سال‌های بدشانسی سینما از خرداد ۸۸ تا این روزها

سینمای ایران این روز‌ها دوباره با افت محسوس کارکرد گیشه و ریزش مخاطب مواجه شده است. ناآرامی‌های اخیر علاوه بر تاثیر سوئی که بر همه بخش‌های جامعه داشته و اقتصاد کشور را با چالش جدی مواجه کرده، مسبب عدم استقبال مخاطبان به فیلم‌های روی پرده هم بوده است.

به گزارش اعتماد، تحرکات اجتماعی برای پیگیری مطالبات که هر هفته باعث تجمعات شهری می‌شود، به شدت افکار عمومی را به خود جلب کرده و باعث شده تمرکز قشر عظیمی از مردم و مخاطب به چیزی جز وقایع و اتفاقات اجتماعی نباشد.

مخاطبی که در روز‌ها و هفته‌های اخیر مدام در حال رصد و پیگیری بحران در سطح کشور است، نه حوصله و دل و دماغ تماشای فیلم‌های روی پرده را دارد و نه وقتی برایش باقی می‌ماند که به سینما رفتن فکر کند، تازه اگر ته جیبش چیزی برای خرید بلیت مانده باشد.

روی صحبت ما با همان جوان‌ها و مخاطبان علاقه‌مند و پیگیر سینماست که این روز‌ها مطالبات‌شان را از مسوولان کشور به صورت اعتراض و تجمعات شهری، درخواست می‌کنند. آن‌ها مدام در تلاشند برای لحظه‌ای هم که شده از سد فیلترینگ عبور کنند تا در جریان اخبار و وقایع روز ایران قرار بگیرند؛ قطعا این روز‌ها تماشای فیلم‌های روی پرده جزو اولویت این قشر سینمارو نیست و اگر هم آن‌ها را به تماشای فیلم‌های روی پرده دعوت کنیم یا درباره کیفیت و چگونگی کمیت فیلم‌های روی پرده از آن‌ها بپرسیم؛ شک نکنید به نتیجه لازم نخواهیم رسید و چه‌بسا از جانب آن‌ها طرد هم شویم.

اوضاع سینما در دیگر تحولات کشور

از سوی دیگر بهانه فروش پایین فیلم‌های روی پرده در این روز‌ها و نسبت مستقیم آن با وقایع اجتماعی اگرچه دلیل محکمه‌پسندی می‌تواند باشد، اما حالا که چهار هفته از ناآرامی‌ها می‌گذرد، شاید دیگر قانع‌کننده به نظر نرسد و دلایل دیگری هم بر بی‌اقبالی مخاطبان به فیلم‌های روی پرده نقش داشته باشد.

شما را به اعتراض‌ها و حوادث کشور در فصل‌های مختلف سال ارجاع می‌دهیم که اگرچه تعطیلی موقتی سینما‌ها را درپی داشت، اما سینما در شرایط سخت آن زمان به واسطه اکران فیلم‌هایی با موضوعات مختلف و کمدی و بعضا هم خوب، مخاطب زیادی را جذب می‌کرد.

البته با ذکر این نکته که قطعا جنس خواسته‌ها و نگرانی‌های مردم و افرادی که در تجمعات شهری شرکت می‌کنند در هر مقطع، تفاوت آشکاری با مقاطع دیگر دارد و در ناآرامی‌های اخیر کشور حضور جوانانی که از قضا مخاطب عمده آثار سینمایی به شمار می‌روند، بیشتر است و دوره اعتراضات هم در این زمان طولانی‌تر شده است.

خرداد ۸۸: در آن خرداد پرتلاطم، فیلم «درباره الی» اصغر فرهادی در سینما‌ها نمایش داده می‌شد. این فیلم در شرایط ملتهب اجتماعی آن روزگار با اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی آن روزها، با بلیت حدودا دو هزار تومانی مورد استقبال بالای مخاطبان قرار گرفت و طبق بعضی منابع در یک روز حدود ۵۰ میلیون تومان فروش داشت.

چنین استقبالی از سینما، یعنی فیلم خوب در هر زمان و هر شرایط، مخاطب خود را دارد؛ کما اینکه فیلم اخیر فرهادی یعنی قهرمان هم سال گذشته، همزمان با اکران چند فیلم کمدی، باعث نجات گیشه سینمای ایران از بحران کرونا‌زدگی شده بود.

