ارکان جرم سقط جنین چیست؟

در مباحث حقوقی کشور با توجه به اهمیت سقط جنین به طور مفصل به آن پرداخته شده و ارکان تشکیل‌دهنده آن مورد تحلیل حقوق‌دانان قرار گرفته است.

به گزارش شرق، این جرم از سه عنصر قانونی، مادی و معنوی تشکیل شده است و با جمع‌شدن هر سه رکن وقوع جرم سقط جنین محرز دانسته می‌شود؛ اما هرکدام از این عناصر زیرشاخه‌ها و مباحث مختلفی را در بر می‌گیرد که در اینجا به آن پرداخته خواهد شد.

جرم سقط جنین

همان‌طور که گفته شد، مبحث سقط جنین تفاسیر بسیاری دارد و نیاز بوده که قانون‌گذار این جرم را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهد، به‌همین‌دلیل در مواد قانونی مختلف به آن پرداخته است؛ اما به طور مشخص درباره جرم سقط جنین در مواد ۶۲۲ تا ۶۲۴ قانون‌گذار درباره این جرم سخن گفته است.

در ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که:

هرکس عالما عامدا به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین او شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد». این ماده قانون افراد را به طور عام خطاب قرار داده و به ارکان مادی و معنوی این جرم اشاره کرده است؛ اما در مواد قانونی دیگر به افرادی که به طور مشخص با امور مربوط به پزشکی سروکار دارند و اسباب و وسایلی که می‌تواند سقط جنین را فراهم آورد، پرداخته است.

رکن مادی جرم سقط جنین

برای وقوع رکن مادی جرم سقط جنین نیاز است که شرایطی در نظر گرفته شود؛ از‌جمله آنکه جنینی در رحم زن وجود داشته باشد و زن باردار باشد و با نظر پزشکی قانونی این امر ثابت شود؛ بنابراین با ساقط‌شدن هر نوع زائده‌ای از زن نمی‌توان حکم به سقط جنین داد؛ و در‌صورتی‌که در بارداری زن تردید وجود داشته باشد، اتهام جرم سقط جنین مورد پذیرش نیست. این جرم از جمله اعمالی است که مقید به نتیجه است؛ اما در فعل یا ترک فعل تفاوتی وجود ندارد.

هر نوع عملی یا هر نوع خودداری از عملی که موجب حفظ جنین شود و در سقط جنین مؤثر باشد، در وقوع رکن مادی این جرم مؤثر است. عملی که برای سقط جنین انجام می‌شود، می‌تواند مستقیم باشد؛ به این صورت که مجرم شخصا مباشرت به این جرم کند، همچنین می‌تواند غیر‌مستقیم بوده و مجرم صرف راهنمایی و معرفی وسایل و اسباب سقط جنین موجبات این جرم را فراهم آورده باشد.

درباره اسباب و وسایلی که سقط جنین را به وجود می‌آورد، می‌تواند به رفتار فیزیکی مانند هر نوع دستکاری رحم و ضرب‌و‌جرح و همچنین وسایل پزشکی مانند کورتاژ اشاره کرد؛ و در برخی موارد استعمال ادویه‌جات و مواد شیمیایی این جرم را رقم می‌زند.

رکن معنوی جرم سقط جنین

رکن معنوی این جرم شامل سوء‌نیت عام و خاص است. در سوء‌نیت عام شخص بر بارداری فرد علم و اطلاع کامل دارد؛ بنابراین در مواردی که افراد بدون اطلاع از بارداری زن رفتاری را مرتکب می‌شوند که سقط جنین اتفاق بیفتد، نمی‌توان وقوع جرم را محرز دانست. در سوء‌نیت خاص شخص باید به قصد سقط جنین وارد عمل شده باشد؛ و با هدف ازبین‌بردن جنین اقداماتی را انجام دهد؛ بنابراین در مواردی که فرد از بارداری شخص مطلع است؛ اما با این سوء‌نیت که موجب سقط جنین شود، عملی انجام نداده، نمی‌توان اتهام سقط جنین را وارد دانست.

قانون‌گذار در مواد قانونی با توجه به آشنایی فرد با علم پزشکی و نوع رفتار انجام‌گرفته و وسایلی که برای سقط به کار برده شده، مجازات سقط جنین را مختلف دانسته و حبس، جزای نقدی، دیه و قصاص را قرار داده است. برای افراد متخصص در زمینه پزشکی مجازات حبس بالاتری قرار داده شده و درباره شخص مادر انجام عمدی جرم سقط جنین از سوی او موجب پرداخت دیه از طرف او یا عاقله او می‌شود.

در مواردی که سقط جنین غیر‌عمدی محسوب می‌شود، مجازات جرم مترتب نیست؛ اما فرد مشمول پرداخت دیه می‌شود. در اصلاحات قانون و ماده‌واحده قانونی برای نوع خاصی از سقط از طرف قانون‌گذار مجوز صادر شده است؛ و آن زمانی است که ادامه بارداری برای مادر ضرر داشته باشد، از این نظر که حیات مادر بر فرزند مقدم است.

همچنین در مواردی که جنین دارای نواقص مختلف باشد، با تأیید پزشک می‌توان به سقط جنین پرداخت و آن در صورتی است که جنین زیر چهار ماه باشد، سه پزشک متخصص وجود بیماری را در جنین تشخیص دهند و پزشکی قانونی آن را به تأیید برساند.