تغییر مسیر آب و هوایی جهان پس از سه تحول بزرگ

فرارو- انتخابات برزیل، پیش‌بینی اوج استفاده از سوخت‌های فسیلی و اقدامات آب و هوایی ایالات متحده همگی تا چند ماه پیش غیر قابل تصور به نظر می‌رسیدند.

به گزارش فرارو به نقل از واشنگتن پست، پیروزی «لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا» در انتخابات ریاست جمهوری برزیل نشان دهنده تازه‌ترین رویداد در یک سال از تحولاتی غیر منتظره است که منجر به ایجاد چشم‌انداز بین المللی بهتری برای مقابله با تغییرات آب و هوایی می‌شود و احتمال فراتر رفتن گرمایش زمین از بدترین پیش بینی‌های سالیان اخیر را کاهش می‌دهد.

لولا وعده داده که به دوران جنگل‌زدایی تهاجمی که در زمان ریاست جمهوری «بولسونارو» رئیس جمهور فعلی برزیل دنبال شد، پایان دهد. انتخابات برزیل در حالی برگزار می‌شود که در اروپا بحث در مورد سرمایه‌گذاری بحران محور در انرژی‌های تجدیدپذیر بالا گرفته و قوانین مهم آب و هوایی در ایالات متحده تنظیم شده اند.

نیروی ترکیبی این سه تحول جهانی، می‌تواند منجر به خروج سریع از روند استفاده از سوخت‌های فسیلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ارزان‌تر و احیای تلاش‌ها برای حفاظت از جنگل‌های بارانی آمازون شود. آمازون یک سد دفاعی بزرگ جهانی در برابر انتشار گازهای گلخانه‌ای است. با این وجود، جنگل‌زدایی در سالیان گذشته باعث ویرانی بیش‌تر آن شده است.

چنین تحولاتی بر مذاکرات آب و هوایی سازمان ملل متحد که هفته آینده در مصر آغاز می‌شود تاثیرگذار خواهد بود جایی که انتظار می‌رود کشورها برای پیشرفت در تعهدات آب و هوایی جهانی خود با مشکل مواجه شوند.

اگر دموکرات‌ها پس از انتخابات میان دوره‌ای هفته آینده کنترل خود بر کرسی‌های کنگره را از دست بدهند و جمهوری‌خواهانی که رویکرد متفاوتی نسبت به مسائل آب و هوایی دارند، جایگزین آنان شوند، حرکت تازه لزوماً مختل نخواهد شد. قانون کاهش تورم که بایدن رئیس جمهوری امریکا آن را در ماه آگوست به تصویب رساند ساختاری برای ایجاد اعتبارات مالیاتی و مشوق‌هایی دارد که بدون توجه به اینکه چه کسی کنگره را کنترل می‌کند تاثیرگذار است.

گرم شدن کره زمین هنوز یک تهدید بزرگ برای بشریت است. حتی سطوح کنونی گرمایش اثرات بدی بر مردم سراسر جهان دارند. کشورها در اجرای تعهدات خود برای کاهش گازهای گلخانه‌ای کوتاهی می‌کنند. شتاب اروپا در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر ناشی از یک فاجعه است؛ فاجعه‌ای به نام جنگ اوکراین که به قیمت جان هزاران نفر تمام شد و میلیون‌ها نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند.

با این وجود، با توجه به این که زمینه‌های گسترده‌تر کماکان تاریک هستند، تلاش برای مقابله با تغییرات آب و هوایی همگی در ماه‌های اخیر با جهش همراه بوده‌اند. زیرا تحولاتی که زمانی بعید به نظر می‌رسیدند، اکنون به واقعیت تبدیل شده‌اند.

«کلر هیلی» مدیر دفتر واشنگتن E۳G، یک اندیشکده سیاست آب و هوایی در لندن می‌گوید: «زمانی که به روندهای اساسی نگاه می‌کنید، تشویق کننده هستند. اقتصاد واقعی در بستر این تحولات در مسیر درستی حرکت می‌کند البته با سرعتی کم‌تر از سرعت ضروری‌ای که علم می‌گوید».

لولا تلاش‌های اقلیمی را محور اصلی تلاش خود برای شکست دادن بولسونارو سیاستمدار راست افراطی که از سال ۲۰۱۹ میلادی هدایت برزیل را بر عهده داشت قرار داد. لولا در سخنرانی روز یکشنبه در یک سخنرانی پیروزی در سائوپائولو خطاب به حامیان خود پایان دادن به جنگل‌زدایی را به عنوان یکی از چندین اولویت‌اش در بازگشت به ریاست جمهوری پس از یک وقفه ۱۲ساله مورد توجه قرار داد.