دی ماه ۹۶: وقتی به آن برهه از سال که کشور به واسطه گرانی‌ها، درگیر ناآرامی بود، به آمار فروش و استقبال مخاطبان از فیلم‌های روی پرده نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که فیلم‌ها با ریزش چندانی از جانب مخاطبان همراه نبوده. فروش بالای فیلم‌هایی نظیر آینه بغل، سد معبر، پل خواب، عشقولانس و دخترعمو پسرعمو نشان می‌دهد که مخاطبان از فیلم‌ها استقبال می‌کردند.

البته وب‌سایت بانی فیلم در تاریخ ۱۲ دی ۹۶ با عنوان تاثیر نسبی تجمعات اخیر بر کاهش فروش فیلم‌ها می‌نویسد: «باتوجه به جو حساس ایجاد شده در برخی مناطق به دلیل تجمعات اخیر، تعدادی از سینما‌ها نیز به دلایل امنیتی و به «اجبار» در روز‌های گذشته تعطیل شده‌اند. تجمعات اخیر در سراسر کشور جدا از جوی که در جامعه ایجاد کرده، باعث تعطیلی موقتی و مقطعی برخی اماکن عمومی ازجمله سینما‌ها نیز شده است.»

این رسانه در ادامه می‌آورد: «برخی سینما‌ها با توجه به موقعیت مکانی که در چند میدان مهم سطح شهر دارند روز گذشته به دلیل تجمعات مردمی به صورت تک سانس و محدود، فیلم‌ها را نمایش دادند و برخی دیگر نیز به طور کامل تعطیل بودند. در واقع با توجه به فروش نه چندان خوب فیلم‌ها در روز‌های ابتدایی هفته، تعطیلی برخی سینما‌ها نیز مزید بر علت شد تا صاحبان آثار از این اتفاق ضربه بخورند.

براساس اعلام تعدادی از دفاتر پخش فیلم، به عنوان مثال سینما‌هایی مانند بهمن، پارس، مرکزی و... که در میدان انقلاب واقع شده‌اند، در چند روز گذشته بلیت فروشی چندانی نداشتند و درنهایت نیز برخی آن‌ها از ساعت یک بعدازظهر به بعد به طور کامل تعطیل بودند. برخلاف این سینما‌ها سایر پردیس‌های سینمایی که در مناطق دیگر تهران واقع شده‌اند هم در روز‌های ناآرامی خیابان‌ها، گیشه معمول و حتی مقداری پایین‌تر از میزان استاندارد خود را داشته‌اند.»

آبان ۹۸: در این زمان هم کشور به دلیل گران شدن بنزین با حواشی بی‌شماری مواجه شده بود. برای اینکه به اوضاع سینما دراین بازه بپردازیم، دوباره به گزارش فروش فیلم‌ها در آبان ۹۸ که در تاریخ ۲۶ اسفند ۹۸ درایسنا منتشر شده، استناد می‌کنیم که نوشته بود: «پاییز از ابتدای مهر ماه تا پایان آذر ماه ۲۲ اثر روی پرده رفتند و در مجموع به فروشی ۷۲ میلیاردی رسیدند تا در مقایسه با تابستان افزایش فروش داشته باشیم و این‌چنین پاییز بعد از فصل بهار در دومین جایگاه پرفروش‌ترین فصل سال تبدیل شد. اما با این حال به دلیل برخی حواشی در کشور گیشه سینما‌ها نیز بی‌تاثیر نماندند و هفته‌هایی این میزان فروش، رمق خود را از دست می‌داد.»

سینما با بدشانسی عجیبی مواجه شده

نگاه دیگری هم به ریزش مخاطب و افت کارکرد گیشه این روز‌ها می‌توان داشت. فارغ از اینکه سینما در تمام سال‌های فعالیتش با نوسان تعداد مخاطب مواجه بوده، اما نکته‌ای این وسط وجود دارد و آن نوعی بدشانسی است که در یکی، دو سال اخیر نصیب سینمای ایران شده است.

درحالی که در سال‌های اواخر دهه ۹۰ بعضی فیلم‌های کمدی (مطرب، گشت ارشاد، رحمان ۱۴۰۰، هزارپا و...) فروش‌های بالایی را تجربه می‌کردند و گیشه بعضی فیلم‌ها نظیر رحمان ۱۴۰۰ و هزارپا حیرت‌انگیز بود، اما به ناگاه کرونا تمام معادلات را به‌هم زد و اساسا یکی، دو سالی سینما‌ها در اغمای محض به‌سر می‌برد.

