بالاخره نفت می‌فروشیم یا در جنگ اقتصادی هستیم؟

اعتماد نوشت: مرور رسانه‌های حامی دولت نشان می‌دهد هر زمان که دستاورد‌های دولت اعلام می‌شود، آمار‌های هیجان‌انگیز از فروش نفت می‌شنویم و هر زمان که دولت باید پاسخگو باشد، معلوم می‌شود در جنگ اقتصادی هستیم.

در جریان جلسه علنی دیروز مجلس، گزارش کمیسیون اقتصادی از سیاست‌های ارزی دولت قرائت شد. این گزارش با واکنش عموما منفی نمایندگان روبرو شد. ساعتی پس از اظهارات نمایندگان و انتقاد به عملکرد دولت، «ایرنا» خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی در گزارشی با انتقاد به مجلس گفت که در جریان سخنان آنها، صدای واحدی از مجلس شنیده نشد.

«ایرنا» در این گزارش نوشته که «نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حالی امروز به بررسی سیاست‌های ارزی کشور پرداختند که صدای واحدی از مجلس برای شیوه مدیریت بازار ارز شنیده نشد و طیف‌های مختلف نظرات متعددی از افزایش نرخ ارز بر اساس تورم گرفته تا قیمت‌گذاری بر مبنای سامانه‌های ارزی و سرکوب نرخ ارز بیان شد.» به نوشته خبرگزاری جمهوری اسلامی، «انتظار می‌رفت، برآیند این جلسه ارایه راهکاری از قوه مقننه برای بهبود شرایط و مدیریت بازار ارز باشد.»

خبرگزاری دولت در ادامه گزارش خود نسبت به موفقیت سیاست‌های ارزی ابراز امیدواری کرده است: «اقتصاددانان و صاحب‌نظران اقتصادی مدیریت بازار ارز را امری یک‌شبه و فوری نمی‌دانند و تاکید دارند با بهبود شاخص‌های اقتصاد کلان و به‌ویژه مهار نقدینگی و تورم، می‌توان به موفقیت سیاست‌های ارزی امیدوار بود.»

«دولت در جنگ اقتصادی است»

خبرگزاری دولت مقصر وضعیت آشفته‌بازار ارز را به گردن آنچه «شرایط ویژه کشور» خوانده انداخته و گفته که «نمایندگانی که در جلسه امروز به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند، شرایط ویژه کشور و قرار گرفتن دولت در جنگ سخت اقتصادی را نادیده گرفتند.» ایرنا، اما در حالی از قرار گرفتن دولت در «جنگ سخت اقتصادی» سخن می‌گوید که مقامات دولتی در چند ماه اخیر بر افزایش تولید نفت تاکید می‌کنند و آن را از دستاورد‌های خود می‌دانند.  

دلایل سابقه‌دار

این نخستین مرتبه نیست که دولت سیزدهم و رسانه‌های حامی آن، به هنگام نابسامانی و آشفتگی بازار، «جنگ اقتصادی» را مورد اشاره قرار می‌دهند؛ اما در عین حال در برخی مواقع مانند هفته دولت، به افزایش فروش نفت و بازگشت پول حاصل از آن اشاره و بر آن تاکید می‌کنند.

همین دیروز وقتی دلار از مرز ۴۱ هزار تومان عبور کرد، سخنگوی دولت افزایش نرخ ارز را موقتی دانست: «همان‌گونه که ناآرامی‌های چند ماه اخیر موقتی بود، این افزایش قیمت ارز نیز موقتی است و ناشی از این نوع بازارسازی‌ها و فشارهاست.» به گفته علی بهادری جهرمی «در جنگ اقتصادی، عده‌ای به جای استفاده از توان داخلی، به رفع تحریم‌ها و خارج کشور امید بسته بودند.»

تولید رفته بالای ۳ میلیون بشکه

وزیر نفت هفته گذشته گفته بود که «در حوزه نفت در کانال تولید روزانه سه میلیون بشکه نفت قرار گرفتیم.» این گفته‌های وزیر نفت از سوی رسانه‌های حامی دولت مورد استقبال قرار گرفت و با آب و تاب به آن پرداختند و این خبر را دستاوردی برای دولت آن‌هم بدون «برجام» دانستند.

۴ ماه پیش هم «جواد اوجی» وزیر نفت در یک برنامه تلویزیونی تاکید کرده بود که «هم‌اکنون ۸۰ درصد از فروش نفت خام ایران به‌صورت نقدی و با ارز‌های خارجی انجام می‌شود و پول نفت را تمام و کمال گرفته‌ایم و این روند ادامه دارد.» او در همان برنامه‌ای که برای اروپایی‌ها زمستان سخت را وعده داد، کنایه‌ای هم به دولت روحانی و زنگنه، وزیر نفت او زد: «من و همکارانم از آن زمان تاکنون برای فروش نفت خام پشت میز ننشسته‌ایم و همواره شبانه‌روز در تلاش برای یافتن راهکار‌های مختلف برای دور زدن تحریم و افزایش فروش بوده‌ایم.»

۴۰ درصد افزایش

دی‌ماه پارسال، ابراهیم رییسی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی و هنگامی که می‌خواست به دستاورد‌های دولتش اشاره کند، تاکید کرد که «صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم، صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.»

