چرا روسیه نیرو‌های خود را در سوریه کاهش می‌دهد؟

فرارو- رونن برگمن روزنامه نگار تحقیقی، نویسنده و از تحلیل‌گران برجسته امور نظامی - امنیتی اسرائیل و نویسنده ارشد امور امنیتی در روزنامه «یدیعوت آحرونوت» است. مقالات و گزارش‌های او به طور کلی بر اساس مطالب طبقه‌بندی شده نظامی و اطلاعاتی هستند. همین موضوع سبب شده او اجازه دسترسی انحصاری به منابع و داده‌هایی را داده باشد که برای کم‌تر روزنامه نگاری میسر است. او افشاگری‌هایی را انجام داده است هم چون، واریز درآمد‌های مالیاتی دولت فلسطینی به حساب بانکی شخصی «یاسر عرفات» رهبر سابق سازمان آزادیبخش فلسطین، تولید کود از استخوان قربانیان هولوکاست در یک کارخانه ایتالیایی در طول جنگ جهانی دوم، پرونده پزشکی «اسحاق رابین» نخست وزیر اسبق اسرائیل که در شب ترور او تنظیم شده بود، آزمایش‌های پزشکی که بر روی سربازان اسرائیلی به عنوان بخشی از تلاش‌های مشترک امریکا و اسرائیل برای ساخت واکسن ضد سیاه زخم انجام شد و رسوایی‌های متعدد مرتبط با فساد سازمانی در اسرائیل.

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، به گفته سه مقام ارشد مستقر در خاورمیانه، روسیه اخیرا تجهیزات و نیرو‌های نظامی حیاتی مستقر شده خود در سوریه را از آن کشور خارج کرده تا آن را در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار دهد. این موضوع نشان دهنده آن است که تهاجم متزلزل روسیه به اوکراین نفوذ مسکو در نقاط دیگر جهان را از بین برده و یکی از چندین مانع بر سر راه حمایت اسرائیل از اوکراین را از میان برداشته است.

روسیه که از سال ۲۰۱۵ یک نیروی نظامی مسلط در سوریه بوده و به حفظ سیطره رژیم سوریه بر قدرت کمک می‌کند هنوز حضور قابل توجه خود را در سوریه حفظ کرده است. با این وجود، تغییر اخیر درباره حضور نیرو‌های روس در سوریه می‌تواند پیامی درباره تغییرات گسترده‌تر در توزان قوا در یکی از پیچیده‌ترین مناطق درگیری جهان باشد و به اسرائیل و همسایه جنوبی آن کشور اجازه دهد تا در رویکرد خود در قبال سوریه و اوکراین تجدیدنظر کند.

به گفته دو دیپلمات ارشد غربی و یک مقام ارشد دفاعی اسرائیل که نخواسته‌اند نام‌شان فاش شود مسکو اخیرا تعدادی از نیرو‌ها و یک سامانه دفاع هوایی روسیه را به خارج از سوریه منتقل کرد و یکی از محدودیت‌های اصلی ارتش اسرائیل را از میان برداشت. دو نفر از منابع آگاه گفته‌اند که دو گردان یا بین ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ سرباز روس از سوریه خارج شده‌اند در حالی که منابع دیگر اشاره کرده‌اند که تعداد بسیار بیش‌تری از نیرو‌های روس از سوریه خارج شده اند. با این وجود، تمام منابع آگاه بر سر این موضوع اجماع نظر داشتند که تعداد نیرو‌های رزمی روسیه در سوریه کاهش یافته است.

یک مقام اسرائیلی مطلع به «نیویورک تایمز» گفت که چندین فرمانده روس از سوریه به اوکراین اعزام شده‌اند و رهبری نظامی روسیه در مسکو کم‌تر درگیر مدیریت روزانه عملیات در سوریه از جمله هماهنگی نظامی با اسرائیل است. این اقدامات در پی کاهش اهرم روسیه در کشور‌های شوروی سابق در آسیای مرکزی است. این وضعیت نشان می‌دهد که جنگ اوکراین باعث شده روسیه از نقش رهبری سنتی خود منحرف شود و تسلط آن کشور بر امور کشور‌های آسیای مرکزی که پیش‌تر اقمار اتحاد جماهیر شوروی محسوب می‌شدند را تضعیف کرده است.

از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه برای عقب راندن شورشیان به حمایت نظامی ایران و نیرو‌های نیابتی آن کشور و هم چنین حمایت «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه متکی بوده است. روسیه از دهه ۱۹۷۰ میلادی حضور نظامی خود را در سوریه حفظ کرده است، اما پوتین در سال ۲۰۱۵ میلادی با چندین هزار سرباز و هواپیمای روسی آن حضور را به طور قابل توجهی تقویت کرد و جریان جنگ سوریه را به نفع اسد تغییر داد.

اسرائیل که دشمن ایران و سوریه است مرتبا به اهدافی در سوریه حمله می‌کند تا مانع از تثبیت موضع ایران در نزدیکی مرز‌های شمال شرقی اسرائیل شود. در سال ۲۰۱۸ میلادی خطر برای خلبانان اسرائیلی در جریان حملات به دنبال انتقال یک سیستم پیشرفته پدافند هوایی موسوم به اس -۳۰۰ توسط روسیه به سوریه افزایش یافت. اگرچه کنترل اس - ۳۰۰ هرگز به دولت سوریه منتقل نشد خطر استفاده از آن علیه هواپیما‌های اسرائیلی دلیل اصلی رد درخواست‌های اوکراین برای سخت‌افزار نظامی از زمان آغاز تهاجم روسیه در فوریه بود.