در این دو سال هر وقت هم تلاش می‌شد تا سینما‌ها جانی دوباره بگیرند، زور کرونا بسیار زیاد بود و در پیک‌های مختلف سینماداران مجبور به تعطیلی می‌شدند. تا اینکه از سال گذشته با فروکش کردن نسبی تب کرونا و با اکران چند فیلم کمدی و اجتماعی پرفروش دوباره رونق به سالن‌های سینما برگشت و استقبال تقریبا بالایی از فیلم‌های روی پرده شد؛ ولی امسال دوباره اوضاع سینما تغییر کرد و سالن‌ها بی‌مخاطب شد.

این‌بار دلیل، افزایش نرخ تورم و به تبع آن بالا رفتن سرسام‌آور قیمت‌ها بود که به سینما ضربه زد و صاحبان این رسانه فراگیر هم برای ادامه حیات مجبور شدند قیمت بلیت را بالا ببرند.

بالا رفتن قیمت بلیت سینما‌ها (بلیت ۵۰ هزار تومانی) همانا و افت مخاطب هم همانا. این وسط نبود فیلم‌های با کیفیت بالا هم مزید بر علت شد تا مخاطب سینما ریزش زیادی داشته باشد و فیلم‌های روی پرده از فروش بالایی برخوردار نباشند؛ ولی با تمام این شرایط سینماداران و فیلمسازان تلاش کردند فیلم‌های کمدی و چند فیلم با کیفیت نسبتا خوب را که از سال‌های پیش در نوبت اکران مانده بود، نمایش دهند و من حیث‌المجموع فروش فیلم‌ها بد نبود و حتی در هفته‌های اخیر با تمهید شناور کردن بلیت فیلم‌ها، سالن‌های سینما با افزایش تعداد مخاطب هم مواجه شده بود.

همه چیز کم و بیش از رونق نسبی خبر می‌داد که دوباره هیولای بداقبالی به سینما‌ها حمله‌ور شد و سالن‌ها با رکود زیاد مواجه شدند. ناآرامی‌ها و حوادث اجتماعی اخیر تاثیر خود را به بدترین شکل روی گیشه فیلم‌ها گذاشت و سینما‌ها را با بحران مخاطب مواجه کرد؛ طوری که حتی اکران فیلم‌های جدید هم در سینما‌ها به تعویق افتاد.

نظر‌های مختلف درباره این روز‌های سینما

خیلی از سینماگران و سینماداران در چند وقت اخیر نظرشان بر این بود که برای اکران فیلم جدید باید صبر کرد تا اوضاع به آرامش برسد و مخاطبان دل و دماغ سینما رفتن داشته باشند؛ به همین دلیل ظرف یکی، دو هفته اخیر از اکران فیلم جدید صحبتی نشده؛ برخی هم معتقدند اکران فیلم جدید بی‌احترامی به دغدغه‌های جوانان است که به دنبال مطالبات‌شان از مسوولان کشور هستند.

از سوی دیگر شورای راهبردی اکران تصمیم گرفت سینما‌های کشور به مدت دو هفته بلیت نیم‌بها به مخاطبان عرضه کنند. در این میان بعضی کارشناسان هم می‌گویند باید هر چه سریع‌تر چند فیلم خوب روانه اکران کرد.

در همین راستا امیرحسین علم‌الهدی، کارشناس سینما در صفحه شخصی خود نوشت: «در این روز‌های سرد و کم‌رمق سینما و درحالی که اکثر سیمارو‌ها خصوصا سنین ۱۵ تا ۲۵ به شرایط کشور اعتراض دارند و طبیعی است من بعد چنانچه تصویر واقعی خود را بر پرده سینما نبینند و در آداب حکمرانی سینما تغییر نبینند، ترجیح می‌دهند وارد سالن‌های تاریک و سرد سینما نشوند. پیشنهاد می‌کنم فیلم کاناپه کیانوش عیاری را بر پرده سینما‌ها به نمایش بگذارند تا سینما بتواند کمی بازتاب واقعیت‌های جامعه خود باشد.»

علم‌الهدی در ادامه می‌نویسد: «سینمای ایران بعد از اتفاقات اخیر اگر توان وفق دادن با شرایط موجود جامعه را نداشته باشد و قشر سینماروی همیشگی معترض را که بخش مهمی از بدنه تماشاگران است، مجاب به سینما رفتن نکند، در آینده شرایط بحرانی‌تری را خواهد داشت. به اعتقاد این سینماگر، کاناپه عیاری هم نگاه شرعی به بی‌حجابی بازیگرانش را حفظ کرده است و هم درد زمانه خود را دارد؛ این فیلم را اکران کنید تا سینما بتواند کمی نفس بکشد.»