مدتی پس از این اظهارات، خبرگزاری مهر متعلق به سازمان تبلیغات اسلامی و از رسانه‌های حامی دولت، در گزارشی بر اثرگذاری کاهش تحریم‌ها در افزایش فروش نفت اشاره کرد: «هرچند آمار رسمی از فروش نفت وجود ندارد، اما شواهد نشان از افزایش فروش نفت در ماه‌های گذشته دارد که بخشی از آن به علت به‌کارگیری روش‌های بازارسازی نفت و بخشی به علت کاهش تحریم‌ها بوده است.»

افزایش پشت افزایش

احسان خاندوزی وزیر اقتصاد هم مرداد گذشته گفته بود «با توجه به افزایش صادرات نفتی و نرخ تبدیل ارزی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱، شاهد افزایش ۵۸۰ درصدی وصول درآمد حاصل از صادرات نفت و میعانات به خزانه در چهار ماه نخست امسال بودیم.»

روز‌های پایانی مردادماه گذشته و در آستانه هفته دولت، خبرگزاری برنا متعلق به وزارت ورزش در گزارشی نوشت که رییسی با میزان فروش نفت حداقل «۵۰۰ هزار بشکه در روز» دولت را تحویل گرفت و پس از گذشت یکسال به «بیش از یک میلیون بشکه در روز رسانده است.»

«جنگ است!»

اما نیمه آبان‌ماه گذشته وقتی قیمت دلار رو به افزایش گذاشته بود، خبرگزاری ایرنا در گزارشی از جنگ اقتصادی سخن گفت و افزایش نرخ ارز را به این موضوع ربط داد؛ «جنگی ترکیبی که با پمپاژ دروغ از رسانه‌های معاند تا فضای مجازی تلاش کرد شعله جنگ داخلی و تجزیه را دنبال کند حالا قصد دارد تا با پمپاژ شایعه در بازار‌های مالی پازلی دیگر از این جنگ را این‌بار در عرصه اقتصادی دنبال کند.

بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان میدان‌دار اصلی این هجمه اقتصادی بسته‌ای چند وجهی را برای مقابله با این هجمه پیش‌بینی کردند و رویکردی مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی در مواجهه با این جنگ اقتصادی اتخاذ کرده است.»

فروش پاییز بیشتر از تابستان

۳۰ آذر ماه در حالی که قیمت دلار روز به روز افزایش داشت، خاندوزی وزیر اقتصاد از بهبود وضع ارزی دولت صحبت کرد و دلیل این ادعای خود را «رشد میزان کمی صادرات نفت در مهر و آبان» اعلام و تاکید کرد که «فروش نفت ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده که از میزان فروش تابستان امسال هم بیشتر است.»

تفاوت افزایش صادرات نفت

۱۸ آبان‌ماه روزنامه جوان در گزارشی نوشت «در حالی که صادرات نفت کشورمان در سال ۱۳۹۹ حتی تا زیر ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرده بود، اکنون صادرات نفت ایران، رکورد ۵۰ ماه اخیر را شکسته است و میزان فروش نفت به واسطه بازار‌سازی و بازاریابی ۴۰ درصد بیشتر شد»، اما ۵ روز بعد کیهان در گزارشی نوشت که «افزایش ۱۱ برابری صادرات نفت که در مقطعی، به حدود ۱۰۰ هزار بشکه افول کرده بود، از دیگر اقدامات مثبتی است که در یکسال گذشته اتفاق افتاده است.»

در شرایطی که آخرین عدد و رقم از سوی دولتی‌ها، افزایش تولید نفت به بالای ۳ میلیون بشکه در روز است و حتی پول فروش هم به سرعت وصول می‌شود، مشخص نیست خبرگزاری دولت چگونه انتقادات دوستان و حامیان قوه مجریه در مجلس پیرامون ارز را به «جنگ سخت اقتصادی» ربط می‌دهد.

آخر سر افزایش فروش یا جنگ اقتصادی؟

به عبارت دیگر، اگر خبرگزاری‌ها و رسانه‌های حامی دولت را معیار قرار دهیم، هنگام فهرست کردن دستاورد‌های دولت، تولید و فروش نفت افزایش می‌یابد و پول آن هم مرتبا وارد کشور می‌شود، اما به وقت انتقادات از نحوه مدیریت دولت، ناگهان «جنگ سخت اقتصادی» شروع می‌شود و مشخص نیست که نهایتا فروش نفت و ورود پول‌های ناشی از آن افزایش داشته یا جنگ اقتصادی اوج گرفته است؟

غالبا علاوه بر زمان‌های اعلام دستاوردها، زمانی هم که دولتی‌ها و حامیانش بخواهند به دولت روحانی حمله کنند، فروش نفت و درآمد‌های وصول‌شده حاصل از آن هم افزایش می‌یابد، اما وقتی حرف از انتقاد و نقد به مدیریت می‌شود، «جنگ اقتصادی» است که شدید می‌شود. بالاخره نتیجه این همه افزایش فروش و ورود درآمد‌های ناشی از آن، باید تاثیری هم بر وضع بازار داشته باشد.