نخود، طوطی و حافظ: چگونه در خاورمیانه فال می‌گیرند؟

فرارو- اگرچه این سه دین ابراهیمی آن را ممنوع کرده است، اما مردم هم چنان به فالگیر‌ها رجوع می‌کنند تا بدانند آینده چه خواهد شد.

به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، از نگاه به ابر‌ها تا بررسی جهتی که نوک پیکان در هوا می‌افتد مردم مدت هاست که به دنبال نشانه‌هایی برای پیش بینی آینده بوده اند. به امید بشارت و انتظار کشیدن در ترس از پیشگویی بد.

دانشمندان ممکن است این ایده که هر چیزی فراتر از داده‌های قابل اندازه گیری می‌تواند آینده را به تصویر بکشد را قبول نکنند، اما این موضوع باعث کاهش علاقه عمومی به سنت‌هایی مانند خواندن برگ‌های چای یا طالع بینی نشده است.

برای هزاران سال مسائل مرتبط با پیش گویی توسعه یافته اند. نگاه کردن به الگو‌ها در ابر‌ها هواشناسی است در حالی که پیش گویی با استفاده از فلش به عنوان بلومانسی شناخته می‌شود. آلئورومانسی استفاده از آرد برای پیشگویی در یونان باستان بوده و از طریق آن از مشاهده چگونگی ته نشین شدن آرد روی آب برای پیش بینی آن چه در پیش است استفاده می‌شد.

در بین النهرین باستان برای پیش بینی آینده به طالع بینی روی آوردند و این باور رایج بود که ستارگان محل سکونت خدایان هستند و بنابراین حاوی اسرار الهی می‌باشند.

مصریان باستان مانند دیگر مردمان خاور نزدیک باستان تعبیر خواب ورویا را انجام می‌دادند که که شامل تلاش شخصی برای القای رویایی بود که اطلاعاتی را درباره رویداد‌های آینده آشکار می‌ساخت. فال اوراکل نیز نزد افراد مشهور و مهم محبوب بود تا تا نگاهی اجمالی به آینده خود داشته باشند. کسانی که به این فال‌های باستانی روی آوردند فراعنه مصر و اسکندر مقدونی بودند.

ادیان توحیدی نسبت به تلاش‌ها برای پیش بینی یا تاثیرگذاری بر آینده مدارای کم تری از خود نشان داده اند، زیرا هر سه دین ابراهیمی به صراحت فال بینی را ممنوع می‌کردند.

در کتاب تثنیه پایان بخش کتاب‌های پنج گانه حضرت موسی (تورات) فال گیری عملی "منفور" ذکر شده و در کتاب لاویان که حضرت موسی به هنگام سفر بیابانی بنی اسرائیل نوشته آمده است:"فالگیری یا جادوگیری نکنید"و فال گیری در اسلام جزو گناهان کبیره و اهانت به خداوند شمرده می‌شود، زیرا از نگاه اسلام تنها خداوند باید سرنوشت آینده را تعیین کند.

گفته می‌شود کسانی که فال می‌گرفتند با جن کار می‌کردند. موجودات روحی موجود در نظام‌های اعتقادی عرب باستان که از آتش بدون دود ساخته شده بودند و توانایی فراتر از بعد و زمان را داشتند. با این وجود، استثنائاتی برای چنین ممنوعیت‌هایی وجود داشت.

برای مثال تصور می‌شد رویا‌ها حاوی سرنخ‌هایی از اتفاقاتی هستند که ممکن است در آینده رخ دهند، اما اعتقاد بر این بود که این رویا‌ها نه از طریق سایر اشکال پیشگویی که به طور مستقیم از جانب خدا آمده اند. این ممنوعیت‌های مذهبی مانع از محبوبیت فالگیری در خاورمیانه نشده است، زیرا بسیاری از اشکال این سنت در سراسر منطقه رایج است.

"دنیز باتوک" اخترشناس و روانشناس ترک ۲۳ سال است که فنجان‌های قهوه را می‌خواند. او به "میدل ایست آی" می‌گوید:"افراد قبل از تصمیم گیری تجاری قبل از خرید یا فروش خانه یا مسائل عشقی شان یا زمانی که قادر به خداحافظی با عزیزان درگذشته شان و فراموش کردن دلبستگی به آنان نیستند به سراغ من می‌آیند".

در ادامه نگاهی به برخی از محبوب‌ترین اشکال فال گیری در منطقه خواهیم انداخت:

کارت‌های تاروت

کارت‌های تاروت برای اولین بار در قرن چهاردهم در ایتالیای قرون وسطی به عنوان کارت بازی رایج شد، اما منشاء آن به کشور‌های شرقی مانند هند و مصر نسبت داده شده است. در دهه ۱۷۰۰ میلادی از آن برای پیشگویی استفاده می‌شد پس از آن، کارت‌ها از سوی پیش گویانی مورد پذیرش قرار گرفت که می‌خواستند با القای این موضوع که سرچشمه و منشاء کارت‌ها در مکان‌های دور و عجیب و غریب بوده به رمز و راز کارت و کار خود بیافزایند. سایر منابع ادعا شده درباره منبع کارت‌ها جنبش یهودی کابالا و هم چنین حاکمان مصری در قرون وسطی بوده اند.