البته به غیر از فیلم کاناپه از فیلم قاتل و وحشی حمید نعمت‌الله هم می‌توان نام برد که به نظر می‌رسد در این وضعیت مخاطبان زیادی را جذب سینما می‌کند؛ همچنین فیلم کمدی چپ، راست به کارگردانی حامد محمدی.

تبلیغات شهری و تلویزیونی فیلم‌ها و یک نکته

البته در این میان بعضی هم بحث تبلیغات گسترده شهری و تلویزیونی فیلم‌های اکران را مطرح می‌کنند که بی‌شک به اطلاع‌رسانی نمایش فیلم‌ها کمک بیشتری می‌کند، اما نکته‌ای که درمورد بعضی فیلم‌ها وجود دارد، حواشی‌ای است که پیرامون بعضی بازیگران سینما در چند وقت اخیر رقم خورده.

نکته‌ای که در هفته‌های اخیر نمود بیشتری پیدا کرد، جنجالی بود که حول اظهارنظر شهاب حسینی پیرامون ناآرامی‌ها به وجود آمد و باعث جمع شدن بیلبورد این بازیگر از سطح شهر شد. پرسشی که در این میان مطرح می‌شود که آیا تلویزیون و شهرداری زیر بار تبلیغات فیلم‌هایی با حضور این هنرمندان می‌رود؟ تلویزیونی که در سال‌های اخیر به وضوح سینما را رقیب خود می‌داند و در اتفاقات اخیر هم موضع‌گیری‌های خلاف احساسات هنرمندان بوده است.

سینما و استفاده از فرصت جام جهانی

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی سالن‌های سینما با گزینه‌ای خاص در میان فیلم‌های منتظر اکران روبه‌رو باشد تا بتواند دوباره افزایش مخاطبان سینما‌ها را تجربه کند و آن اکران بازی‌های جام جهانی قطر باشد. با توجه به اینکه مجوز نمایش مسابقات فوتبال جام‌جهانی قطر در سالن‌های سینمایی صادر شده و موافقت‌های لازم برای ایجاد شرایط لازم نمایش مسابقات فوتبال در سینما‌ها گرفته شده است.

سالن‌های سینمایی بتوانند با جذب مخاطب بالا مسابقات موردنظر را نمایش دهند و حتی علاوه بر پخش تمام مسابقات فوتبال ایران، در صورت استقبال سینماداران می‌توانند نمایش دیگر مسابقات پرطرفدار جام‌جهانی قطر را نیز در سالن‌های سینمایی خود پخش کنند. هر چند این اکران‌ها به نفع سینماداران است که بتوانند مخاطب را به آمدن به سالن‌ها ترغیب کنند، اما از این فرصت می‌توان بهره برد و در ادامه با اکران چند فیلم با کیفیت و مخاطب‌پسند حضور مردم را در سالن‌ها تداوم بخشید.

مخاطبی که در روز‌ها و هفته‌های اخیر مدام در حال رصد و پیگری بحران در سطح کشور است، نه حوصله و دل و دماغ تماشای فیلم‌های روی پرده را دارد و نه وقتی برایش باقی می‌ماند که به سینما رفتن فکر کند. تازه اگر ته جیبش چیزی برای خرید بلیت مانده باشد.

بهانه فروش پایین فیلم‌های روی پرده در این روز‌ها و نسبت مستقیم آن با وقایع اجتماعی اگرچه دلیل محکمه‌پسندی می‌تواند باشد، اما حالا که چهار هفته از ناآرامی‌ها می‌گذرد، شاید دیگر قانع‌کننده به نظر نرسد و دلایل دیگری هم بر بی‌اقبالی مخاطبان به فیلم‌های روی پرده نقش داشته باشد.

شما را به اعتراض‌ها و حوادث کشور در فصل‌های مختلف سال ارجاع می‌دهیم که اگرچه تعطیلی موقتی سینما‌ها را در پی داشت، اما سینما در شرایط سخت آن زمان به واسطه اکران فیلم‌هایی با موضوعات مختلف و کمدی و بعضا هم خوب، مخاطب زیادی را جذب می‌کرد.