زمانی که او برای اولین بار به سمت ریاست جمهوری رسید از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ میلادی تا حد زیادی در مهار جنگل‌زدایی موفق بود. دانشمندان تخمین می‌زنند که در سال‌های پس از آن جنگل‌های بارانی آمازون به جای جذب کننده انتشار کربن جهانی به یک منتشر کننده خالص دی اکسید کربن تبدیل شده‌اند زیرا توسط جنگل بانان و کشاورزان با سرعت بالایی نابود شدند.

لولا به حامیان‌اش گفت: «سیاره به آمازون زنده نیاز دارد. ارزش یک درخت ایستاده بیش‌تر از چندین تن چوبی است که به طور غیر قانونی توسط کسانی که تنها به سودورزی به قیمت زوال زندگی روی سیاره زمین فکر می‌کنند برداشت شده اند».

فعالان محیط زیست برزیلی می‌گویند که انتظار ایجاد تغییر عمده در سیاستگذاری‌های اقلیمی در برزیل را دارند. «آدریانا راموس» مشاور Instituto Socioambiental، یک گروه جامعه مدنی برزیلی که روی حقوق بومیان و مسائل زیست محیطی کار می‌کند می‌گوید: «همه ما انتظارات زیادی داریم زیرا خلاص شدن از شر بولسونارو برای ایجاد هرگونه فرصتی امری کلیدی بود. تمام دانشمندان می‌گفتند که اگر همین روند را در آمازون حفظ کنیم فرصت اجتناب از به نقطه اوج رسیدن جنگل را از دست خواهیم داد و احیای جنگل‌ها ناممکن خواهد شد».

تلاش‌های لولا برای تغییر در مسائل اقلیمی آسان یا فوری نخواهد بود: ۴۹.۱ درصد از رای دهندگان نامزد رقیب او را انتخاب کردند و فرمانداران ایالتی در آمازون نیز بین وفاداران لولا و بولسونارو تقسیم شده‌اند که بر چالش اجرای سیاستگذاری‌ها در این زمینه می‌افزاید. به گفته تحلیلگران برزیل در زمان ریاست جمهوری لولا احتمالا به عنوان یک رهبر جهانی در میان کشورهای در حال توسعه صنعتی مانند چین و هند در مذاکرات بین‌المللی آب و هوا شرکت خواهد کرد. نقشی که در طول سالیان زمامداری بولسونارو تا حد زیادی از دست داده بود. آنان می‌گویند که تغییر در سیاستگذاری‌های آب و هوایی داخلی برزیل می‌تواند مثبت باشد اما این تغییر احتمالا تشدید خواهد شد، زیرا سایر کشورها نیز تشویق می‌شوند تا همراه با برزیل حرکت کنند.

«جان وردیک» مدیر سیاست‌های بین المللی آب و هوا در سازمان حفاظت از طبیعت یک سازمان جهانی محیط زیستی می‌گوید: «درست مانند سال گذشته جایی که ایالات متحده شروع به تعامل مجدد کرد من فکر می‌کنم که شاهد ایجاد اعتماد خواهیم بود».

در ایالات متحده و اروپا تحولات دوگانه باعث ایجاد خوش بینی در میان طرفداران مسائل آب و هوایی شده است. تصویب قانون کاهش تورم در تابستان سال جاری ۳۶۹ میلیارد دلار به سرمایه گذاری، اعتبار مالیاتی و سایر بودجه برای تلاش‌های آب و هوایی اختصاص می‌دهد تزریق پول نقدی که حامیان آن می‌گویند اقتصاد امریکا را تغییر می‌دهد و قیمت‌های جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر را کاهش خواهد داد. قانون کاهش تورم یک ابزار فوق العاده قدرتمند است.

«جنیفر لایک» مدیر جهانی برنامه انرژی موسسه منابع جهانی یک مرکز تحقیقات آب و هوایی در واشنگتن می‌گوید: «صادقانه بگویم در بستر سیاسی فعلی امریکا آن کشور نمی‌توانست ابزار بهتری را تصور کند که برای اقتصاد مناسب‌تر از سیاست فعلی بایدن باشد که به طور مستقیم فناوری را زیربنای سیاستگذاری خود قرار داده است».