امروزه برای کسانی که به دنبال نگاهی اجمالی به آینده خود هستند چندین کافه تخصصی در اطراف پایه برج تاریخی گالاتا استانبول به صورت پراکنده وجود دارند که به طور محتاطانه تابلویی را در پنجره‌های خود نشان می‌دهند که تاروت خوانی‌ها را تبلیغ می‌کنند.

خواننده کارت که ادعا می‌کند می‌تواند آینده را ببیند از مشتری می‌خواهد که کارت‌ها را به هم بزند که ظاهرا انرژی او را منتقل می‌کند. یک سوال خاص پرسیده می‌شود و خواننده ترتیب کارت‌ها را تفسیر می‌کند با علائمی مانند ملکه که نشان دهنده نفوذ مادر است یا ابله که راه را برای آغاز‌های جدید هموار می‌کند.

خواندن فنجان قهوه

"دنیز باتوک" خواندن فنجان‌های قهوه مستعمل را در کودکی در استانبول آموخت و به "میدل ایست آی" می‌گوید:" من برای تفریح مادربزرگم را تماشا می‌کردم که در فنجان‌های اعضای خانواده را تماشا می‌کرد". او می‌گوید که حس شهود او را در یک سفر معنوی به سمت این کار هدایت کرد.

باتوک که اکنون در سیدنی روانشناسی و مشاوره روانکاوانه می‌خواند می‌گوید که قصد دارد مدارک حرفه‌ای خود را با شیوه‌های پیشگویی ترکیب کند تا شکل کلی‌تر و معنوی تری از درمان را ارائه دهد. فنجان خوانی که به عنوان تاسوگرافی (یک روش پیشگویی یا فال گیری است که الگو‌های برگ چای، تفاله قهوه یا رسوبات شراب را تفسیر می‌کند؛ م.) شناخته می‌شود مطالعه الگو‌های خشک شده‌ای است که روی فنجان قهوه استفاده شده برای پیش بینی آینده باقی مانده است.

علیرغم ممنوعیت اسلام در مورد فالگیری این عمل عمیقا در فرهنگ ترک ریشه دارد و به دوران حکومت امپراتوری سلجوقیان باز می‌گردد که در اواخر قرن یازدهم بر بخش اعظم آناتولی، ایران و آسیای مرکزی حکومت می‌کرد که زمانی حتی پیش از گسترش قهوه در آن منطقه محسوب می‌شود.

در سالیان بعد حتی عثمانی‌ها یک ستاره شناس عمارت که نام اش "منجم باشی بود" و فرد معروفی به شمار می‌رفت را به کار گرفتند که در تعدادی از شیوه‌های پیشگویی مانند خواندن فنجان قهوه متخصص بود. بوروکرات‌ها و برنامه ریزان نظامی عثمانی پیش از اتخاذ تصمیمات مهم با منجم باشی مشورت می‌کردند.

باتوک ماهانه حدود ۸۰ مشتری را به صورت مجازی یا حضوری می‌بیند که حدود دو سوم آنان زن هستند. مشتریان او از پیشینه‌های مذهبی متفاوتی هستند برخی مخفیانه با او مشورت می‌کنند و برخی دیگر در مورد اعتقاد خود به این عمل آشکارتر رفتار می‌کنند.

در روش امروزی، فال قهوه زمانی که نوشیدن ان در فنجان کوچک به اتمام رسید فنجان یا به ترکی فینجان با باقیمانده آن در نعلبکی برگردانده می‌شود. برخی می‌گویند فنجان را سه بار بچرخانید و این جمله را بگویید:" انشاالله که بخت نشان دهد شرایط من چگونه است".

برخی دیگر اصرار دارند که فنجان باید برگردانده شود تا رو به نوشنده باشد یا این که دسته فنجان باید رو به نوشنده باشد. سپس فالگیر الگوی باقی مانده را می‌خواند و اَشکال را به عنوان نماد یا حروف تفسیر می‌کند. خواندن کاملا ذهنی است چنان چه دو خواننده فنجان به طور بالقوه پاسخ‌های کاملا متفاوتی را ارائه می‌دهند.

حافظ

خواجه "شمس الدین محمد حافظ شیرازی" معروف به حافظ شاعر ایرانی قرن چهاردهم از شهر شیراز بود. مجموعه اشعار او مانند لسان الغیب و دیوان حافظ امروزه در بسیاری از خانه‌های ایرانی یافت می‌شوند.