به گفته این سه مقام مطلع، روسیه اکنون سیستم اس -۳۰۰ را از سوریه خارج کرده تا قدرت تهاجمی خود علیه اوکراین را تقویت کند موضوعی که باعث تضعیف اهرم فشار روسیه بر اسرائیل در سوریه و تغییر ملاحظات اسرائیل در رابطه با جنگ اوکراین خواهد شد.

اسرائیل چندین سامانه پدافند هوایی تولید می‌کند که ممکن است برای اوکراین در سرنگونی موشک‌ها و پهپاد‌ها مفید باشد از جمله سامانه گنبد آهنین که اسرائیل از آن در برابر موشک‌های پرتاب شده کوتاه برد از نوار غزه استفاده می‌کند و سامانه دفاعی باراک ۸ که اسرائیل از آن برای مقابله با موشک‌های با برد طولانی‌تر پرتاب شده استفاده کرده است.

«ناخمان شای» از وزرای کابینه اسرائیل در هفته جاری در رسانه‌های اجتماعی گفت که کمک‌های نظامی ایران به روسیه هرگونه تردیدی در این باره که اسرائیل باید در جنگ خونین اوکراین همانند امریکا و کشور‌های عضو ناتو به اوکراینی‌ها کمک کند را از بین برده است.

با این وجود، شای از طرف دولت اسرائیل صحبت نمی‌کند. روز چهارشنبه دولت اسرائیل تاکید کرد که اگرچه می‌تواند سیستم‌های هشدار اولیه را برای هشدار به غیر نظامیان اوکراینی در مورد حملات دریافتی در اختیار کی یف قرار دهد، اما اسرائیل تسلیحات نظامی به کی یف ارسال نخواهد کرد.

«بنی گانتز» وزیر دفاع اسرائیل در بیانیه‌ای گفت: «اسرائیل از اوکراین، ناتو و غرب حمایت می‌کند و در کنار آنان خواهیم ایستاد. این چیزی است که ما در گذشته گفته‌ایم و امروز هم تکرار می‌کنیم».

او در ادامه افزود: «من می‌خواهم تاکید کنم که اسرائیل به دلیل ملاحظات مختلف عملیاتی سامانه‌های تسلیحاتی را به اوکراین تحویل نخواهد داد». این ملاحظات حضور نظامی مستمر روسیه در سوریه، از جمله سیستم دفاع هوایی جداگانه، اس - ۴۰۰ و پایگاه‌های بزرگ هوایی و دریایی در غرب سوریه را شامل می‌شوند.

مقام دفاعی ارشد مطلع اسرائیلی می‌گوید: «اگرچه روسیه نیرو‌های رزمی خود را از سوریه خارج کرده، اما افسران پلیس نظامی جایگزین آنان شده اند».

مقام‌های اسرائیلی ابراز نگرانی کرده‌اند که خروج بیش‌تر نیرو‌های روس از سوریه می‌تواند به ایران اجازه دهد تا نفوذ خود را در آنجا گسترش دهد. اسرائیل هم چنین خواستار پیشگیری از ایجاد هرگونه اختلال در رویه‌هایی است که به فرماندهان اسرائیلی و روس اجازه می‌دهد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و از درگیری بین نیرو‌های خود جلوگیری نمایند. یک خط تلفن رمزگذاری شده در سال ۲۰۱۷ میلادی برای اتصال یک پایگاه هوایی روسیه در غرب سوریه به مرکز فرماندهی نیروی هوایی اسرائیل در بخش پایینی یک پایگاه نظامی در تل آویو راه اندازی شده بود.

این سازوکار به طرفین کمک می‌کند تا از برخورد بین اقدامات روسیه و اسرائیل جلوگیری کنند و از حوادثی مانند آن چه در سال ۲۰۱۸ میلادی رخ داد جلوگیری کنند زمانی که نیرو‌های سوری یک هواپیمای نظامی روسی را که ظاهرا با اسرائیل اشتباه گرفته بودند سرنگون کردند و ۱۵ تبعه روس در جریان آن کشته شدند.

اسرائیل هم چنین نگران است که کرملین برای محدود کردن مهاجرت یهودیان از روسیه اقدام کند. این نگرانی پس از آن ایجاد شد که مقام‌های روس یک پرونده قضایی را علیه شعبه آژانس یهود در مسکو باز کردند. آژانس یهود سازمانی مستقر در اسرائیل است که به یهودیان روسیه کمک می‌کند به اسرائیل بروند.

روز دوشنبه «دیمیتری مدودف» معاون رئیس شورای امنیت روسیه و رئیس جمهور سابق آن کشور به اسرائیل نسبت به ارائه «بی پروا» کمک‌های نظامی به اوکراین هشدار داد. مدودف در رسانه‌های اجتماعی نوشت: «این موضوع باعث می‌شود تمام روابط بین دولتی بین کشور‌های ما (روسیه و اسرائیل) از بین برود». با این وجود، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهند اسرائیل نسبت به ماه‌های آغازین جنگ اوکراین زمانی که کمک‌هایش عمدتا به کمک‌های بشر دوستانه از جمله یک بیمارستان صحرایی محدود شده بود به اوکراین کمک بیش‌تری ارائه می‌کند.