در اروپا، جنگ در اوکراین در میان بدترین نبردها در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم هزینه انسانی وحشتناکی را به همراه داشته است. با این وجود، اختلال در وابستگی انرژی اروپا به کرملین تلاش برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی را سرعت بخشیده حتی در شرایطی که اروپا نیز زغال سنگ بیش‌تری می‌سوزاند و زیرساخت‌های گاز طبیعی بیشتری را در کوتاه مدت ایجاد می‌کند.

برخی از کارشناسان حوزه آب و هوایی نگران هستند که جهش جهانی قیمت سوخت‌های فسیلی منجر به تلاش‌هایی برای افزایش تولید شود که بیش از کمبود عرضه کنونی دوام بیاورد و به تلاش‌ها برای کاهش انتشار آلاینده‌های کربنی آسیب برساند.

«اوتمار ادنهوفر» مدیر موسسه پوتسدام برای تحقیقات تاثیر آب و هوا در آلمان می‌گوید: «آن چه در دو دهه گذشته دیده‌ایم این است که حتی استقرار سریع انرژی‌های تجدیدپذیر منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نشده است. پرسش اساسی این است که ابزارها برای کاهش واردات گاز و نفت چه هستند»؟

با این وجود، با توجه به آن که اروپا تلاش‌های خود برای کاهش تقاضای بلند مدت سوخت فسیلی را سرعت می‌بخشد یکی از آژانس‌های بین المللی با نفوذ هفته گذشته برای نخستین بار اعلام کرد که اوج استفاده از سوخت‌های فسیلی در چشم‌انداز قرار دارد.

تحولات در ایالات متحده و اروپا همراه با افزایش اهداف انرژی‌های تجدیدپذیر در چین و هند باعث شد آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کند که تقاضای جهانی برای هر نوع سوخت فسیلی تا اواسط دهه آینده به اوج خود خواهد رسید. این آژانس در پیش بینی خود از چشم‌انداز انرژی جهانی ذکر کرده که مصرف جهانی زغال سنگ در چند سال آینده کاهش خواهد یافت، مصرف گاز تا سال ۲۰۳۰ میلادی به سطحی نسبتا بالا خواهد رسید و تقاضای نفت تا اواسط دهه ۲۰۳۰ کاهش می‌یابد.

«فاتح بیرول» رئیس آژانس بین‌المللی انرژی در مصاحبه‌ای گفت: «حتی با وجود سیاست‌های فعلی سوخت‌های فسیلی برای اولین بار پس از انقلاب صنعتی به اوج خود خواهند رسید. این یک سناریوی آب و هوایی نیست بلکه در زمینه سیاستگذاری و بستر آن است. سال هاست که سوخت‌های فسیلی در سراسر جهان افزایش یافته‌اند و نقطه اوج آن را می‌بینیم».

با این وجود، تمام کارشناسان به این اندازه نسبت به چشم‌انداز پیش رو اطمینان ندارند. برخی از آنان می‌گویند که رسیدن به نقطه اوج سوخت‌های فسیلی به این بستگی دارد که اروپا به تعهدات خود عمل کند اگرچه هنوز به آن عمل نکرده و عجله فعلی اروپایی‌ها برای استفاده از سوخت‌های فسیلی آنان را به حرکت در جهت مخالف سوق می‌دهد.

«گئورگ زاخمن» کارشناس ارشد بروگل یک موسسه تحقیقات اقتصادی در بروکسل که سیاستگذاری انرژی اروپا را در طول بحران اوکراین دنبال کرده می‌گوید: «آن چه در بیانیه‌ها می‌بینیم کاملا سبز و خوب است اما ما در حال ورود به زمان انتخاب‌های بسیار دشوارتری هستیم به ویژه برای اروپا که با کمبود مالی مواجه است. افزایش نرخ بهره به نفع زیرساخت‌های تجدیدپذیر نخواهد بود و باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود و کشورها را بیش‌تر به سوی سوخت‌های فسیلی سوق می‌دهد. انتخاب‌های دشواری پیش روی‌مان قرار دارند».

همزمان با آن که مدافعان مسائل اقلیمی و آب و هوایی و سیاستگذاران در این زمینه خود را برای نشست دو هفته‌ای در مصر در ماه جاری آماده می‌کنند برخی از آنان می‌گویند که علیرغم چشمگیر بودن تغییرات این میزان از تغییر برای دستیابی به هدف کافی نیستند. «دیوید واسکو» مدیر بین‌المللی اقدام اقلیمی در موسسه منابع جهانی می‌گوید: «حتی برای انرژی‌های تجدیدپذیر و وسایل نقلیه الکتریکی هنوز به سرعت لازم نرسیده ایم. بنابراین، نیاز به پیشرفت سریع‌تر و عمیق‌تری داریم».