آثار او عمیقا با مضامین صوفیانه و عرفانی در هم آمیخته هستند و موضوعات مختلفی مانند عشق و فقدان را در بر می‌گیرند. با توجه به این گستردگی سنتی در کشور‌های فارسی زبان مانند ایران و افغانستان شکل گرفته که بیتی از اشعار حافظ به صورت تصادفی انتخاب می‌شود به این امید که حاوی مطالبی مرتبط با زندگی و آینده خواننده باشد.

کتاب‌های دیگری مانند مثنوی مولانا، فالنما یا کتاب فال قرن شانزدهمی و حتی قرآن نیز به همین ترتیب مورد استفاده قرار می‌گیرند. در خیابان‌های تهران مردی جعبه‌ای را به اندازه کف دست حاوی پاکت‌های فال حافظ در دست گرفته و یک طوطی نیز روی شانه اش حمل می‌کند. مشتری از مرد سوالی می‌پرسد که پرنده را وادار می‌کند تا به صورت تصادفی کارتی را انتخاب کند. کارت انتخاب شده ظاهرا حاوی یک پاسخ مربوط به مشتری است.

نخود، لوبیا و باقلا

فاوومانسی عمل استفاده از لوبیا‌ها و سایر حبوبات برای پیش بینی آینده از طریق پراکنده کردن آن و جستجوی الگو‌هایی در نحوه پخش آن است.

این عمل که در بوسنی و روسیه رایج است گمان می‌رود که در خاورمیانه به احتمال زیاد از ایران، جایی که سنت‌های مشابهی وجود دارد سرچشمه گرفته باشد.

در سنت بوسنیایی از ۴۱ لوبیا استفاده می‌شود و این مراسم به عنوان "پرتاب لوبیا" شناخته می‌شود.

یک زن فالگیر، معروف به فلادزینیکا آیاتی از قرآن را بر روی لوبیا‌ها سه بار تلاوت می‌کند که نشان دهنده گذشته، حال و آینده است. در حالی که مردم محلی ادعا می‌کنند که این عمل ریشه در اسلام دارد تفاسیر ارتدکس از این دین تا حد زیادی فال گویی را رد می‌کند.

عدد شناسی

مانند سایر اشکال فال، منشاء اعداد شناسی باستانی است و پژوهشگران پیشینه آن را در تمدن‌های اولیه در بین النهرین (عراق امروزی) و مصر ردیابی می‌کنند. پایه این نوع فال اختصاص دادن یک مقدار عددی به حروف و تلاش برای جستجوی نشانه‌هایی در کلمات، نام‌ها و تاریخ تولد شخص است که به آینده او مرتبط است.

کلدانی‌ها در بابل از اولین اقوامی بودند که با اعداد این کار را انجام دادند. آنان احتمالا الهام بخش فیثاغورث فیلسوف و ریاضیدان یونانی بودند که مجموعه‌ای از اعداد و رمز‌های خود را برای تعیین آینده فرد ایجاد کرد.

اعداد شناسان معاصر از سیستمی برای رمزگشایی نام و تاریخ تولد افراد برای درک بهتر شخصیت و سرنوشت افراد استفاده می‌کنند. شماره روح نهایی همیشه یک رقمی است با شماره یک به معنای رهبری و شماره پنج به بینش مرتبط است.

نخل خوانی

شکل معاصر نخل خوانی با مهاجرت کولی‌ها که خاستگاه شان در شبه قاره هند است به خاورمیانه گسترش یافت. با این وجود، اشکال این عمل در بین النهرین باستان ایران و یونان باستان وجود داشت.

تکنیک اصلی شامل نگاه کردن به خطوط روی کف دست برای ویژگی‌های متمایز است که ممکن است اطلاعاتی در مورد شخصیت یا آینده شخص نشان دهد. این عمل که در اسلام ممنوع است هنوز در اکثر کشور‌های مسلمان رایج است و ایرانیان آن را کف بینی (نگاه به کف دست) و اعراب علم خطوط کف دست می‌نامند.

این کار شامل خواندن شش خط اصلی در دست است: خط جدول، خط خرد، خط افتخار، خط سرنوشت، خط زندگی و خط ثروت. پیش‌بینی‌هایی درباره همه چیز از سن افراد در زمان ازدواج، تعداد فرزندان، سنی که در آن می‌میرند و این که آیا ثروت خواهند داشت یا در فقر زندگی می‌کنند انجام می‌شود.

کابالیست‌های یهودی برای توجیه استفاده از این عمل که در غیر این صورت در اشکال رایج یهودیت ممنوع بود به یک حکیم قرن سیزدهم به نام "آشر بن شائول" استناد می‌کنند.

شائول گفته است:"از طریق خطوط روی دست حکیمان از سرنوشت یک مرد و چیز‌های خوبی که برای او در نظر گرفته اطلاع کسب می‌کنند" (ایوب ۳۷:۷) و کتاب امثال "در دست راست او طول روز‌ها و در دست چپ او ثروت و عزت است" (امثال ۳:۱۶).