشناسان، مصر برای عادی سازی روابط با ایران در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای با مسائل و مشکلاتی روبرو است. در عرصه بین المللی نوع تعامل مصر با آمریکا و ارائه کمک‌های سالانه از سوی واشنگتن به این کشور، در سطح منطقه‌ای نیز نوع تعاملات این کشور با اسراییل و استفاده مصر از موقعیت سوق الجیشی برای گرفتن امتیاز‌هایی از آمریکا و رژیم صهیونیستی به خاطر همسایگی با سرزمین‌های اشغالی و همچنین نوع روابط ویژه مصر با عربستان و امارات و دریافت‌های کمک‌های مالی قابل توجه از این دوکشور، مورد توجه است.

تاثیر گفتگو‌های تهران و ریاض بر روابط ایران و مصر

علیرغم این معذوریت‌ها و تاکید کارشناسان مبنی بر این گسترش روابط ایران با مصر منوط به ترمیم روابط ایران با آمریکا و غرب و عربستان سعودی است، امابه نظر می‌رسد عادی شدن روابط تهران و ریاض می‌تواند نقش مهمی در گشایش روابط ایران با جهان عرب به خصوص مصر داشته باشد و در همین چارچوب ضروری است که با توجه به برخی از پالس‌های مثبت ارسال شده از سوی مقامات دو کشور ایران و عربستان در رسانه‌ها در ارتباط با اهمیت روابط دو کشور، تهران و ریاض با انجام توافقات صورت گرفته در دوره پنجم مذاکرات، هرچه زودتر در راستای برگزاری دور ششم این گفتگو در بغداد در سطح سیاسی و دیپلماتیک قدم بردارند.